yozgat çevre durum raporu - çevresel etki değerlendirme planlama ...

T.C.YOZGAT VALĐLĐĞĐĐL ÇEVRE VE ORMANMÜDÜRLÜĞÜYOZGATÇEVRE DURUM RAPORUHAZIRLAYANLARBirol AYYILDIZSefer AFŞARYakup KATIFaruk HAYARALĐSabahat ÜSTÜNĐl Çevre ve Orman MüdürüÇevre Yön. ve ÇED. Şube MüdürüKimyagerJeofizik MühendisiÇevre MühendisiYOZGAT-2006I

ĐL ÇEVRE DURUM RAPORLARI REHBERĐÇEVRE DURUM RAPORLARINDA KULLANILACAK REHBERĐN ANABAŞLIKLARISayfaA. COĞRAFĐ KAPSAM............................................................................................ 1B. DOĞAL KAYNAKLAR......................................................................................... 7C. HAVA (ATMOSFER VE ĐKLĐM )........................................................................ 22D. SU.............................................................................................................................. 36E. TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI.................................................................... 48F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER.......................................................... 51G. TURĐZM.................................................................................................................... 66H. TARIM VE HAYVANCILIK ................................................................................. 106Đ. MADENCĐLĐK ......................................................................................................... 167J. ENERJĐ...................................................................................................................... 124K. SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ ............................................... ...................................... 127L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME.. ......................................................... 132M. YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUS..................................................................... 138N. ATIKLAR................................................................................................................... 149O. GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM..................................................................................... 156P. AFETLER................................................................................................................. 160R. SAĞLIK VE ÇEVRE............................................................................................... 165S. ÇEVRE EĞĐTĐMĐ.................................................................................................... 196V

D.2. Doğal Drenaj Sistemleri 42D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 43D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik 43D.3.2. Akarsularda Kirlilik 43D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 43D.3.4. Denizlerde Kirlilik 43D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları 43D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 43D.5.1. Tuzluluk 43D.5.2. Zehirli Gazlar 44D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik 44D.5.4. Ağır Metaller ve Đz Elementler 45D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler 45D.5.5.1. Siyanürler 45D.5.5.2. Petrol ve Türevleri 45D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve Bifeniller 45D.5.5.4. Pestisitler ve Su Kirliliği 46D.5.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği 46D.5.5.6. Deterjanlar ve Su Kirliliği 46D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler 46D.5.7. Patojenler 47D.5.8. Askıda Katı Maddeler 47D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği 47E. TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI 48E.1. Genel Toprak Yapısı 48E.2. Toprak Kirliliği 48E.2.1. Kimyasal Kirlenme 48E.2.1.1. Atmosferik Kirlenme 48E.2.1.2. Atıklardan Kirlenme 49E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme 49E.3. Arazi 49E.3.1. Arazi Varlığı 49E.3.1.1. Arazi Sınıfları 49E.3.2. Arazi Problemleri 50F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER 50F.1. Ekosistem Tipleri 50F.1.1. Ormanlar 50F.1.1.1. Ormanların Ekolojik Yapısı 50F.1.1.2. Đlin Orman Envanteri 50VIII

F.1.1.3. Orman Varlığının Yararları 52F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları 52F.1.2. Çayır ve Meralar 53F.1.2.1. Çayır ve Mera Varlığı 53F.1.2.2. Çayır Mera’ların Bölgedeki Yayılma Amaçları 53F.1.2.3. Çayır ve Mera’lardaki Problemler 53F.1.2.4 Bitki Örtüsünün Cinsi ve Durumu 53F.1.2.5 Kullanım Amaçları ve Yararları 53F.1.3. Sulak Alanlar 53F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.) 54F.2. Flora 54F.2.1. Habitat ve Toplulukları 54F.2.2. Türler ve Popülasyonları 54F.3. Fauna 56F.3.1. Habitat ve Toplulukları 56F.3.2. Türler ve Popülasyonları 56F.3.2.1 Karasal Türler ve Popülasyonlar 57F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları 57F.3.3.1. Evcil Hayvanlar 57F.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar 57F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar 58F.3.3.2. Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar 59F.3.3.3. Hayvan Hakları Đhlalleri 59F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla Đşbirliği 59F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin ĐsteneceğiAlanlar 59F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar 60F.4.1.1. 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve BuKanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat 60Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”F.4.1.2. 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı’ncaBelirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları” 62F.4.1.3. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2.Maddesinin “a - Tanımlar” Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde “KültürVarlıkları”, “Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” Olarak Tanımlanan veAynı Kanun ile 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat VarlıklarınıKoruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna BazıMaddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) Đlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve TesciliYapılan Alanlar63G. TURĐZM 66G.1. Yörenin Turistik Değerleri 66G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri 66G.1.1.1. Konum 66G.1.1.2. Fiziki Özellikler 66G.1.2. Kültürel Değerler 75G.2. Turizm Çeşitleri 101IX

G.3. Turistik Altyapı 102G.4. Turist Sayısı 104G.5. Turizm Ekonomisi 105G.6. Turizm-Çevre Đlişkisi 105H. TARIM VE HAYVANCILIK 106H.1. Genel Tarımsal Yapı 106H.2. Tarımsal Üretim 107H.2.1. Bitkisel Üretim 107H.2.1.1. Tarla Bitkileri 107H.2.1.1.1. Buğdaygiller 107H.2.1.1.2. Baklagiller 107H.2.1.1.3. Yem Bitkileri 108H.2.1.1.4. Endüstriyel Bitkiler 108H.2.1.2. Bahçe Bitkileri 109H.2.1.2.1. Meyve Üretimi 109H.2.1.2.2. Sebze Üretimi 110H.2.1.2.3. Süs Bitkileri 111H.2.2. Hayvansal Üretim 111H.2.2.1. Büyükbaş Hayvancılık 111H.2.2.2. Küçükbaş Hayvancılık 112H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi) 113H.2.2.4. Su Ürünleri 113H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı 114H.2.2.6. Arıcılık ve Đpekböcekçiliği 114H.3. Organik Tarım 115H.4. Tarımsal Đşletmeler 115H.4.1. Kamu Đşletmeleri 115H.4.2. Özel Đşletmeler 115H.5. Tarımsal Faaliyetler 115H.5.1. Pestisit Kullanımı 115H.5.2. Gübre Kullanımı 118H.5.3. Toprak Kullanımı 120I. MADENCĐLĐK 122I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine 122Tabi Olan Doğal MalzemelerI.1.1. Sanayi Madenleri 122I.1.2. Metalik Madenler 122I.1.3. Enerji Madenleri 123I.1.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 123I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 123I.3. Cevher Zenginleştirme 123I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 123X

I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla YapılanRehabilitasyon Çalışmaları 123J . ENERJĐ 124J.1. Birincil Enerji Kaynakları 124J.1.1. Taşkömürü 124J.1.2. Linyit 124J.1.3. Asfaltit 124J.1.4. Bitümlü Şist 124J.1.5. Ham petrol 124J.1.6. Doğalgaz 124J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 124J.1.8. Orman 124J.1.9. Hidrolik 125J.1.10. Jeotermal 125J.1.11. Güneş 125J.1.12. Rüzgar 125J.1.13. Biyokütle 125J.2. Đkincil Enerji Kaynakları 125J.2.1. Termik Enerji 125J.2.2. Hidrolik Enerji 126J.2.3. Nükleer Enerji 126J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi 126J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 126J.4. Enerji Tasarrufu Đle Đlgili Yapılan Çalışmalar 126K. SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ 127K.1. Đl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler 127K.1.1. Sanayi AlanlarıK.1.2. Küçük Sanayi SitesiK.1.2.1.Đnşaat Halindeki Sanayi SiteleriK.1.2.1.1. Boğazlıyan Küçük Sanayi SitesiK.1.2.1.2. Çekerek ve Yenifakılı Küçük Sanayi SitesiK.1.2.1.3 Sarıkaya Küçük Sanayi Sitesi ( Sanayi Tic.Müd. verileri)K.2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması 128K.3. Sanayinin Đlçelere Göre Dağılımı 128K.4. Sanayi Gruplarına Göre Đşyeri Sayıları ve Đstihdam Durumu 130K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 130K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 130K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 130K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 130K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 130K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği 131K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 131K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 131XI

L. ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME 132L.1. Altyapı 132L.1.1. Temiz Su Sistemi 132L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 132L.1.3. Yeşil Alanlar 132L.1.4. Elektrik Đletim Hatları 132L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları 132L.2. Ulaşım 132L.2.1. Karayolları 132L.2.1.1. Karayolları Genel 132L.2.1.2. Ulaşım Planlaması 132L.2.1.3. Toplu Taşıma Sistemleri 133L.2.1.4. Kent Đçi Yollar 133L.2.1.5. Araç Sayıları 133L.2.2. Demiryolları 134L.2.2.1. Kullanılan Raylı Sistemler 134L.2.2.2. Taşımacılıkta Demiryolları 134L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir Taşımacılığı 134L.2.3.1. Limanlar 134L.2.3.2. Taşımacılık 134L.2.4. Havayolları 134L.3. Haberleşme 134L.4. Đlin Plan Durumu 135L.5. Đldeki Baz Đstasyonları 135M. YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUS 138M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama 138M.1.1. Kentsel Alanlar 138M.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 138M.1.1.2. Kentsel Büyüme Deseni 138M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları 139M.1.1.4. Kentsel Alanlardaki Nüfus Yoğunluğu 139M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları 140M.1.1.6. Endüstri Alanları Yer Seçimi 140M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 140M.1.2. Kırsal Alanlar 140M.1.2.1. Kırsal Yerleşme Deseni 140M.1.2.2. Arazi Mülkiyeti 140M.2. Altyapı 140M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri 140M.3.1. Kamu Binaları 140M.3.2. Okullar 142M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 144M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler 144XII

M.3.5. Endüstriyel Yapılar 144M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar 144M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 144M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar 144M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma 144M.3.10.Yerel Mimari Özellikler 145M.3.11.Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller 145M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı 145M.4.1. Đş Alanları ve Đşsizlik 145M.4.2. Göçler 145M.4.3. Göçebe Đşçiler (Mevsimlik) 145M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı 145M.4.5. Konut Yapım Süreçleri 145M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 145M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 145M.5.1. Görüntü Kirliliği 145M.5.2. Binalarda Ses Đzolasyonu 146M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları 146M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü 146M.5.5. Kentsel Atıklar 146M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı 146M.6. Nüfus 146M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi 146M.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı 147M.6.3. Đl ve Đlçelerin Nüfus Yoğunlukları 148M.6.4. Nüfus Değişim Oranı 148N. ATIKLAR 149N.1. Evsel Katı Atıklar 149N.1.1.Evsel Katı Atık MiktarıN.2. Tehlikeli Atıklar 149N.3. Özel Atıklar 150N.3.1. Tıbbi Atıklar 150N.3.1.1 Tıbbi Atık KompozisyonuN.3.1.2 Tıbbi Atık MiktarıN.3.2. Atık Yağlar 152N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar 153N.3.4. Piller ve Aküler 153N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 153N.3.6. Tarama Çamurları 153N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar 153N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar 153N.4. Diğer Atıklar 153N.4.1. Ambalaj Atıkları 153N.4.2. Hayvan Kadavraları 154N.4.3. Mezbaha Atıkları 154N.5. Atık Yönetimi 154XIII

N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 155N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve AktarmaMerkezleri 155N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri 155N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi 155N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri 157O. GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM 158O.1. Gürültü 158O.1.1. Gürültü Kaynakları 158O.1.1.1. Trafik Gürültüsü 158O.1.1.2. Endüstri Gürültüsü 159O.1.1.3. Đnşaat Gürültüsü 159O.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler 159O.1.1.5. Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü 160O.1.2. Gürültü ile Mücadele 160O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 160O.1.3.1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 160O.1.3.2. Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri 160O.1.4. Gürültünün Đnsanlar Üzerine Olan Etkileri 160O.1.4.1. Fiziksel Etkileri 160O.1.4.2. Fizyolojik Etkileri 161O.1.4.3. Psikolojik Etkileri 161O.1.4.4. Performans Üzerine Etkileri 161O.2. Titreşim 161P. AFETLER 162P.1. Doğal Afetler 162P.1.1. Depremler 162P.1.2. Heyelan ve Çığlar 162P.1.3. Seller 162P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları 163P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri 163P.1.6. Fırtınalar 163P.2. Diğer Afetler 163P.2.1. Radyoaktif Maddeler 163P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 163P.2.3. Tehlikeli ve Zehirli Maddeler 164P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 164P.3.1. Sivil Savunma Birimleri 164P.3.1.1. Sivil Savunma Mahalli Kuvvetlerinin DurumuP.3.1.2. GönüllülükP.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 165P.3.3. Đlkyardım Servisleri 166P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden Đskanı 166XIV

P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlar arası Taşınımı Đçin Alınan Tedbirler 166P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 166R. SAĞLIK VE ÇEVRE 167R.1. Temel Sağlık Hizmetleri 167R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı 167R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar 168R.1.2.1. Đçme, Kullanma ve Sulama Suları 189R.1.2.2. Denizler 190R.1.2.3. Zoonoz Hastalıklar 190R.1.3. Gıda Hijyeni 191R.1.4. Aşılama Çalışmaları 191R.1.5. Bebek Ölümleri 192R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı 192R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 193R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 193R.2.2. Su Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 196R.2.3. Atıkların Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 197R.2.4. Gürültünün Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 197R.2.5. Pestisitlerin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 197R.2.6. Đyonize Radyasyondan Korunma 197R.2.7. Baz Đstasyonlarından Yayılan Radyasyonun Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 197S. ÇEVRE EĞĐTĐMĐ 198S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile Đlgili Faaliyetleri 198S.1.1. Yozgat Đl Çevre ve Orman MüdürlüğüS.1.1.1. Çevre Haftası EtkinlikleriS.2. Çevre Đle Đlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri 202S.2.1. Çevre Vakıfları 202S.2.2. Çevre Dernekleri 202S.2.3. Çevreyle Đlgili Federasyonlar 202T. ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMA 203T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 203T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, 203Korunması ve GeliştirilmesiT.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin Taşıma KapasitesiniAşmayacak Biçimde Planlanması 204T.4. Çevrenin Đnsan- Psikososyal Đhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 204T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 204T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi 204XV

METĐN ĐÇERĐSĐNDE YER ALAN TABLO,LĐSTE,GRAFĐK VEHARĐTALARIN SAYFA NUMARALARITablo-A.01 Yozgat Đlindeki Başlıca dağlar 5Tablo-B.01 Aylara Göre Güneşleme Potansiyeli 7Tablo-B.02 2006 Yılı Aylara Göre Rüzgar Dağılımı 8Tablo-B.03 Yozgat Đli Orman Varlığı Nitelikli Đşletme Biçimine Göre Dağılımı 10Tablo-B.04 Yozgat Đli Bozuk Orman Alanları 10Tablo-B.05 Yozgat Đli Arazi Varlığı ve Kullanış Dağılımı 10Tablo-B.06 Yozgat Đlinde Bulunan Baraj ve Göller 11Tablo-B.07 Yozgat Đli Milli Park ve Koruma Altına Alınan Alanlar 12Tablo-B.08 Yararlanılan Đçme ve Kullanma Suyu Kaynakları 17Tablo-B.09 Yozgat Đli Baraj ve Göletler 20Tablo-B.10 Yozgat Đli Maden Envanterleri 21Tablo-C.01 2006 Yılı Yozgat Đli Đklim Verileri 22Tablo-C.02 Yozgat Đli 2006 Yılına ait Rüzgar hızı Aylara Göre Dağılımı 23Tablo-C.03 2006 Yılı Yozgat Đli aylık Ortalama Hava Basınç Değerleri 23Tablo-C.04 2006 Yılına ait Nispi Nem Değeri (%) ve sisli Gün Sayısı 23Tablo-C.05 2006 Yılı Yozgat Đli Sıcaklık Değerleri 24Tablo-C.06 2006 Yılı Yozgat Đli Sıcaklık Normalleri 24Tablo-C.07 2006 Yılı Meteoroloji Verileri 24Tablo-C.08 2006 Yılına ait Nispi Nem Değerleri 25Tablo-C.09 2006 Yılı Đlin Ortalama Yağış Miktarı 25Tablo-C.10 2006 Yılı Ortalama Kar Yağışlı Gün Sayısı 26Tablo-C.11 2006 Yılı Yozgat Đli Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı 26Tablo-C.12 2006 Yılı Yozgat Đli En Yüksek Kar Kalınlığı 26Tablo-C.13 2006 Yılı Yozgat Đli Ortalama Donlu Geçen Günler Sayısı 26Tablo-C.14 Yozgat Đlinde Bulunan Kömür Đşletmelerinin Analız Sonuçları 27Tablo-C.15 Türkiye’de Bazı Kirleticiler Đçin Hava Kalitesi Sınır Değerleri 30Tablo-C.16 Yozgat Đl Merkezde Kükürtdioksit ve PM Konsantrasyonu 31Tablo-C.17 Hava Kalitesi Đndeksi (HKĐ) Partiküler Madde (PM) 32Tablo-C.18 Hava Kalitesi Đndeksi (HKĐ) KARBON Monoksit (CO) 32Tablo-C.19 Hava Kirleticilerin Bitkiler Üzerinde Yaptıkları Tahribatlar 34Tablo-C.20 bazı Hava kirleticilerinin Đnsan Sağlığı Üzerindeki etkileri 35Tablo-D.01 Yararlanılan Đçme ve Kullanma Suyu Kaynakları 36Tablo-D.02 Yıllar Đtibariyle Đçme ve Kullanma Suyu Üretim ve Tüketim Değer. 36Tablo-D.03 Başlıca Akarsular 41Tablo-D.04 Yozgat DSĐ 123 Şb. Müd. Bünyesinde Bulunan Baraj42KarakteristleriTablo-D.05 Nehir,Dere ve Çayların Yağış Alanı Đstasyon Kotu ve Yıllık Top. 42AkımıTablo-D.06 Đçme Suları Đçin Max inorganik, Toksik Madde konsantrasyonları 45Tablo-D.07 Deterjan Yapımında Kullanılan Bazı Yüzey Aktifler ve Özellikleri 46Tablo-E.01 Tarımsal Alanların Sınıfsal dağılımı (Hektar) 49Tablo-E.02 Đşlenen Tarım Alanlarının Dağılımı 50Tablo-E.03 Erozyon Alanları (Hektar) 50Tablo-F.01 Verimli Orman Alanlar 52Tablo-F.02 Bozuk Orman Alanları 52Tablo-F.03 2005 Yılı Yozgat Đli Ormanları Üretim Miktarları 52XVI

Tablo-F.04 Pteridofitlerde En Çok tür içeren Familya ve Cinsleri 54Tablo-F.05 Dikotillerde En Çok Tür Đçeren Familya ve Cinsleri 54Tablo-F.06 Bazı Önemli Familyaların Endemik Tür Sayıları 55Tablo-F.07 Yozgat’ta Toplanmış Türlerin Fitocografik Bölgelere göre oranı 56Tablo-F.08 Yozgat Çamlığı Milli Parkı Faunası 57Tablo-F.09 Yozgat Đlinde koruma Altına Alınan alanlar 61Tablo-F.10 Yozgat Milli Park Faunası 62Tablo-H.01 2006 Yılına Ait Yozgat’ta Buğdaygillerin Ekilişi ve Üretim miktarı 107Tablo-H.02 2006 Yılına Ait Yozgat’ta Baklagillerin Ekilişi ve Üretim miktarı 107Tablo-H.03 2006 Yılına Ait Yozgat’ta Yem Bitkileri Ekilişi ve Üretim miktarı 108Tablo-H.04 2006 Yılına Ait Yozgat’ta Endüstri Bitkileri Ekiliş ve Üretim 109MiktarlarıTablo-H.05 2006 Yılına Ait Yozgat’ta Üretilen Meyve Ürün. Ekilişi ve Üretim 110MiktarıTablo-H.06 2006 Yılına Ait Yozgat’ta Üretilen Sebze Ürün. Ekilişi ve Üretim 110miktarıTablo-H.07 Yozgat Đli Büyükbaş Hayvan varlığı 111Tablo-H.08 Yozgat Đli Küçükbaş Hayvan Varlığı 112Tablo-H.09 Yozgat Đli Kanatlı Hayvan Varlığı 113Tablo-H.10 Đlimizdeki Arı Kovanları ve Üretim Bal Miktarı 114Tablo-H.11 Uzun Süre pestisitlere Maruz Kalındığında Oluşan Atıklar 117Tablo-H.12 2006 Yılında Đlimizde Kullanılan Toplam gübre Miktarı 120Tablo- I .1.1 Yozgat Đli Sanayi Madenleri 122Tablo- I .1.2 Yozgat Đli Metalik Madenleri 122Tablo- I .1.3 Yozgat Đli Enerji Madenleri 123Tablo- J.01 Yozgat Đli Aylara Göre Güneşlenme Potansiyeli 125Tablo- J.02 Yozgat Đli Enerji Tüketiminin Sektörel Dağılımı 126Tablo-K.01 Sanayinin Đlçelere Göre Dağılımı 128Tablo-L.01 Yozgat Đlinde Trafiğe Kayıtlı Motorlu Taşıt Araçlarının Cins ve 133SayılarıTablo-L.02 Yozgat Đlinde Baz Đstasyonlar 135Tablo-M.01 2006 Yılı Meteoroloji Đstasyonlarındaki Ölçüm Sonuçları 138Tablo-M.02 Yozgat Đli Nüfus Artış Hızı 139Tablo-M.03 Yozgat Đl Geneli Okullar 142Tablo-M.04 Yozgat Đlinin 1927-2006 Yılları Arası Nüfusunda Meydana Gelen 147DeğişmelerTablo-M.05 Yozgat Đli Nüfusun Yaş Grupları ve Cinsiyete Göre Dağılımı 147Tablo-M.06 Đl ve Đlçelere Göre Nüfus Yoğunluğu 148Tablo-N.01 Yozgat Đlinde Đlçelere Göre sağlık Kurumlarının Dağılımı 150Tablo-N.02 Yozgat Đlindeki Tıbbı Atık Kaynakları ve Sayıları 150Tablo-N.03 Yozgat ilinde Günlük Tıbbı Atık Miktarı 151Tablo-N.04 Hastane Atıklarının Türleri 151Tablo-N.05 Yozgat ve Đlçelerdeki Sağlık Kuruluşlarının Atık Miktarı 152Tablo-N.06 Yozgat Đlindeki Akaryakıt Đstasyonlarının Genel durumu 152Tablo-N.07 Yozgat belediyesinin Atık Biriktirme Kaplarının Durumu 154Tablo-N.08 Yozgat Belediyesine Ait Atık Toplama Araçlarının Sayı ve154KapasiteleriTablo-O.01 Kara Yolu Çevresel Gürültü Sınır Değerleri 158Tablo-O.02 Yozgat Đli Merkezinde 2006 Yılı Gürültü Ölçüm Sonuçları 158XVII

Tablo-O.03 Endüstriyel Tesisler Đçin Çevresel Gürültü Sınır Değeri 159Tablo-O.04 Yozgat Đl 2006 Sanayinin Yoğun Olduğu Yerlerdeki Gürültü Ölçüm 159SonuçlarıTablo-P.01 Yozgat ve Çevresinde Görülen Yer Kaymaları 162Tablo-P.02 Yozgat ve Çevresinde Görülen Sel Baskınları 162Tablo-P.03 Yozgat ve Çevresinde Görülen Orman Yangınları 163Tablo-R.01 Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının Đlçelere Dağılımı 167Tablo-R.1.2 Bulaşıcı Hastalıkların Đlçelere Göre Dağılımı 168Tablo-R.02 Đçme ve Kullanma Sularının Sağlık Durumu 189Tablo-R.03 2006 Yılında Đlimizde Görülen Zoonaz Hastalıklar ve Sayıları 190Tablo-R.04 2006 Yılı Đl Merkezinde Yapılan Portör Denetimler 191Tablo-R.1.4 Yıllara Göre Bağışıklama Çalışmaları 191Tablo-R.05 Ölümlerin Yıllara Göre Yaş ve Cins Guruplarına Dağılımı 192Tablo-R.06 2002-2003 Kış Sezonu PM Ortalama Değerleri 194Tablo-T.01 Çed Gereklidir / Çed Gerekli Değildir Kararı verilen Faaliyetlerin 205ListesiXVIII

A.COĞRAFĐK KAPSAMA.1. GĐRĐŞYozgat, Đç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak Bölümü’nde Bozok Platosu üzerindeyer almaktadır. Kuzeyde Çorum-Amasya-Tokat, Doğuda Sivas, Güneyde Kayseri-Nevşehir, batıda Kırşehir ve Kırıkkale ile çevrilidir.Yüzölçümü 14.037 km²’dir.Platolardan sonra, ilde en geniş alanı kaplayan yeryüzü şekli dağlardır. Đlin doğu vekuzeydoğu kenarlarında yer alan dağlar, genellikle yüksekliği fazla olmayan kıvrımlısıradağlar ve aşınarak alçalmış tepeler biçimindedir. Akdağlar ilin en önemli sıradağlarıdır.Đldeki diğer bir sıradağlar da Deveci dağlarıdır.Đldeki en önemli ovalar Boğazlıyan ve Yerköy ovalarıdır. Çekerek Suyu Vadisi veKaranlıkdere’de yer alan bağ-bahçe arazileri bu özelliktedir. Vadi kenarları ve dağeteklerinde sellerin bıraktığı materyallerden, birikinti konileri oluşturmuştur.Kızılırmak’ın Đç Anadolu Bölgesi’ndeki en büyük kolu olan Delice Irmak,Yeşilırmak’ın önemli kollarından olan Çekerek Suyu ile bunlara bağlı küçük dere ve özler,Đlin başlıca akarsu ağını oluşturmaktadır. Bu akarsuların tümü yağmur, kar erime vekaynak sularıyla beslenmektedir. Rejimleri, Đlde görülen yarı kurak iklimden dolayıdüzensizdir. Akarsu yatakları çoğu yerde sulama amaçlı baraj ve göletlerin yapımınaelverişlidir.Yozgat Đlinde, Đç Anadolu Bölgesi’nin yarı kurak karasal iklimi hakimdir. Denizetkisine kapalı olduğu için, yazlar sıcak ve kurak; kışlar soğuk ve yağışlı geçer. Yaz ile kış;gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkları yüksektir. Sert iklim koşulları, YeşilırmakHavzasına giren Çekerek Vadisi’nde biraz yumuşamakta, az da olsa Karadeniz ardıikliminin etkileri görülmektedir.Đklim ve toprak yapısı şartlarına bağlı olarak, Đl genelinde yaygın doğal bitki örtüsübozkırlardır. Đlde orman alanları genel yüzölçümünün %18,34‘ünü kaplamaktadır. BozokPlatosu üzerinde güneybatı-kuzeydoğu yönünde uzanan Akdağlar sadece Yozgat’ın değilyurdumuzun da en önemli dağıdır.A.1.1.Yozgat’ın Tarihi GelişimiĐlk DevirlerYozgat; Anadolu’nun en eski yerleşim merkezlerinden biridir. Sorgun Đlçesi sınırlarıiçerisinde bulunan “Alişar Höyüğü”nde yapılan kazılar neticesinde 5000 sene öncesine aiteserler bulunmuştur. M.Ö. 2000-1500 yılları arasında kurulan ve merkezi Yozgat sınırlarıiçerisindeki Hattuşaş olan Hitit’lerin hakimiyetinden sonra yöre, M.Ö. 1200’lerde DenizHakları istilasının ardından Frig’lerin hakimiyetine girmiştir. M.Ö. 7. yüzyıl başlarındaKimmer’lerin saldırısına uğramıştır. M.Ö. 6. yüzyılda Lidya Krallığına bağlanarak,müteakiben Pers’ler, M.Ö. 4. yüzyılda da Makedonyalılar tarafından ele geçirilmiştir.M.Ö. 3. yüzyılın başlarında güney kesimi kısa bir süre Kapadokya Krallığınınhakimiyetinde kalmıştır. Daha sonra, Anadolu’yu istila eden göçebe Kelt kabilelerindenGalat’ların yerleştiği Galatya’nın bir parçası olmuştur. Bu nedenle “Galatların Ata Yurdu”1

olarak da bilinmektedir. M.Ö. 2. yüzyıl başlarında kurulan Galatya Krallığı bir sürePergamon (Bergama) ve Pontus Krallıklarına bağlı kaldıktan sonra, M.Ö. 85’te Roma’nınkorumasına girmiştir. M.S. 395’te Roma Đmparatorluğu ikiye bölününce Anadolu, DoğuRoma (Bizans)’ın payına düşmüştür. Đslam orduları ve Sasaniler zaman zaman Bizanselindeki bu bölgeye akınlar yapmış oldukları, ancak aynı bölgeyi devamlı olarak elerindetutamamışlardır.Bozok çevresinde Türk-Đslam izleri 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra başlatır.Tahrir Defterlerinden Oğuz boylarına mensup 24 boydan 21’inin Anadolu’ya geldiklerianlaşılmaktadır. Bu sayıya Karaevli boyunu da ilave etmek gerekir. Oğuzlar, göçtükleriyerlere her sosyal birimden insanların yanında, kültür unsurlarını da taşıdılar. Bozokbölgesi, önemli kervan ve ticaret yollarının geçtiği bir yerdi. Emirci Sultan’ın OsmanpaşaTekkesi köyü, bu yollardan birinin üzerinde bulunuyordu. Zaviye, Kayseri ve Kırşehir’denAmasya’ya giden yol üzerindeki bir konak noktasıydı. Yesevi Şeyhi Emirci Sultan’ın1204’lerde Bozok’a gelerek, Keçikıran (Osmanpaşa)’a yerleşip irşada başladığı, bubölgede 16. yüzyılda da “Osmanpaşa Tekkesi” adıyla bir zaviye kurulduğuanlaşılmaktadır. Salmanlı ve Danışman köyleri, Danişment’liler zamanından kalma tarihiköylerdir. Đlimizde Selçuklukların izleri 12. yüzyılından itibaren görülür. Bir araDanişmendoğulları’nın nüfusuna giren bu bölgede 1175’den sonra AnadoluSelçukluları’nın eline geçmiştir.1243 Kösedağ Savaşı’ndan sonra Đlhanlılar’ın kontrolüne giren bölge AnadoluSelçuklu Beylikleri döneminde Eretna Beyliği’nin, 1381’den sonra da Kadı BurhaneddinDevletinin eline geçti.1398’de Kadı Burhanettin öldürülünce Yıldırım Beyazıd bu bölgeyi aynı tarihteOsmanlı Devleti sınırlarına kattı.Timur Han 1402-1403 senelerinde Yozgat ve çevresini ele geçirdi. Timur HanAnadolu’yu terk ederken, 1256’dan itibaren bu bölgeye yerleşen Karatatarlar’ı Türkistan’agötürmeye karar vererek 1404’de bunların tamamını zorla alıp götürmüştür.Anadolu’nun her köşesinde olduğu gibi Yozgat’ta başta 93 Harbi ve bunu izleyen1912-1918 yılları arsında olan 1. Dünya Savaşı’nın sıkıntılarını çekmiştir. Yozgat KurtuluşSavaşı yıllarında saldırıya uğramayan illerimizden biridir. Onun için kahramanlığınıdünyaya duyuramamıştır. Fakat Savaşın bütün acılarını ve sıkıntıları çekmiştir. Cephegerisinde yapılması gereken her fedakarlığı yapmıştır. Bu fedakarlığından dolayı daAtatürk’ün güven ve methiyesini kazanmıştır.Yozgat, ülkemizin, mütareke ve milli mücadele yıllarında adını önemle duyuran illerarasında yer almaktadır. Yozgat (Bozok) bu dönemde, yabancı güçlerinişgaline uğramamasına rağmen tanık olduğu ve Kuva-yı Milliye’yi hayli zor durumdabırakan bir isyan nedeni ile ön plana çıkmıştır.Yozgat, Cumhuriyet öncesi kurulan altmış vilayetten birisi olup, başlıca kazamerkezleri; Merkez, Akdağmadeni ve Boğazlıyan’dan ibarettir. Uzun süre “Bozok” adınıtaşıyan Đl, Yozgat Milletvekillerinden Süleyman Sırrı ĐÇÖZ’ün 25 Haziran 1927 tarihliteklifi üzerine “Yozgat” adını almıştır. Daha sonra Sorgun’un da ilçe olmasıyla ilçe sayısımerkez dahil dörde çıkarılmıştır (1928). Yozgat’ın, bu dönemde dört ilçe ve 10’u nahiye2

olmak üzere toplam 636 yerleşim yeri mevcuttur. Zamanla yeni ilçeler kurulmuş ve ilçesayısı merkez ilçeyle birlikte 9 olmuştur. Bu ilçeler; sırasıyla Merkez, Akdağmadeni,Boğazlıyan, Sorgun, Çekerek, Şefaatli, Sarıkaya, Çayıralan ve Yerköy’dür.1990 Yılında çıkarılan bir kanunla; Aydıncık, Çandır, Saraykent, Kadışehri veYenifakılı da ilçe olunca ilçe sayısı merkez ilçeyle birlikte 13 rakamına ulaşmıştır. Yozgathalen, idari açıdan; 14 ilçe, 65 belediye olmak üzere toplam 684 yerleşim yerindenibarettir.A.2. Đl ve Đlçe SınırlarıYozgat Merkez ilçe dahil 14 (ondört) ilçeden oluşmuş olup ad ve konumlarıitibariyle aşağıda sıralanmıştır.1.Merkez2.Akdağmadeni3.Aydıncık4.Boğazlıyan5.Çandır6.Çayıralan7.Çekerek8.Kadışehri9.Saraykent10.Sarıkaya11.Sorgun12.Şefaatli13.Yenifakılı14.YerköyA.3. Đlin Coğrafi DurumuYozgat doğudan Sivas; güneyden Kayseri, Nevşehir, Kırşehir; batıdan Kırıkkale;kuzeyden ise Amasya, Çorum ve Tokat illeri ile çevrili olup, 34º 05’ - 36º 10’ doğumeridyenleri ile 38º 40’ - 40º 18’ kuzey paralelleri arasında yer alır. Deniz seviyesinden1300 metre yükseklikte olup 1 403 700 Hektar toprağa sahiptir. 81 Đl arasında toprakgenişliği bakımından 15. sırayı alır. Đlin doğudan batıya gidildikçe yüksekliği azalır.Yozgat arazisinin yüzey şekillerini platolar veya yaylalar, dağlar ve tepeler, ovalarolmak üzere üç ana grup oluşturur. Đç Anadolu Bölgesi platolarının Yozgat’ta kalanbölümüne “Bozok Platosu” denir.Đlin akarsuları; Delice Irmak, Kızılırmak ve Çekerek Irmağı ile onlara bağlı küçükdere ve ırmaklar bölgenin akarsu ağını oluştururlar. Đl içinde bulunan başlıca akarsularÇekerek Irmağı, Delice Irmak, Eriöz Suyu, Karacaali Suyu, Bişeközüdür.Yozgat Đlini %18,34’nü teşkil eden ormanlık alan 257569,5 hektardır. Türkiyegenelinin %26 olduğu dikkate alındığında Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır.Bunun nedeni Đlimizin yeterli miktarda yağış almamasıdır. Yıllık toplam yağış miktarı 544mm. Orman sahasının 45030,0 hektar verimli koru ormanı, 63620 hektar verimsiz koruormanı, 62193 hektar verimli baltalık ormanı ve 86726,5 hektar verimsiz baltalıkormanından oluşmaktadır.Yozgat Đlinin Komşu Đllere Olan UzaklığıYozgat-KırıkkaleYozgat-Çorum142 km104 km3

Yozgat-AmasyaYozgat-KayseriYozgat-KırşehirYozgat-SivasYozgat-TokatYozgat-Nevşehir196 km197 km112 km224 km207 km202 kmA.4. Đlinin Topografyası ve Jeomorfolojik DurumuYozgat arazisinin yüzey şekillerini platolar veya yaylalar, dağlar ve tepeler, ovalarolmak üzere üç ana grup oluşturur. Đç Anadolu Bölgesi platolarının Yozgat’ta kalanbölümüne “Bozok Platosu” denir. Güney bölümünde ortalama yüksekliği 1000-1150 marasında değişen lav yaylası özelliğindedir. Dağlık alanlar, Đli kenar kısımlarında yeralmıştır.Kuzeydoğu ve doğu kenar bölümü çok dağlık, hem de Yozgat yöresinin en yüksekyeridir. Genel olarak Đlin ortalama yüksekliği çok fazla olup 1500 m’yi geçer. Yöredegörülen en dikkate değer dağlarda olan Akdağlar, kıvrımlı sıradağlar şeklindedir. Yöredeikinci önemli dağ sırası olarak Akdağ’ın devamı durumundaki Gevencik ve Keklicekdağları, önemli dağlarındandır. Çamlık Tepesi 1525 m Nohutlu Tepesi 1530 myüksekliktedir.Yer ŞekilleriÜlke topraklarının % 1.82’sini oluşturan Yozgat Đli, yer şekilleri bakımındangenelde sade bir yapıya sahiptir. Yer şekillerinin büyük bölümünü platolar kaplamaktadır.Platoların üzerinde yüksekliği fazla olmayan dağ ve tepeler vardır. Plato yüzeyiniparçalayan vadi tabanlarında ve çukur yerlerde alüvyal ovalar oluşmuştur.Platolar :Đl topraklarının yeryüzü şekillerine oranları aşağıda görüldüğü gibidir.% 51.4 : PLATOLAR % 37.7 : DAĞLAR % 10.9 : OVALARYozgat Đli, Đç Anadolu Bölgesi’ndeki en geniş plato alanlarından olan “BozokPlatosu” üzerinde yer almaktadır. Bozok platosu Kızılırmak yayının çevirdiği dalgalı birarazi özelliğindedir. Ortalama yüksekliği ise, 1200 - 1400 m. arasında değişmektedir.Kızılırmak, Delice Irmak ve kolları tarafından derince yarılmış olan platonun yüksekliğikuzeybatı ve batıya doğru azalmakta olup, 700 - 800 m yükseklikte olan Kızılırmak tabanovasında sona ermektedir. Platonun güneyi lavlarla örtülüdür. Akarsular bu volkanik alaniçerisinde gömülerek derin vadiler oluşturmuştur. Platonun kuzeydoğu kesiminde ise,kalker tabakalarının yaygın olduğu daha dalgalı arazi yapısı görülmektedir.Dağlar :Platolardan sonra, Đl’de en geniş alanı kaplayan yeryüzü şekli, dağlardır. Đl’in, doğuve kuzeydoğu kenarlarında yer alan dağlar, genellikle yüksekliği fazla olmayan kıvrımlısıradağlar ve aşınarak alçalmış tepeler biçimindedir.4

Kızılırmak Vadisi boyunca kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzananAKDAĞLAR Đl’deki en önemli sıra dağlardır. Kıvrımlı sıradağlar halinde uzananAkdağlar, Kızılırmak’ın akış yönünü belirlemiş, ayrıca Đl’in doğu komşusu olan Sivas’adoğal bir sınır oluşturmuştur. Đç Anadolu Bölgesi’nin de önemli dağ sıralarında olanAkdağlar’ın yapılarında, genellikle 2. zamanın kalkerleri yaygın olup, eteklerinde ise,neojen tortulları yer almaktadır. Đl’de, ikinci önemli bağ sırası, DEVECĐ DAĞLARI’DIR.Bozok Platosu’nun kuzeyi boyunca uzanan Deveci Dağları Yozgat - Tokat Đllerin ile ĐçAnadolu ve Karadeniz Bölgeleri arasında doğal bir sınır oluşturmaktadır.Çorum sınırındaki Zinciri ve Akdağ, Kayseri sınırındaki Akdağlar’ın devamı olanGevencik ve Keklicek dağları Đl’in diğer önemli dağlarıdır. Bozok Platosu üzerindearazinin dalgalı görünüşünü fazla bozmayan, nispi yükseltileri 250 - 350 m. arasındadeğişen tepelik alanlar da çoktur. Aşınmaya uğramış bu tepeler seller tarafındanparçalanarak, kırgıbayırı (Badland) adı verilen keskin sırtlarla birbirinden ayrılan pürüzlüyüzeyler oluşmuştur.Ovalar :ĐL’DE YER ALAN BAŞLICA DAĞLARDAĞ - TEPE ADIYÜKSELTĐ (M)Korkenez Dağı 1524Yazır Dağı 1683Aygar Dağı 1641Dağnı Dağı 1755Sırıklıdağ 2076Hamzasultan Tepesi 2272Keklicek Dağı 1369Deveci Dağları 1907Gevencik Dağı 1607Akçadağ 1639Zincirli Dağı 1633Tablo A-01 : Yozgat ilindeki başlıca dağlar ( 2003 Yılı Yozgat Çevre Durum Raporu)Đl’de, ovaların kapladığı alan azdır. Ovalar, genellikle tepeler arasındaki çukuryerlere alüvyonların çökmesiyle oluşmuştur. Đl genelinde Boğazlıyan, Sarıkaya ve Yerköyilçelerinde ova arazisi daha geniş yer tutmaktadır.En önemli ovalar; Boğazlıyan ve Yerköy ovalarıdır. Yerköy Ovası, tepeliklerarasında Delice Irmak’ın taşıdığı alüvyonların çökmesiyle oluşmuş, alüvyal bir düzlüktür.Boğazlıyan Ovası’da, ilçenin batısında çevredeki tepelerden inen dere ve çaylarıntaşıdıkları alüvyonlarla örtülü olup, 6 - 7 km boyunda, 5 - 6 km enindedir.Sarıkaya Đlçesi’nin 5 - 6 km kuzeyinde yine aynı şekilde oluşan verimli bir ovadır. Buovanın kenarlarında Karayakup, Hasbek ve Çıkrıkçı köy ve kasabaları bulunmaktadır.Ayrıca çıplak yüzeylerden inen seller vadi diplerinde taban ovaları oluşturmuştur. ÇekerekSuyu Vadisi ve Karanlıkdere’de yer alan bağ - bahçe arazileri bu özelliktedir. Bu verimlitopraklarda, vadilerdeki ılık iklimin de etkisiyle üzüm, fıstık ve ayva gibi çeşitli meyveleryetiştirilmektedir.5

Vadi kenarları ve dağ eteklerinde sellerin bıraktığı materyallerden, birikinti konilerioluşturmuştur. Bu birikinti alanlarına, Karamağara Deresi’nin tabanlı vadisi kenarlarındabelirgin olarak rastlanmaktadır.A.5. Jeolojik Yapı ve StratigrafiYozgat ili jeolojik olarak Üçüncü zamanda oluşmuştur. Bulunan fosillerin Üçüncüzamana ait olduğu tespit edilmiştir. Çoğu yerde kırılma ve kıvrılmalara uğramışmetamorfik taş kütleleri yer tutar. Çevrede mermer nitelikli, kalkerlerin bulunması bunudoğrulamaktadır. Değişik tortular arasında kireçtaşı, Jips kil ve marn bulunur. Đlimizdemezozoik yaşlı kayaçlar oldukça yaygındır. Bu seriler ince taneli kireçtaşı ve serpantin gibioluşmuştur.Yerköy, Sorgun ve Boğazlıyan yöreleri kireçtaşı ve marndan oluşmuştur. Orta eosenserilerle kaplıdır. Đlçede kırık çizgiler oldukça azdır. Kızılırmak havzasına giren kesimlerdeNeoljen kalın Volkanik örtüleri yine bu devrin göl tortul tabakaları arasında kalmıştır.Devrin kayaçlarından kaya tuzu bu havzada oldukça boldur.A.5.1.Metamorfizma ve MağnetizmaGenel olarak; kuvarsit, mermer, kalkşist ve amfibol şistlerden oluşmaktadır.Mermerler gitik plutonlar içinde bloklar halinde gözlenmektedir. Kristalleşen kayaçlar,asidik ve bazik olmak üzere iki çeşittir. Asidik olanlar; granit ve granodiyorit bileşimindederinlik kayaçlarıdır. Bazikler ise; gabrodiyotritler ile temsil edilir.A.5.2.Teknoteknik ve PaleocoğrafyaBölge, Kırşehir kristalen masifi ile Kuzey Anadolu Dağlarının (Anatolid vePontidl’lerin) arasındadır. Bölgede birkaç şaryaj ile fay mevcuttur. Kuzeyde Üst Kretase,Alt Eosen üzerine ve güneybatıda Lütesiyen ve kısmen daha eski formasyonlaroligomiyosen üzerine gelmektedir. Bu hareketler, Lütesiyenden sonraki Oligosenparoksizması ile ilgilidirler. Đtilme daima kuzeyden güneye doğru olmuştur. Gerekmetamorfik kristalen masifler, gerekse Kretase ve Eosen birçok orojenik hareketlere maruzkalmıştır.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2006• Yozgat Đl Yıllığı• www.yozgat.gov.tr6

B.DOĞAL KAYNAKLARB.1. Enerji KaynaklarıB.1.1.GüneşBölgede güneş enerjisi ile ilgili bir tesis bulunmamaktadır. Aylık buharlaşmaşiddetleri Tablo B.1’de verilmiştir.Tablo B.1. Aylara Göre Güneşlenme Potansiyeli (Meteoroloji Müdürlüğü Verileri 2006)2006 Yılı Güneşli Gün SayısıDakikada GüneşlenmeŞiddeti(cal/cm²)Güneşlenme Süresi(Saat/Gün)Ocak 26 164,62 3,6Şubat 22 205,31 3,7Mart 26 300,82 5,2Nisan 27 404,85 7,0Mayıs 31 469,20 8,6Haziran 30 592,58 12,5Temmuz 31 569,19 12,2Ağustos 31 522,45 12,2Eylül 30 395,58 8,9Ekim 31 272,81 6,1Kasım 20 162,50 2,9Aralık 23 138,49 2,8B.1.2.Su GücüBölgede 28 gölet ve üç baraj bulunmaktadır. Bunların hiçbirinden enerji üretimiyapılmamaktadır. Kurulu bulunan bu baraj ve göletler tarım ve sulama amaçlı olarakkullanılmaktadır.B.1.3.KömürYozgat ili linyit yataklarının oluşumu açısından zengin yeraltı doğal kaynaklarınasahiptir. Özellikle Sorgun içerisinde Çeltek ve Ayrıdam olmak üzere iki ayrı noktadançıkarılmaktadır. Sorgun Çeltek kömür işletmesinde bulunan linyit yataklarının toplamrezervi 1,25 milyon tondur. Đlimizde çıkarılan linyit kömürlerinin havada kuru numunedeMin. 4000 Kcal/kgr, ısı değerine sahip olup Yozgat ve çevre illerde ısınma amaçlı olarakkullanılmaktadır.Đlimiz 01.08.2006 tarih ve 06 sayılı Mahalli Çevre Kurulu kararına göre 2006-2007kış sezonunda:7

Yerli Linyit Kömürü ÖzellikleriKalori: min.4000 Kcal/kgKükürt: 2 (Toplam Kükürt)Ebat:18-150mmKül: %25(max)Nem: %25(max)(satışa sunulan)Şişme Đndeksi :1(max)Đthal Kömür ÖzellikleriKalori: min.6200Kcal/kg(-400 tolerans)Kükürt: %0,9(Kuru Bazda)(Toplam Kükürt)Toplam nem:%10(max)Kül: %14(max)Ebat:18-150mmŞişme Đndeksi :1(max)Uçucu Madde:%12-28 (Kuru bazda)olarak belirlenmiş olup bu değerlerin dışında yerli ve ithal kömürlerin temin, satış vekullanılmasının yasaklanması kararı alınmıştır.B.1.4.DoğalgazYozgat Đli sınırları içerisinde doğalgaz rezervi bulunmamaktadır.B.1.5.RüzgarYozgat’ın Coğrafi konumu sebebi ile hakim rüzgar yönü doğuya yakın kuzeydoğu(ENE)’dir. Bu yönden yılda 7743 saat rüzgar eser. Ortalama rüzgar hızı 2.03 m/sn.En hızlı rüzgar 19.1m/sn’dir. Ortalama kuvvetli rüzgar (hızı 15.05 m/sn. ile 7.2 m/sn arası)gün sayısı 46.1 gün; fırtınalı (17.2 m/sn ve üzeri) gün sayısı 4.6’dır. Đlimizdeki aylara görerüzgar dağılımı ve en hızlı rüzgar yönü Tablo B.2’de verilmiştir.Tablo B.2. 2006 Yılı Aylara Göre Rüzgar Dağılımı (Meteoroloji Müdürlüğü Verileri 2006)Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Hazir. Temm. Ağust. Eylül Ekim Kasım AralıkHakimRüzgarYönüOrt.Rüzg.Hızı(m/sn)Max.RüzgarYönüEn ŞiddetliRüzgarHızıENE ENE WSW ENE ENE ENE ENE ENE ENE ENE ENE ENE1,9 2,2 1,8 1,9 1,3 1,8 2,1 2,1 1,3 1,3 1,0 1,6SW SW WSW S ENE ENE ENE ENE ENE ENE ENE SSE5,5 6,7 6,5 5,0 4,7 4,5 5,3 5,0 4,0 5,0 4,7 6,7B.1.6.BiyokütleĐlimizde Biyogaz enerji üretimi ve tüketimine yönelik çalışmalar yapılmamaktadır.Odun ve tezek gibi maddelerde yalnızca yakacak olarak tüketilmektedir. Tezek genelliklekırsal köylerde kış aylarında ısınma amacıyla kullanılmaktadır.B.1.7.PetrolĐl rezervleri, petrol rezervi ve rafinerisi yoktur.8

B.1.8.Jeotermal SahalarYozgat bölgesinde, Sarıkaya, Boğazlıyan Bahariye, Sorgun, Yerköy, Saraykent,Akdağmadeni Karadikmen sıcak su kaynakları bulunmaktadır. Yöredeki sıcak sularkaplıca amaçlı kullanılmaktadır.Sarıkaya KaplıcalarıYozgat'ın 80 km. güneydoğusundaki Sarıkaya Đlçesinde bulunan kaplıca suları Florüriçeren Oligometalik sular grubundan olup, 48 0 C sıcaklığa ve 28 lt/sn. debiye sahiptir.Söz konusu kaplıca alanı Turizm Bakanlığının çalışmaları sonucunda, BakanlarKurulu kararıyla Turizm Merkezi ilan edilmiş ve imar planı hazırlanarak yatırımcılarınilgisine sunulmuştur.Boğazlıyan Bahariye (Cavlak) KaplıcalarıYozgat'ın 90 Km. güneyinde, Boğazlıyan Đlçesinde olan kaplıca suyu Bikarbonatlı,Klorürlü, Sülfatlı sular grubundan olup, 32 0 C - 44 0 C arasında 320 lt/sn. debiye sahipolduğu ve M.T.A. raporlarına göre;Kaplıca alanı; Bakanlar Kurulu kararıyla Turizm Merkezi ilan edilmiş olup, tüm imarplanı çalışmaları tamamlanmıştır. Đç turizmin yanında dış turizme de hizmet verebilecek birkaynağa sahip olan Boğazlıyan-Bahariye (Cavlak) kaplıcası yatırımcıların ilgisiniçekmektedir.Sorgun KaplıcalarıĐlimizin 33 km. doğusundaki Sorgun Đlçesinde bulunan kaplıca sularının KlorluSülfatlı, Sodyum Klorür, Sodyum Sülfat sular grubundan olduğu, 50 0 C -61 0 C arasında birsıcaklığa ve 41 lt/sn. debiye sahip olduğu,Yerköy KaplıcalarıYozgat'ın 34 km. batısında yer alan, Klorlu, Sülfatlı sular grubundan olan YerköyĐlçesindeki kaplıca sularının 44 0 C sıcaklığa sahip olduğu;Saraykent KaplıcalarıĐlimizin 71 km. doğusundaki Saraykent Đlçemizdedir. Kaplıca suyunun SodyumKlorürlü, Sodyum Bikarbonatlı, Kalsiyum Sülfatlı sular grubundan olduğu, 70 0 C ile 74 0 Csıcaklığında 10-14 lt/sn. debiye sahip olduğu,Akdağmadeni Karadikmen KaplıcalarıĐlçenin 17 km. kuzeybatısında yer alan Karadikmen köyünde bulunmaktadır. Kaplıcasodyum-sülfatlı,sodyum-klorürlü sular sınıfına girmekte olup, kireçlendirici özelliktedir.Romalılar zamanından kaldığı bilinen ılıca kaynağının toplam debisi 0.37 lt/sn. olup,sıcaklığı 30-39 0 C dir. Bu kaynağa ilave olarak, aynı köyün Uyuz Çimdiği mevkiinde UyuzHamamı adında ve komşu Muşallikalesi köyünün 3 km. güneydoğusunda Karalar9

mevkiinde iki ılıca kaynağı daha mevcuttur. Bu kaynağı debisi 0.3 lt/sn. olup sıcaklığı 32.7C dir. Uyuz Hamamı (Çamur Ilıcası)’nın debisi 0.07 lt/sn. olup sıcaklığı 27. 5 0 C dir.B.2.Biyolojik ÇeşitlilikB.2.1. OrmanlarYozgat’ta 257 549,5 ha’lık orman alanının sadece 107 223 (%41,6) hektarı verimliolarak görülmektedir. Verimli işletilmeye elverişli ormanın çoğu, Akdağmadeni OrmanĐşletme Müdürlüğü’nün yetki alanında olup Sarıçam ormanlarından oluşmaktadır.Akdağmadeni Orman Đşletme Müdürlüğü Yozgat Orman Đşletme Şefliği’nin karaçamdanoluşan zayıf bir orman ve meşe baltalıkları vardır. Çayıralan Orman ĐşletmeMüdürlüğü’nün ormanları orta düzeydedir.Yozgat ilinin orman varlığının nitelik ve işletme biçimine göre dağılımı Tablo.B.3 veTablo.B.4’de verilmiştir.Tablo B.3. Yozgat Đlinin Orman varlığı Nitelikli Đşletme Biçimine Göre Dağılımı Verimli Orman Alanları(Orman Đşletme Müdürlüğü verileri 2006)Đşletme Müdürlüğü Koru(ha) Baltalık(ha) TOPLAM (ha)Akdağmadeni 30249 56375 86624Çayıralan 14781 5818 20599TOPLAM 45030 62193 107223Tablo B.4. Bozuk Orman Alanları (Orman Đşletme Müdürlüğü verileri 2006)Đşletme Müdürlüğü Koru (ha) Baltalık(ha) TOPLAM (ha)Bozuk Çok Bozuk Bozuk Çok BozukAkdağmadeni 8369 32551 34968 33547,5 109435,5Çayıralan 4809 17871 7784 10427 40891TOPLAM 13178 50422 42752 43974,5 150326,5B.2.1.1 Odun Üretimine Ayrılan Tarım AlanlarıBu konu hakkında bilgi bulunmamaktadır.B.2.2. Çayır ve MeraYozgat Đl sınırları içerisinde toplam 276.156 ha çayır ve mera arazisibulunmaktadır. Çayır ve mera arazisi toplam tarım arazisinin %19,67’sini kapsamaktadır.Mevcut çayır ve mera alanları köy yerleşim sınırları içerisinde tarıma dayalı olarak yeralmış olup, hayvancılığa dayalı büyük çayır ve meralar bulunmaktadır Tablo.B.5.Tablo B.5.Yozgat Đlinin Arazi Varlığı ve Kullanışlarına Göre Dağılımı (Orman Đşl. Müd. verileri F)Kullanılış Biçimi Alan(ha) Oran(%)Çayır mera 276.156 19,67Orman 257 549,5 18.34Tarım Alanı 825.133 58,7810

B.2.3.Sulak AlanlarYozgat ili Kızılırmak ve Yeşilırmak havzalarında yer almaktadır.Kızılırmak’ınkollarından olan Delice Irmağı, Yeşilırmak ve Çekerek Irmağı ilin en önemli sukaynaklarındandır. Đlin tarım yapılan topraklarının 751026 ha’ı sulanabilir arazi, 68 486ha’ı da ekonomik olarak sulanabilir arazilerden oluşmaktadır.Đlde bulunan başlıca Baraj ve Göletler Tablo B.6’de verilmiştir.Tablo B.6. Đlde Bulunan Başlıca Baraj ve Göletler (DSĐ 123.Şube Müdürlüğü verileri 2006)Depolama HacmiSıra No Baraj-Gölet Adı(m³)Sulama Alanı (ha)1 Merkez-Fakıbeyli 2 000 049 3082 Merkez-Derbent 1 376 000 2793 Merkez-Topçu 1 159 000 2704 Merkez-B.Cevdet Dündür(Đ.suyu) 175000 -5 Merkez-Kirazlı Çiftlikdere(Đ.suyu) 449 333 -6 Merkez-Geligüllü 270 000 000 24 8007 Akdağmadeni-Akçakışla 825 388 Akdağmadeni-Divanlı 711 696 1189 Akdağmadeni-Altınsuyu 820 000 15810 Aydıncık-Körselik 1 192 000 39111 Boğazlıyan-Güren 1 683 000 54612 Boğazlıyan-Ömerli 698 289 13813 Boğazlıyan-Yenipazar 1 323 000 58514 Boğazlıyan-Uzunlu 49 000 000 7 80015 Boğazlıyan-Fehimli 10 000 000 1 43016 Çayıralan-Đğdecik 3 669 584 62017 Çayıralan-Yahyasaray 17 855 000 4 06218 Çekerek-Süreyyabey 1 180 000 000 42 86419 Sarıkaya-Koçcağız 1 239 119 23620 Sarıkaya-Baraklı 5 498 170 1 08321 Sarıkaya-Akbenli 3 909 000 67822 Sarıkaya-Ilıksu 340 000 003 44223 Sorgun-Doğankent 741 977 31124 Sorgun-Dişli 2 474 980 85025 Sorgun-Karalaya 893 531 39626 Sorgun-Yaylacılar 1 762 032 37427 Sorgun-Đkikara 3 150 000 38028 Şefaatli-Höyüklükışla 3 875 000 68729 Şefaatli-Kuzayca 7 680 000 1 00830 Şefaatli-Gülistan 2 230 000 29131 Yerköy-Đğdecik 3 812 000 76211

B.2 4. FloraBölüm F.2’de verilmiştirB.2.5.FaunaYozgat Đlinin ikliminin karasal oluşu ve ilimiz topraklarının büyük bir kısmını tarımmaksadı ile sürekli işlenmesi sonucu arazinin doğal yapısının bozulmasına neden olmuştur.Bu nedenle doğal biyotoplar azalmıştır.Faunayı oluşturan hayvanlar; balıklardan alabalık, sazan, kuşlardan ördek, kaz,üveyik, bıldırcın, keklik, serçe, memelilerden tavşan, tarlafaresi, tilki, kirpi, gelincik, kurtv.s. bölgede tespit edilen sürüngenleri ise çeşitli yılan ve kertenkeleler oluşturmaktadır.B.2.6. Milli Parklar-Koruma Alanları-Tabiat ParklarıYozgat Çamlık Milli Parkı 05.02.1958 yılında Türkiye’nin ilk Milli Parkı ilanedilmiştir. Đnsan etkisiyle Anropojen step içinde yer alan ada şeklinde bir sahadır. Bununyanında koruma altına alınan soğukoluktepe Çamlığı, Kadınpınarı, Ulukavak Tabiat Anıtıv.s.dir. Tablo B.7’de mevcut Milli Park ve koruma altına alınan alanlar verilmiştir.Tablo B.7.Milli Park ve Koruma Altına Alınan Alanlar (D.K. M.P. Şube Müdürlüğü verileri)ĐLĐLÇE MEVKĐ ADIYozgat Merkez Soğukoluktepe ÇamlıkYozgat Akdağmadeni Kadıpınarı KadıpınarıYozgatÇekerekKamışcıkKöyüYozgat Akdağmadeni KadıpınarıYozgatYozgatYozgatÇekerek(Bazlambaç)SorgunÇayıralanKocalanyaylasıEymirKasabasıSorgun ÇevrikBĐTKĐÖRTÜSÜKaraçamSarıçamMeşeSarıçamMeşeKULLANIMDURUMUMilli ParkMesire YeriUlukavak Kavak Tabiat AnıtıGeyik ÜretimĐstasyonuKocaalanYozgat Sorgun Şebekpınarı ŞebekpınarıMeşeSarıçamArdıçMeşeÜretimĐstasyonuMesire YeriBağdili Meşe Mesire YeriÇevrik Çam Mesire YeriMeşeGürgenKayınMesire YeriB.3.TOPRAKĐlde bulunan büyük toprak grupları ;12

a) Alüvyal Topraklar (A): Genellikle taze tortul depozitler üzerindeki gençtopraklar olarak tanımlanırlar. Horizonlar bulunmaz, bulunsa bile çok zayıf gelişmiştir,buna karşılık değişik özellikte mineral katlar, (A) ve (C) profili bulunur. Bu topraklarıoluşturan materyaller akarsular tarafından taşınmış ve depolanmıştır. Mineral bileşimleriheterojendir. Sürekli veya mevsimlik olarak yaş genellikle de taban suyunun etkisialtındadır.Çok eskiden teşekkül etmiş olanlarda hafif kireç yıkanması olabilir. Taban suyununvarlığı halinde toprak profilinde veya yüzeyde çoraklaşma görülebilir.b) Hidromorfik Alüvyal Topraklar (H): Topografyaları yetersiz (düz veyaçukur), taban suyu yüksek ve alat katmanları yaştır. Taban suyundaki yükselip alçalmalar,toprak katlarında ardı ardına gelen yükseltgenme ve indirgenmelere yol açar. Dolayısıylamavimsi-gri indirgenme ve kırmızımsı yükseltgenme (oksitlenme,pas) lekeleri oluşur. Paslekeleri özellikle çatlaklar ve kök kanalcıkları boyunca görülür. Bazen de Konkresyonlaroluşabilir. taban suyunun altındaki katlar ise tümüyle gleyleşmiş olup ayrıca içlerinde bitkiköklerinin çürümesinden hasıl olan siyah lekeler görülmektedir.Üzerindeki doğal bitki örtüsü su seven bitkilerdir.c) Alüvyal Sahil Bataklıkları (S): Göl ve deniz sahillerinde yer alan, göllerin,denizlerin ve yüzey akışların etkisiyle, yılın büyük bölümünde yaş olan veya bataklıkdurumunda olan topraklardır. Tuzsuz, hafif tuzlu alkali veya alkali olabilirler.Özellikleri itibarıyla tarımsal değerleri yoktur. Av hayvanlarının doğal barınağıdırlar.Üzerinde yetişen sazlardan yararlanılabilir.d) Bazaltik Topraklar (X): Bunlar ağır killi topraklardır ve profilleri iyigelişmemiştir. A horizonunun yapısı granüllerden bloğa kadar değişir. Bu topraklarınfiziksel özellikleri kireçli kayalardan oluşmuş topraklardaki kadar iyi değildir.Bazaltik topraklarda çoğunlukla kireç bulunmaz. Reaksiyonları nötr ile orta kaleviarasında değişmektedir. Organik maddece oldukça fakirdirler. Katyon değişim kapasiteleriorta derecede yüksektir.Fiziksel özellikleri iyi olmadığından bu toprakların verimliliği çoğunlukla düşüktür.Bazıları fazla taşlı olduğundan, yoğun sürüm gerektiren kullanımlarda taşları temizlenmesizorunludur.e) Kolivyal Topraklar (K): Dik eğimlerin eteklerinde yer çekimi, toprak kayması,yüzey akışı veya yan dereler ile kısa mesafelerden taşınarak biriktirilmiş ve kolivyumdenen materyal üzerinde oluşmuş olan bu topraklar genç (A) C profilli topraklardır. Toprakkarakteristikleri daha çok çevredeki yüksek arazi topraklarına benzemektedir.f) Çorak(Tuzlu-Sodik) Topraklar (Ç): Çorak topraklar olarak adlandırılan Tuzlu,Alkali (Sodik) ve Tuzlu-Alkali topraklar, bozuk drenaj koşulları altında oluşur veçoğunlukla üst horizonlardaki tuz birikmesi ile karakterize edilirler.13

Tuzlu topraklar, bitki gelişmesine zarar verecek eriyebilir tuzlar içerir. Toprakçözeltisindeki tuzların konsantrasyonu çok yüksektir. Saturasyon ekstraktın da elektrikseliletkenlik 25°C’de 4 mmho/cm’den fazla, değişebilir Na % 15’ten daha az, Ph çoğunlukla8,5’ten daha düşüktür. Doğal bitki örtüsü halofitik otlar, çalılar ve bazı ağaçlardır. Çoğuterk edilmiş olmakla birlikte otlatmada kullanılanlar da vardır. Verimlilikleri çok düşüktür.Alkali topraklardaki adsorbe edici kompleksler üzerinde bulunan değişebilir sodyumbitki gelişimini engeller. Kil mineralleri ile humus disperse olmuş ve böylece toprağınfiziksel özellikleri bozulmuştur. Değişebilir Na % 15’ten fazla, saturasyon ekstraktındaelektriksel iletkenlik 25°C’de 4 mmho/cm’den daha az, pH 8.5’ten daha yüksektir. ABCprofildirler. Alt horizonu iyi oluşmuştur ve orta miktarda organik madde içermektedir. A2horizonu açık renkli ve incedir. B horizonu koyu renkli, sütunvari veya prizmatikyapıdadır. Bu toprakların kültür bitkileri bakımından üretkenlikleri düşüktür. Islahedildiklerinde üretkenlikleri ortadadır.Tuzlu-Alkali topraklar aşırı miktarda çözünebilir tuz içerir ve adsorplayıcıkompleksler üzerinde yüksek oranda sodyum iyonlarına sahiptir. Saturasyon ekstraktının25°C’deki elektriksel iletkenliği 4 mmho/cm’ de n fazla ve değişebilir. Na yüzdesi 15’tendaha büyüktür. Aşırı tuz bulunursa, Ph nadiren 8.5’i geçer. Kültür bitkileri bakımındanüretkenlikleri düşükten orta dereceye kadar değişir.g) Organik Topraklar (O): Bu topraklarda organik madde miktarı %20-95arasında değişmektedir. AC profili topraklardır. A horonu 30 cm’den daha kalındır. Chorizonu 30 cm’den daha kalındır. C horizonu indirgenme horizonu olup yaştır. Rengikoyu gri, mavi veya yeşildir. Hava ile temasta renk kahverengiye dönüşür. Toprakların bazsaturasyonu değişiktir.h) Kırmızı-Sarı Podzolik Topraklar (P): Bunlar iyi gelişmiş ve iyi drene olan asittopraklardır. Orman örtüsü altında oluşmuşlardır. O horizonu incedir, A1 VE A2horizonları bulunur. B horizonu daha killi, sarımsı kırmızı veya sarı renkli ve blokyapıdadır. Ana madde az- çok silisli ve kalsiyumca fakirdir.B toprakların verimliliği Gri- Kahverengi Podzolik toprakların verimliliğinden birazdaha yüksektir.I) Gri-Kahverengi Podzoik Topraklar (G): Bu topraklarda podzollaşma hafiftir.Üzerindeki bitki örtüsü çoğunlukla yaprağını döken ormandır. Bu toprakların tipikolanlarında, yüzeyde ince çürümüş yaprak katı, altında 5-10 cm’lik bir humus katı bulunur.A1 horizonu 12.5-30 cm. kalınlıkta, gri veya sarımsı kahverengiye kadar değişen renkte veçoğunlukla blok yapıdadır. Toprak reaksiyonu genellikle orta asit, humus katınınreaksiyonu ise hafif asit veya nötrdür. Verimlilikleri ana maddenin bünye ve tabiatınabağlıdır. Bu toprakların verimliliklerini artırmada, kireç ve gübreleme ile iyi sonuçalınabilir.i) Kahverengi Orman Toprakları (M): Bu topraklar yüksek kireç içeriğine sahipana madde üzerinde oluşmuştur. Profil, A (B) C şeklinde olup horizonlar birbirine tedricengeçer. A horizonu, genellikle daha açık kahverengi ve granüler veya yuvarlak köşeli blokyapıdadır. C horizonundan daha fazla kil ihtiva eder. Bunlar çoğunlukla silikat killeridir.Killerin baz saturasyonu orta ve yüksek dercededir. B horizonunun alt kısımlarına da14

CaCO 3 birikintileri görülür. Topraklar genellikle yaprağını döken orman örtüsü altındaoluşur. Drenajları iyidir. Çoğunlukla orman veya otlak olarak kullanılmaktadır. Tarımyapılanlarda verim yüksektir.j) Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları (N): Bu gruptaki topraklar değişik anakayalardan oluşmuştur. Renk ve baz durumu ana materyal ve organik madde miktarınabağlı olarak değişir. A (B) C profili topraklardır. B horizonu bazen silikat kil vemineralleri ile hafifçe zenginleşmiş yapı elemanlarına sahip durumda olabilir. Bu horizonbirçok kısımlarda yoktur ve A1’ in hemen altında C horizonu bulunmaktadır.k) Kireçsiz Kahverengi Topraklar (U): Bu toprakların oluşumunda zayıfpodzollaşma ve birazda kalsifikasyon rol oynar. A horizonu kahverengi, kırmızımsıkahverengi, grimsi kahverengi, sarımsı kahverengi veya kırmızıdır. Yumuşak( tınımsı)kıvamdadır. B horizonu daha ağır bünyeli, daha sert kıvamlı, kahverengi veya kırmızımsıkahverengidir. Burada kırmızılık daha fazladır. Bu horizonun, normal olarak kireciyıkanmıştır; fakat reaksiyon nötr veya kalevidir. A’dan B’ye geçiş tedricen olmaktadır. Butoprakların ana maddesi değişiktir. Topraklar, asit ana madde üzerinde olduğu kadar, kireçtaşı üzerinde de oluşabilir. Doğal drenajları iyidir.l) Kestane Toprakları (C): Ana madde, kireç taşından kireççe zengin volkanikmateryale kadar değişir. Profil ABC veya A ( B ) C şeklindedir.A horizonu koyu kahverengi veya grimsi kahverengidir. Bu horizonun 30-50 cm.kalınlıkta, granüler yapıda ve dağılgan kıvamdadır.B horizonunun rengi kahverengi, koyu kahverengi veya kırmızımsı kahverengidir.Yapı zayıf prizmatiktir. Bu horizonda kil birikmesi görülür.B horizonunun altında çoğunlukla sertleşmiş halde kireç birikme horizonu yer alır.Bunu altında bir jips birikme horizonu da bulunabilir.m) Kırmızımsı Kestane Toprakları (D): Bu topraklar değişik ana maddelerden,kasifikasyon sonucu oluşmaktadır. Doğal drenajları iyidir.A horizonu koyu kırmızımsı kahverengi, dağılgan, nötr veya kalevi reaksiyondadır.B horizonu daha ağır bünyeli ve kıvamı daha sıkıdır. Bu horizonun üst kısmında ise renkbiraz açılmakta veya grileşmektedir. Alt kısmın kireçliliği daha fazladır.n) Kırmızı Akdeniz Toprakları (T): Bu toprakların en belirgin karakteristikleribütün profilin kiremit kırmızısı ve üst topraktaki organik madde azlığıdır. Toprak,karbonatları yıkanmış ağır kilden ibarettir.A horizonu oldukça uniform kırmızı renktedir. Bunun altında kırmızı, daha ağırbünyeli ve belirgin kil zarlarına sahip bir B horizonu (Bt) yer almaktadır.o) Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları (E): Bu topraklar Kırmızı Akdeniztoprakları ile Kahverengi Akdeniz toprakları arasında geçiştir.15

ABC profiline sahip topraklardır. A horizonu, iyi gelişmiş orta derecede organikmaddeye sahip ve organik madde ile mineral madde iyice karışmıştır. Zayıf bir A2horizonu görülebilir. A horizonu, kırmızı veya kahverengi, köşeli blok ve prizmatik yapıyahaiz bünyesel b horizonu içine tedricen geçer.ö) Redrina Toprakları (R): Đnterzonal toprakların kalsimorfik grubuna dahilolması sebebiyle bütün özelliklerini yüksek derecede kirece sahip ana maddeden alır.Zonal topraklara nazaran horizonlar çok zayıf olup AC profillidirler.A horizonu ince olup granüler yapıda, koyu renkte ve alkali veya nötrreaksiyonludur. Organik madde, mineral madde ile iyice karışmıştır. Organik maddemiktarı ve toprak derinliği, kalkerli materyal üzerinde teşekkül etmiş litosol veregosollerden fazladır. Bütün profilde; CaCO 3 dağılmış durumda olup baz saturasyonuyüksektir.Tabi vejetasyon ve çalı-fundadır.Serin, humid ve semiraid iklimlerde yer alır. Yıllık ortalama yağış 500-750 mm.Ana madde kalker, dolomit,marn ve tebeşirdir.p) Kahverengi Toprakları (B): Bu topraklar, çeşitli ana maddelerdenkalsifikasyon sonucu oluştuklarından, profilleri kalsiyumca zengindir. Baz saturasyonlarıyüksek, doğal drenajları iyidir. ABC profili topraklardır.a1 horizonu kahverengi veya grisi kahverengi, 10-25 cm. KALINLIKTA VEgranüler yapıdadır. Organik madde içeriği orta, reaksiyon nötr veya kalevidir.B horizonu açık kahverengiden koyu kahverengiye kadar değişen renklerde ve blokyapıdadır. B horizonunun altında beyazımsı ve çoğunlukla sertleşmiş kireç birikme katı yeralır. Bunun altında bir jips birikme katı bulunabilir.Đlkbahar ve sonbahardaki kısa periyotlar hariç kimyasal ve biyolojik etkenlikleryavaştır. Verimleri düşüktür. Sulanan topraklarda çeşitli ürünler yetiştirilebilir.r) Kırmızı Kahverengi Topraklar (F): Solum’un rengi hariç, hemen hemen diğerbütün özellikleri Kahverengi toprakların aynı veya benzeridir. OluşumlarındaKalsifikasyon rol oynar. Doğal drenajları iyidir.Bu topraklarda biyolojik etkinlik düşük, doğal verimlilik yüksektir.s) Sierozem Toprakları (Z): Kalsifikasyon sonucu oluşmuş bu topraklar ABCprofillidir.Yağışın düşük olması nedeni ile CaCO 3 birikme zonu yüzeye çok yakındır. Butopraklarda biyolojik etkinlik çok düşük, kimyasal ayrışma düşüktür.A horizonu, zayıf teşekkül etmiş, açık grimsi kahverengiden soluk griye kadardeğişen renklerde, zayıf pul yapıda, az veya orta organik madde içeriklidir. Bu horizongenellikle kireççe fakirdir. Kireçli ana materyalden oluşmuş topraklar da bu katın kirecinadiren yıkanmıştır.16

horizonu, ince bünyeli ve yüksek kireçlidir. Bu yüksek kireçlilik, kireç birikmezonuna dönüşür ve bu zon sertlik arzedebilir. Bu zonun altında jips birikme katıbulunabilir.ş) Vertisol Topraklar (V): Vertisoller genellikle kurak mevsimde büzülen, yağışlımevsimde genişleyen ve dönme hareketi gösteren koyu renkli kil topraklarıdır. Butopraklar derin ve geniş çatlaklar, gilgai mirorölyef ve kayma yüzeyleri ihtiva eder. ACprofilli topraklardır. A horizonu derin ve genellikle koyu renklidir. Đçindeki organik maddekil ile tam olarak karışmıştır.t) Yüksek Dağ ve Çayır Toprakları (Y): Bunlar, yüksek irtifalarda, ormansınırının yukarısında bulunur. Çeşitli ana maddeden bozuk drenaj ve soğuk iklimkoşullarında; gleyleşme ve biraz da kalsifikasyonla oluşmuşlardır. Üstte 30-60 cm.kalınlıkta koyu kahverengi bir A horizonu, bunun altında grimsi ve pas rengi, çizgili vebenekli alt toprak bulunmaktadır.u) Regosol Topraklar (L): Regosoller çok genç topraklardır. Derin, pekişmemiş,yumuşak mineral depozitler üzerinde bulunurlar.B.4. Su KaynaklarıB.4.1. Đçme Suyu Kaynakları ve Barajlar1298 m rakımlı ve 408,2 mm yıllık ortalama yağış alan Yozgat Đlinde emniyetlekullanılabilecek yeraltı suyu rezervi toplam 92 hm³/yıl’dır. Yeraltı suyunun 3,68 hm³’üsulamaya, 26,83 hm³’ü içme suyuna olmak üzere yıllık toplam 30,51 hm³’ü tahsisedilmiştir. Yararlanılan içme ve kullanma suyu kaynakları ile yıllar itibariyle içme vekullanma suyu üretim ve tüketim değerleri gelişimi Tablo B.8’de verilmiştir.Tablo B.8. Yararlanılan Đçme ve Kullanma Suyu Kaynakları (DSĐ 123.Şube Müdürlüğü verileri 2006)YararlanılanĐçme veKullanımAmacı(Đçme-Safhası(Đşletme/KuruluGüçĐşletmeyeAçılışÜzerindeKurulduğuYerleşimBirimininUzaklığı(km,m)KullanmaSuyununKaynağıKullanma-Sulama)EnerjiÜretimiĐnşaat/Proje)(Ton/Yıl/m³/Yıl)Tarihi Akarsu Adı AdıKuyu ve Đçme ve Đşletme ---- 1994 Arapseyfi Yozgat 33 kmSondaj KullanmaGöletler Đçme ve Đşletme ---- 1980 Kirazlı Yozgat 2 kmKullanmaTOPLAM 2 2 ---- ----- -------------- --------- --------B.4.2. Yeraltı Su KaynaklarıSulamaya tahsis edilmiş olan 3,68 hm³’lük su sayesinde açılmış olan 3 adet ToprakSu Kooperatifi vasıtasıyla net olarak 490 ha’lık bir alan sulanmaktadır.Emniyetle kullanılabilecek haldeki suyun 30,51 hm³’ü tahsis edilirken geri kalan61,49 hm³’lük yeraltı suyu potansiyeli tahsis edilmemiştir.17

Yozgat Đlinin Su Kaynakları Potansiyeli:Yerüstü Suyu ---------------------------- 1033 hm³/yılYeraltı Suyu ---------------------------- 92 hm³/yılToplam Su Potansiyeli ----------------- 1,125 hm³/yılYeraltı Suyu Fiili Tahsis Miktarı ----- 30,51 hm³/yılYerüstü suyunun 572 hm³/yıl’lık miktarını Delice Irmağı 461 hm³/yıl’lık kısmını daÇekerek Irmağı karşılamaktadır.Đlimizde toplam su yüzeyi 4,561 ha’dır. Bunun 2778 ha’ı baraj rezervuar yüzleriolup bunun da 275 ha’ı Uzunlu Barajı’na, 158 ha’ı Yahyasaray Barajı’na ve 2355 ha’ı daGelingüllü Barajı’na aittir. 754 ha’ı gölet rezervuarları yüzeyleri olup bunun 210 ha’ı DSĐGöletlerine, 192 ha’ı Fehimli Gölet’ine, 12 ha’ı Kanlıdere Gölet’ine, 6 ha’ı KirazlıdereGölet’ine ve 544 ha’ı KHGM Göletlerine (16 Adet) aittir. 1,019 ha’ı akarsu yüzeyleri olupbunun 350 ha’ı Çekerek Irmağı’na, 576 ha’ı Delice Irmağı’na, 93 ha’lık kısmı da diğer yanderelerinin yüzeylerine aittir. Kalan 2,788 ha’lık kısım ise doğal göl yüzeylerine aittir.Yozgat Đlinin tarıma elverişli arazisi 807,963 ha, çayır-meralar 294,591 ha, ormanfundalıklar 289,924 ha, diğer arazi 15,239 ha olup sulanabilir arazi potansiyeli 751,026ha’dır.B.4.3. AkarsularKızılırmak’ın Đç Anadolu Bölgesi’ndeki en büyük kolu olan Delice Irmağı,Yeşilırmak’ın önemli kollarından olan Çekerek Suyu ile bunlara bağlı küçük dere ve özler,Đl’in başlıca akarsu ağını oluşturmaktadır. Bu akarsuların tümü yağmur, kar erime vekaynak sularıyla beslenmektedir. Rejimleri, Đl’de görülen yarı kurak iklimden dolayıdüzensizdir. Yaz mevsiminde suları iyice çekilmekte, hatta bazı küçük derelerkurumaktadır. Đlkbaharda ise, kar erimesi ve ani sağanak yağmurlar ile kabarmaktadırlar.Akarsu yatakları çoğu yerde sulama amaçlı baraj ve göletlerin yapımına elverişlidir. Bunlardeğerlendirildikçe bölgede sulu tarım yaygınlaşacaktır.Başlıca Akarsuları ve Özellikleri:Çekerek Irmağı: Yeşilırmak’ın önemli kollarından olan ırmak, Yozgat’ın kuzeykesiminin sularını boşaltır. Sivas Đli sınırlarındaki Çamlıbel Dağlarından doğar, DeveciDağları’nın güneyinden batıya doğru akarak, Yozgat Đli sınırları içerisine girer. 256 km.uzunluğunda olan ırmağın, 110 km.si ilimiz dahilindedir. En önemli kolu,Akdağmadeni’nden gelen Göndelen Suyu’dur. Bu yöreden ayrıca Dikirsaray, Çakrazsuları ile Sorgun yöresinden küçük çay ve dereleri alır. Aydıncık ilçe merkezine 10 km.uzaklıkta, Kazankaya Kasabası girişinde 10 km uzunluğundaki kanyon vadi içerisinegirer. “Kazankaya Kanyonu” denilen bu vadi, rafting (akarsu krosu) sporu için idealdir.Akarsu daha sonra, Đl topraklarını terk etmektedir.Saniyede 63 m³ su taşıyan ırmak, Karadeniz iklimi havzasında yer aldığından suyubol, rejimi de nispeten düzenlidir. Bu yüzden arazi sulamasında büyük önem taşımaktadır.Irmak üzerinde Yozgat Đl sınırları içerisinde DSĐ’nin planlanmasını yaptığı enerji, sulamave taşkın koruma amaçlı Çekerek (Süreyyabey) Barajı inşa edilmektedir. Bu barajda; 118018

x 106 m³ su depolanarak, Çekerek, Zile, Maşat - Reşadiye, Aydıncık (Mamure) veGeldingen ovalarında toplam 42 864 ha arazi sulanacaktır.Bu barajdan yaklaşık olarak, 100 X 106 Kwh enerji üretilecektir. Đlimizde ise,Çekerek Ovası’nda 1500 ha, Aydıncık (Mamure) ovasında da 5080 ha olmak üzere,toplam 6 580 ha arazi sulu tarıma kavuşacaktır.Delice Irmağı : Kızılırmak’ın büyük kollarından olan Delice Irmak, Akdağlar’ınbatı eteklerinden kaynak suyu olarak doğar, platonun doğu kenarındaki suları; merkez ilçe,Sorgun ve Doğankent sularını toplayan Sorgun deresini alarak, Şefaatli’ye ulaşır. Burada,Boğazlıyan ve çevresi sularıyla büyüyen Karacaali Özü ile birleşerek, Delice Irmak adınıalır. Şefaatli ilçe merkezini geçtikten sonra 30 km uzunluğundaki Karanlıkdere Vadisi’negirer. Karanlıkdere’de güzel doğa manzaralı içerisinde akan ırmak, Yerköy’ü geçtiktensonra Bişek Özü’nü alır ve Sekili sınırlarında Đl topraklarını terk eder.Ortalama debisi (akım) 30.5 m³/sn dir. Đç Anadolu’nun kurak iklim kuşağındabulunduğu için yaz mevsiminde suları iyice çekilmektedir.Delice Irmak’ın, Đl topraklarından aldığı en önemli kolları Karacaali Özü, Eğriöz veBişek Özü’dür.Karacaali Özü: 120 km uzunluğunda olup, kaynaklarını Akdağmadeni veBoğazlıyan çevresinden almaktadır. Küçük kollarla beslenen akarsu, Şefaatli ilçesiyakınlarında Kanak suyu’na karışmaktadır.Eğriöz: Toplam uzunluğu 65 km olan bu su, Yozgat Yaylası’ndan doğmaktadır.Platoyu derin vadilerle parçalayarak akan öz Sorgun’da Delibaş Çayı ile birleşmektedir.Esenli Kasabası yakınlarında Kanak Suyu’na karışan akarsu, Gelingüllü Barajı’nı besleyenkaynaklardandır.Bişek Özü: Yozgat Đl merkezindeki Kabak Tepe’nin kuzeye bakan eteklerindendoğan akarsu, Topaç ve Musabeyli derelerini aldıktan sonra, Yerköy ilçesi yakınlarındaDelice Irmağıyla birleşir.B.4.4. Göller ve GöletlerĐl sınırları içerisinde doğal göl bulunmamaktadır. Ancak, Boğazlıyan ilçesinin 4.5km. batısında bulunan Cavlak Kaplıcası’nın kaynak yerinde yöre halkının “Cavlak Gölü”dediği küçük bir göl mevcuttur. 70 m. genişlik ve 120 m uzunluktaki gölün su sıcaklığı 350C - 40.5 0 C arasında değişmektedir. Debisi 321 lt/sn dir.Doğal göllerin bulunmadığı ilde akarsu yataklarının yapısı uygun olduğu için çoksayıda sulama, içme suyu ve taşkın koruma amaçlı barajlar yapılmıştır. Barajlarıngerisindeki göletlerde toplanan sular yöresel olarak küçük çapta iklim yumuşamalarına dayol açmıştır. Đl’deki başlıca baraj ve göletler şunlardır:19

Tablo B.9. Yozgat Đli Baraj ve Göletleri(DSĐ 123 Şube. Müdürlüğü verileri 2006)Baraj/Gölet Adı AlanıDepolamaHacmi (m3)Sulama(Ha)Merkez - Fakıbeyli 2 000 049 308Merkez - Derbent 1 376 000 279Merkez - Topçu 1 159 000 270Merkez - B.Cevdet Dündar (Đ.suyu) 175 000 -Merkez - Kirazlı Çiftlikdeke (Đ. Suyu) 449 333 -Merkez - Gelingüllü 270 000 000 24800Akdağmadeni - Akçakışla 825 38Akdağmadeni - Divanlı 711 696 118Akdağmadeni - Altınsu 820 000 158Aydıncık - Körselik 1 192 000 391Boğazlıyan - Güren 1 683 000 546Boğazlıyan - Ömerli , 698 289 138Boğazlıyan - Yenipazar 1 323 00 585Boğazlıyan - Uzunlu 49 000 000 7 800Boğazlıyan - Fehimli 11 000 000 1 430Çayıralan - Đğdecik 3 669 584 620Çayıralan - Yahyasaray 17 850 000 4 062Çekerek - Süreyyabey 1 180 000 000 42 864Sarıkaya - Koçcağız 1 239 119 236Sarıkaya - Baraklı 5 498 170 1 083Sarıkaya - Akbenli 3 909 000 678Sarıkaya - Ilıksu 34 000 000 3 442Sorgun - Doğankent 741 977 311Sorgun - Dişli 2 474 980 850Sorgun - Karakaya 893 531 396Sorgun - Yaycılar 1 762 032 374Sorgun - Đkikara 3 150 000 380Şefaatli - Höyüklükışla 3 875 000 687Şefaatli - Kuzayca 7 680 000 1 008Şefaatli - Gülistan 2 230 000 291Yerköy - Đğdecik 3 812 000 762Tabloda belirtilen barajlardan başka; Merkez – Musabeyli Sarıkaya – Hasbek Sorgun – Sarıhamzalı Sorgun - TaşlıkB.5. Mineral KaynaklarıYozgat yeraltı zenginlikleri açısından oldukça iyi durumdadır. Maden Tetkik veArama Enstitüsü’nün tespitlerine göre il sınırları içerisinde demir, kömür (linyit), kurşun,kalker, mermer, kuvarsit, uranyum, tuz ve grafit bulunmaktadır.B.5.1. Sanayi MadenleriĐlimizdeki sanayi madenleri Tablo B.10’da verilmiştir.20

B.5.2. Metalik MadenlerĐlimizdeki metalik madenler Tablo B.10’da verilmiştir.B.5.3. Enerji MadenleriĐlimizdeki Enerji madenleri Tablo B.10’da verilmiştir.B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal MalzemelerTablo B.10. Yozgat Đli Maden Envanteri (D.S.Đ., Meteoroloji M.T.A. 2005 Çevre Durum RaporuMadenin Cinsi Bulunduğu Yer Kalitesi ToplamRezerv(ton)Kömür Sorgun-Merkez (Divanlı Köyü) 1550 -4900 Kcal/Kg 20.601.0001.19-4.55 kükürtUranyum Sorgun % 0.1 2500 U 3 O 8Flüorit Şefaatli – Akdağmadeni % 46-75 CaF 2 100.000Grafit Akdağmadeni % 39.78 Sabit C 200.000Kaya tuzu Yerköy (Sekili) % 92 NaCl 466.000.000Barit Akdağmadeni - Yukarı Çulhalı - 1550Tuğla- Kiremit Akdağmadeni - Yerköy -- 94 milyonHam.SarıkayaKireçtaşı Sorgun - Şefaatli – Çekerek % 90-98.5 CaCO 3 39 milyonÇimento Merkez (Saray) – Çekerek - 55 milyonHammaddesiMermer Sorgun - Çayıralan Merkez- 15 milyon m 3 + ?(Muslubelen)Kuvarsit Sarıkaya (Koçcağız ve KaracalarKöyleri)-% 95.51 SiO 210.240.0002.817.000Sorgun - Sarıkaya (Çomakdağı)Vollastonit Akdağmadeni (Y. Çulhalı Köyü) - 120.000Kurşun-Çinko Akdağmadeni % 4 Pb % 8 Zn 500.000Demir Sarıkaya- Sorgun % 17.35- 59.79Fe 103.545.000Altın Akdağmadeni (Başçatak köyü) 2.1 gr/ton -Bakır Merkez (Baltasarılar köyü) % 0.002-1.46 Cu 1.515.000Kaplıca Akdağmadeni-Boğazlıyan-Sarıkaya –Yerköy30-46.5 °C 386 lt/sn debiKAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• DSĐ 123.Şube Müdürlüğü• Meteoroloji Müdürlüğü• www.yozgat.gov.tr• MTA Orta Anadolu Birinci Bölge Müdürlüğü21

C. HAVA (ATMOSFER VE ĐKLĐM)C.1. Đklim ve HavaYozgat Đl’inde, Đç Anadolu Bölgesi’nin yarı kurak karasal iklimi hakimdir. Denizetkisine kapalı olduğu için, yazlar sıcak ve kurak; kışlar soğuk ve yağışlı geçer. Yaz ilekış; gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkları yüksektir. Sert iklim koşulları, Yeşilırmakhavzasına giren Çekerek Vadisi’nde biraz yumuşamakta, az da olsa Karadeniz ardıikliminin etkileri görülmektedir. En soğuk aylar Ocak ve Şubat, en sıcak aylar Temmuz veAğustos aylarıdır.Yozgat 1300 m yükseklikte; Kuzeyde Nohutlu Tepesi, Güneyde Çamlık Tepesiarasında yer alan uzunca bir vadide kurulmuştur. Çevredeki yerleşim yerleri ile şehrinkurulduğu yer arasında bariz bir sıcaklık ve yağış farkı vardır. Yağış haritası üzerinde adetabir adacık oluşturmaktadır.Tablo C.1. 2006 Yılı Yozgat Đli Đklim Verileri (Meteoroloji Müdürlüğü verileri)Sıcaklık ( o C ) Aylık Nisbi RüzgarÖzel Đklim Olayları(Gün Sayısı)AYLAR En EnYağış Nem HızıDüşük Yüksek Ortalama (mm) (%) (m/sn) Karlı Sisli DonluOcak -10,5 12,0 1,2 42,2 68,4 1,9 10 2 7Şubat -12,8 10,7 -0,3 48,4 68,6 2,2 11 1 5Mart -7,6 14,8 3,3 106,1 69,9 1,8 5 - 9Nisan -5,4 25,4 8,7 73,6 63,6 1,9 3 1 2Mayıs 0,8 27,8 13,2 89,1 67,5 1,3 - - -Haziran 8,6 27,4 16,3 12,6 58,5 1,8 - - -Temmuz 13,8 34,2 21,9 17,9 52,3 2,1 - - -Ağustos 13 34,9 22 23 51,9 2,1 - - -Eylül 7,6 26,7 15,5 25,5 61,8 1,3 - - -Ekim -2,3 21,6 8,2 41,7 71,4 1,3 1 - 5Kasım -6,9 18,9 3,8 102,8 71,9 1,0 5 - 8Aralık -8,7 14,8 1,4 18,4 68,8 1,6 4 3 3TOPLAM - - 9,6 601,3 - - 50 8 39C. 1. 1 . Doğal DeğişkenlerC. 1 . 1. 1. RüzgarYozgat’ın coğrafi konumu sebebiyle hakim rüzgar yönü doğuya yakın kuzeydoğu(ENE)’dir.Bu yönden yılda 7743 sat rüzgar eser. Ortalama rüzgar hızı 2.03 m/sn. En hızlırüzgar 19.1 m/sn’dir. Ortalama kuvvetli rüzgarlı gün sayısı 6.1 gün, fırtınalı gün sayısı4.6’dır.22

Tablo C.2. Yozgat Đlinin 2006 Yılına ait Rüzgar Hızı Sınıflarının Aylara Göre Dağılımı (Meteoroloji Müdürlüğü verileri)AYLAR RÜZGAR HIZI (m/sn)WSN NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW W W WNW NW NNW COcak 1,2 1,3 - 1,3 1,1 1,6 3,3 0,3 3,3 3,6 3,0 2,1 1,4 1,0 - - 3Şubat 2,7 2,1 2,1 1,5 0,6 2,0 2,5 3,3 3,2 2,8 3,8 2,2 1,0 - - - 2,2Mart 2,2 - 1,7 1,0 0,3 0,8 2,0 - 3,1 1,2 3,0 2,4 2,0 1,8 2,3 1,4 2Nisan 1,8 0,8 2,5 1,9 0,8 1,7 0,7 - 3,8 2,9 2,9 2,5 - 1,2 1,5 - 2,1Mayıs 2,2 0,3 2,1 1,6 1,5 - 0,8 0,7 1,9 0,5 1,4 1,9 1,1 1,9 0,7 1,5 1,6Haziran - 3,8 1,7 2,4 0,5 - 0,3 - - - 1,0 1,7 1,0 2,7 1,5 1,0 2Temmuz 2,9 1,7 1,3 2,4 1,4 1,5 - 0,8 - 0,5 - 1,8 2,8 1,4 2,2 4,2 2,1Ağustos - 2,7 2,3 2,3 2,0 - - - - - - 2,0 - 1,4 - 0,2 2,2Eylül 1,7 1,8 2,4 1,6 1,3 2,3 - - - 2,5 2,0 2,0 - - - - 1,7Ekim - 1,7 - 1,8 0,9 0,7 0,8 - - 1,8 1,2 1,6 2,2 - - - 1,6Kasım - 0,7 - 1,9 0,9 1,5 0,5 1,8 - 3,0 1,7 1,2 - - - - 1,7Aralık 0,7 - - 1,5 0,6 2,1 1,5 4,4 - - 2,0 2,2 2,0 - - - 1,9C. 1. 1. 2. BasınçYozgat Đli deniz seviyesinden 1300 m yükseklikte olduğundan ölçülen yerel basıncıortalama 869.7 milibardır. Tespit edilen en yüksek değer 881,5 ,en düşük değer 852,7milibardır.Tablo C.3. 2006 Yılı Yozgat Đli Aylık Ortalama Hava Basıncı Değerleri (Meteoroloji Müdürlüğü verileri)MeteorolojikElemanlar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım AralıkOrtalamaBasınç 868,8 866,4 867,3 869,6 869,3 869,7 868,5 869,2 870,9 873,9 872,1 871,2(mbar)MaksimumBasınç 879,5 857,4 877,0 879,8 875,0 875,3 875,0 876,0 875,0 881,3 881,5 879,5(mbar)MinimumBasınç 852,7 855,3 856,0 860,3 862,6 864,3 860,3 863,0 866,2 862,3 857,8 855,9(mbar)C.1.1.3. NemYozgat Đlinde aylar itibariyle nispi nem ortalaması ve sisli günlerin sayısı TabloC.4’te gösterilmiştir.Tablo C.4. 2006 Yılına ait Nispi Nem Değerleri (%) ve Sisli Gün Sayısı (gün) (Meteoroloji Müdürlüğü verileri)AYLAR Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım AralıkNispi NemOrtalaması 68,4 68,6 69,9 63,6 67,5 58,5 52,3 51,9 61,8 71,4 71,9 68,8(%)Sisli GünlerSayısı 2 2 - 1 - - - - - - - 3(gün)23

C . 1.1.4. SıcaklıkTablo C.5. 2006 Yılı Yozgat Đli Sıcaklık Değerleri(Meteoroloji Müdürlüğü verileri)SICAKLIK( O C )YILLAR Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık ORTALAMA1997 -0,4 -3 -0,1 5,5 14,9 17,1 20,1 18,9 12,4 10,5 5,1 1,6 8,61998 -0,9 -0,1 1,5 10,6 13,2 17,6 21,2 21,5 16,8 12,2 7,2 1,6 10,21999 0,7 0,9 3,7 9,5 13,5 17,3 20,6 20,2 16 11,1 4,2 3,3 10,12000 -5,2 -3,8 0,4 10,8 12,2 15,9 23,3 19,2 16 9,3 6 1,2 8,82001 0,5 1,6 8 10,2 11,5 18,8 22,5 21,3 17,8 9,8 4,6 0,7 10,62002 -2,1 -1,1 2,6 8,2 12,8 16,4 19,2 19,1 15,2 10 4,9 5 9,182003 2,6 -3,4 0,7 8 15,9 17,8 20,3 20,2 14,6 11,4 4,9 0,6 9,462006 1,2 -0,3 3,3 8,7 13,2 16,3 21,9 22 15,5 8,2 3,8 1,4 9,6Yozgat istasyonu için sıcaklık normalleri Tablo C.6’da verilmektedir. Bölgede yıllıkortalama sıcaklık 8.8 o C civarındadır.Bölgede sıcaklık Ocak ayından Temmuz ayına kadar düzenli olarak artmakta veAğustos ayından itibaren de azalmaya başlamaktadır.Tablo C.6. 2006 Yılı Yozgat Đstasyonu için Sıcaklık Normalleri(Meteoroloji Müdürlüğü verileri)C.1.1.5. BuharlaşmaAYLAR Maksimum Ortalama MinimumSıcaklık ( o C) Sıcaklık ( o C) Sıcaklık ( o C)Ocak 12,0 1,2 -10,5Şubat 10,7 -0,3 -12,8Mart 14,8 3,3 -7,6Nisan 25,4 8,7 -5,4Mayıs 27,8 13,2 0,8Haziran 27,4 16,3 8,6Temmuz 34,2 21,9 13,8Ağustos 34,9 22 13Eylül 26,7 15,5 7,6Ekim 21,6 8,2 -2,3Kasım 18,9 3,8 -6,9Aralık 14,8 1,4 -8,7YILLIK 9,6Tablo C.7. 2006 Yılı Meteorolojik Verileri(Meteoroloji Müdürlüğü verileri)Sıcaklık ( o C ) Aylık Nisbi RüzgarÖzel Đklim Olayları(Gün Sayısı)AYLAR En En Ortalam Yağış Nem HızıDüşük Yüksek a (mm) (%) (m/sn) Karlı Sisli DonluOcak -10,5 12,0 1,2 42,2 68,4 1,9 11 2 7Şubat -12,8 10,7 -0,3 48,4 68,6 2,2 14 2 5Mart -7,6 14,8 3,3 106,1 69,9 1,8 10 - 9Nisan -5,4 25,4 8,7 73,6 63,6 1,9 4 1 2Mayıs 0,8 27,8 13,2 89,1 67,5 1,3 1 - -Haziran 8,6 27,4 16,3 12,6 58,5 1,8 - - -24

Temmuz 13,8 34,2 21,9 17,9 52,3 2,1 - - -Ağustos 13 34,9 22 23 51,9 2,1 - - -Eylül 7,6 26,7 15,5 25,5 61,8 1,3 - - -Ekim -2,3 21,6 8,2 41,7 71,4 1,3 1 - 5Kasım -6,9 18,9 3,8 102,8 71,9 1,0 5 - 8Aralık -8,7 14,8 1,4 18,4 68,8 1,6 4 3 3TOPLAM - - 9,6 601,3 - - 50 8 39Tablo C.8. 2006 Yılına ait Nispi Nem Değerleri (Meteoroloji Müdürlüğü verileri)AYLAR Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım AralıkNispi NemOrtalaması 68,4 68,6 69,9 63,6 67,5 58,5 52,3 51,9 61,8 71,4 71,9 68,8(%)C.1.1.6. YağışlarYozgat ili yıllık yağış ortalaması 601,3 mm’dir. Yağışın mevsimlere göre dağılışı,ilkbaharda 268,8, yazın 53,5, sonbaharda 170 ve kışın 109 mm’dir. Yağış bakımındanaylara göre düzensiz bir dağılım görülmekte olup kış ve ilkbahar yağışlı mevsimlerdir.Yağış kış aylarında genel olarak kar şeklindedir. Kar yağışı Kasım ayı başlarında başlar,Mayıs’ın ilk haftasına kadar devam eder. Ortalama bir yılda 50 gün kar yağar. Karla örtülügünler sayısı 39 gündür. Ölçülen en yüksek kar kalınlığı 16 cm’dir. Đlkbaharda görülenyağışların çoğunu, ikindi vakti havanın ısınıp yükselmesi ve akabinde soğuyarak yağışadönüşmesinden oluşan kırkikindi yağmurları teşkil eder. Yıllık yağışlı gün sayısı 113,7gündür. Genel olarak bahar aylarında görülen dolu yağışlarının ortalaması 3.3 gündür.Ortalama 42.3 gün kırağılıdır. Yılın 8 gününde sis görülür. Kaydedilen ortalama gökgürültülü-şimşekli gün sayısı 15’dir.C.1.1.6.1. YağmurTablo .C.9. 2006 Yılı Đlin Ortalama Yağış Miktarı (Meteoroloji Müdürlüğü verileri)AYLARYAĞIŞ MĐKTARIOCAK 42,2ŞUBAT 48,4MART 106,1NĐSAN 73,6MAYIS 89,1HAZĐRAN 12,6TEMMUZ 17,9AĞUSTOS 23EYLÜL 25,5EKĐM 41,7KASIM 102,8ARALIK 18,4YILLIK 601,325

C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve KırağıYozgat iline ait ortalama kar yağışlı gün sayısı, karla örtülü gün sayısı, en yüksekkar kalınlığı (cm) ve ortalama donlu günler sayısı aşağıda tablo halinde verilmiştir.Tablo C.10. 2006 Yılı Ortalama Kar Yağışlı Gün Sayısı (Meteoroloji Müdürlüğü verileri)1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yıllık11 14 10 4 1 - - - - 1 5 4 50 günTablo C.11. 2006 Yılı Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı (Meteoroloji Müdürlüğü verileri)1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yıllık10 10 3 5 1 - - - - - 5 5 39Tablo C.12. 2006 Yılı En Yüksek Kar Kalınlığı (cm) (Meteoroloji Müdürlüğü verileri)1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yıllık en yüksek12 4 4 4 4 - - - - - 16 6 16Tablo C.13. 2006 Yılı Ortalama Donlu Geçen Günler Sayısı (Meteoroloji Müdürlüğü verileri)1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yıllık7 5 9 2 - - - - - 5 8 3 39C. 1.1.7. Seller2006 yılında Yozgat Đlinde sel ve tahribatıyla ilgili bir kayıt bulunmamaktadır.C. 1.1.8. KuraklıkYozgat ili kuraklık haritasında %23-%40 yarı nemli kuraklık indisi içinde yeralmaktadır. Kuraklık meteorolojik verilere bağlı olarak Haziran, Temmuz ve Ağustosayları içerisinde yağışların en az, sıcaklığın en fazla olduğu zamanlar görülmektedir. Tarımarazileri için istenmeyen bir durum olan kuraklığa çare olarak son yıllarda baraj vegöletlerin yapımları az da olsa son yıllar itibariyle ihtiyaca cevap verecek şekildeyapılaşma göstermektedir.C.1.1.9. MikroklimaYozgat’ta mikro klimatolojik gözlem şu ana kadar yapılamamıştır.C.1.2. Yapay EtmenlerC.1.2.1. Plansız Kentleşme1997 yılı genel nüfus tespiti geçici sonuçlara göre Yozgat’ın nüfusu 615.608 olupnüfus sıralaması baz alındığında Türkiye’nin 36. Đli’dir. 1927 yılından 1955 yılına kadarartış gösteren il nüfusu, bu yıldan sonra azalmaya başlamıştır. Bu durumun en önemlinedeni ise, kırsal kesimden kente göçtür. Đlin net göç hızı 1990 nüfus sayımına göre%0.64’tür. Đlin nüfus yoğunluğu 1997 yılı genel nüfus tespiti geçici sonuçlarına göre 44kişi olup bu rakam Türkiye ortalamasının çok altındadır.26

1990 yılı nüfus sayımına göre, kentleşme oranı %35.95’tir. Türkiye ortalaması ise,59.01’dir. Đlin ekonomik yapısının büyük oranda tarıma dayalı olması ve gelişmiş birsanayinin bulunmaması, kentleşme oranının, Türkiye ortalamasının altında kalmasına yolaçmıştır.C.1.2.2.Yeşil AlanlarYozgat ili yüzölçümü 1.403.700 ha olup kullanım durumlarına göre;1- Tarımsal Alanlara) Tarla Arazisi 811.848 hab) Bağ Arazisi 1.998 hac) Meyvelik Arazisi 5.884 had) Sebzelik Arazisi 5.403 haĐlin topraklarının % 96.2’si genel kültür arazisi, %3.8’i ise kültüre elverişsizarazidir.Yozgat ili yeni yapılaşmaya açık olduğundan yeşil alanların yok olmasıyla yerinisanayi ve konut inşaatlarının aldığı görülmektedir. Yörenin tarım potansiyelinin yüksekoluşu nedeniyle il çevresinde bulunan bitkisel tarım arazisi içerisinde hububat ekimi büyükönem taşımaktadır.Đlimizin toprak kaynakları potansiyeli1- Yüzölçümü 1.403.700 ha2- Tarım Alanları 825.133 ha %58,783- Çayır-Mera 276.156 ha %19,674- Orman 257.552 ha %18.34C.1.2.3. Isınmada Kullanılan YakıtlarYozgat il merkezi içerisinde bulunan konut, tesis ve işyeri binalarında genel olarakısınma aracı olarak kalorifer ve soba kullanılmakta olup kullanılan bu ısınma araçlarındakömür, odun ve sıvı yakıtlar kullanılmaktadır.Tablo.C.14. Yozgat Đlinde Bulunan Kömür Đşletmelerinin Analiz Sonuçları (Çevre ve Orman Bakanlığı analiz verileri)ToplamKükürtÜst Isıl Değeri(%)(kcal/kg)Đşletme YeriSorgun/YOZGATSorgun/YOZGATĐşletme SahibiĐşletmeRuhsatıAlt Isıl Değeri(kcal/kg)Yeni Çeltek Kömürve Madencilik A.Ş. ĐR.03 1,16 6061 6289Ayrıdam Kömür ĐşletmesiDoğan MadencilikSan.Tic.A.Ş. ĐR.15 0.86 6670 6924Yozgat Merkezi, kış aylarında yoğun bir hava kirliliğine maruz kalmakta olup, buolumsuzluğa karşın alınan tedbirler yeterli olmamaktadır. Mevcut durumlarda hava27

kirliliğini önlemek için alınan, baca filtreleri, kaliteli kömür kullanımı, düzenli ve kontrollüyakım v.b. tedbirlerin uygulanmasında istenilen seviyede hava kirliliği sorununa çözümolmamaktadır.Đlimizde 2005-2006 kış sezonu hava kirliliği değerleri göz önünde bulundurularakısıtma amacıyla kullanılan yakıtların genel özellikleri;Đthal Kömürler;Alt Isıl Değeri : min. 6200 kcal/kg (- 400 kcal/kg tolerans)Toplam Kükürt : % 0,9(max.)Toplam Nem : %10 (Max.)Uçucu Madde : % 12-28 (kuru bazda)(+1 tolerans)Boyut :18-150 mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için max.%10 toleranslı)Kül : max.1Yerli Linyit Kömürler;Alt Isıl Değeri : 4000 (-200) kcal/kg en azToplam Kükürt : %2 (max.)Toplam Nem : %25(max.)Kül : %25(max.)Şişme Endeksi : 1(max)Boyut : 18-150 mm(18 mm altı ve 150 mm üstü için max.%10 toleranslı)C.1.2.4. Endüstriyel EmisyonlarYozgat’ta üretim yapan sanayi kuruluşları aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir.Gıda Sanayi 30Tekstil Sanayi 8Kağıt Sanayi 1Deri ve Mamulleri Sanayi 2Kimya Sanayi 6Çimento ve Toprak Sanayi 12Diğer 14TOPLAM 73Đlimizde endüstriyel emisyon kirliliği yapan sanayi kuruluşlarının sayısının azolması nedeniyle kirlilik oranı azdır. Endüstriyel kirliliğe en çok sebep olan kuruluşlar,Çimento Fabrikası ve Sorgun Şeker Fabrika’larıdır. Şehir yerleşim alanı dışında kalan bufabrikaların bacalarına takılan filtreler sayesinde kirliliğin önüne büyük ölçüde geçilmiştir.C. 1.2.5. Trafikten Kaynaklanan EmisyonlarTüm karbonmonoksit (CO) emisyonlarının % 70-90’ından, azotoksit (NO)emisyonlarının % 40-70’inden, hidrokarbon (HC) emisyonlarının yaklaşık %50’sinden veşehir bazında kurşun emisyonlarının % 100’ünden özellikle motorlu taşıtlar sorumludur.Bu emisyonların zararları, yakıtın eksik yanması, tam yanmaması sonucunda çıkar.Motorlu taşıtlardan kaynaklanan emisyonların özellikleri ve zararları şöyledir:28

CO : Renksiz, kokusuz ve tatsız bir gaz olan CO gazı, kapalı bir ortamdazehirleyici olup hatta öldürebilir niteliktedir. Havada % 0,3 sınır değerinde öldürücüdür.NO : Renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. Motor içindeki yüksek sıcaklıknedeniyle ortaya çıkar. NO’nun solunumunda akciğer dokusu hasara uğrayarak felce nedenolur.HC : Yakıtın eksik yanması ve benzinin depodan veya dolum sırasındabuharlaşması ile ortaya çıkar. Bazı HC’ler mukozada tahrişe yol açar, bazıları isekanserojendir.KURŞUN : Motorda vuruntuyu önlemek için benzine katılan kuşun bileşikleridoku, kan ve sinir sistemi için zararlıdır.Müsaade edilen değerler :Benzinli Đçin Dizel ĐçinCO % 4,50 % 73HC 500 ppm 3,2 mlYozgat Đlinde nüfusun yoğun olmaması nedeniyle motorlu araç sayısı azdır. EgzozEmisyon kontrolleriyle havaya yayılan emisyonlar önlenmekte, yaz ve kış aylarındamotorlu araçlardan kaynaklanan hava kirliliği en az düzeye inmektedir. Dolayısıylamotorlu araçlar hava kirliliğine sebep olmamaktadır. Đlimizdeki Egzoz Emisyon Ölçümleriözel şirket tarafından yapılmakta olup, Yozgat Đl’inde 2006 yılında 10.550 aracın EgzozEmisyon ölçümü yapılmıştır.C.2. Hava Kirletici Gazlar ve KaynaklarıHava kirlenmesi, havada yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına veekolojik dengeye zararlı olabilecek konsantrasyon ve sürede bulunması diyetanımlanabilmektedir. Bu tanımda en dikkati çeken “zararlı olabilecek” ifadesidir. Bu ifadezarar kavramının hava kirlenmesinde yeterli açıklık ve kesinlikle belirlenmemesinin birsonucudur. Hava kirlenmesinde etkilerin oluşmasında kirleticilere maruz kalma süresibüyük önem taşımaktadır. Bu tanımlamalar çerçevesinde havada bulunan kirleticiler gaz,sıvı veya katı halde bulunmalarının yanı sıra gaz hali dışında olanlar havada aeresolhalinde olup bazıları sis, mist, duman gibi özel adlar ile anılırlar.Tablo.C.15’de adları sayılan kirletici maddelerin bazıları doğrudan doğruya kirleticikaynaktan atıldıkları şekilde hava içinde bulunurlar. Birincil kirlenmeyi oluşturan bukirleticiler birincil kirleticiler olarak adlandırılırlar. Bu gazlar, atmosferde bulunanoksitleyici ozon maddesiyle ve fotokimyasal tepkimelerle daha ileri oksitlenmeseviyelerine yükseltgenebilirler. Böylece oluşan ara maddeler atmosferdeki su buharı ilebirlikte sülfürik asit, karbonik asit, nitrik asit gibi doğaya zarar veren ürünleri ve asityağmurlarını oluştururlar. Bu oluşuma ikincil kirlenme denir.Hava kalitesi yönetimi bakımından kirleticiler konvansiyonel ve spesifik kirleticilerolmak üzere ikiye ayrılır.29

Konvansiyonel kirleticiler:-Partikül maddeler (PM)- Kükürt Oksitler (SOx)- Azot Oksitler (NOx)- Hidrokarbonlar (HC)- Karbonmonoksit (CO)- Fotokimyasal oksidasyonlarSpesifik Kirleticiler:- Toz - Organik buhar ve gazlar - Đnorganik gazlar Kanser yapıcı maddelerC.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve DumanKükürt oksitlerin çoğunluğu sabit kaynaklarda fosil yakıtların yanması sonucundameydana gelirler. Fosil yakıtlar (petrol, kömür vb.) % 0.5 ila % 6 arasında kükürt içerirler.Tablo.C.15. Türkiye de bazı kirleticiler için hava kalitesi sınır değerleri (H.K.K.Y.)Birim UVS KVS1. Kükürt Dioksit (SO 2 )Kükürt Trioksit (SO 3 ) Dahila) Genel (µg/m 3 ) 150 400 (900)b) Endüstri Bölgeleri (µg/m 3 ) 250 400 (900)2. Karbon Monoksit(CO) (µg/m 3 ) 10000 300003. Azot Dioksit (NO 2 ) (µg/m 3 ) 100 3004. Azot Monoksit (NO) (µg/m 3 ) 200 6005. Klor (Cl 2 ) (µg/m 3 ) 100 3006. Klorlu Hidrojen (HCl) ve Gaz Halde Anorganik (µg/m 3 ) 100 300Klorürler (Cl⎺)7. Florlu Hidrojen (HF) ve Gaz Halde Anorganik (µg/m 3 ) - 10 (30)Florürler (F⎺)8. Ozon (O 3 ) Fotokimyasal Oksitleyiciler (µg/m 3 ) - (240)9. Hidrokarbonlar (HC) (µg/m 3 ) - 140 (280)10. Hidrojen Sülfür (H 2 S) (µg/m 3 ) - 40 (100)11. Havada Asılı Partikül maddeler(PM)(10 Mikron ve Daha Küçük Partiküller)a) Genel (µg/m 3 ) 150 300b) Endüstri Bölgeleri (µg/m 3 ) 200 40012. PM içinde Kurşun (Pb) ve bileşikleri 2 -13. PM Đçinde Kadmiyum (Cd) ve bileşikleri 0.04 -14. Çöken Tozlar (10 mikrondan büyük partiküller dahil) (mg/m 2 gün)a) Genel 350 650b) Endüstri Bölgeleri 450 80015. Çöken Tozlarda Kurşun ve bileşikleri (mg/m 2 gün) 500 -16. Çöken Tozlarda kadmiyum ve bileşikleri (mg/m 2 gün) 7,5 -17. Çöken Tozlarda Talyum (Tl) ve bileşikleri (mg/m 2 gün) 10 -NOT : Parantez içindeki rakamlar referans maksimum saatlik sınır değerlerdir.Kaynak: Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği, 1986.30

C.2.2. Partikül Madde (PM) EmisyonlarıPartiküler madde (PM) terimi, havada bulunan katı partiküller ve sıvı damlacıklarıifade eder. Đnsan faaliyetleri sonucu ve doğal kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışır.Atmosferde diğer kirleticiler ile reaksiyona girerek PM’i oluşturur ve atmosfere verilirler.Katı ve sıvı partiküllerin boyutları geniş bir aralığa yayılır. Sağlığa konu olan partiküller,aerodinamik çapı 10 µm. nin altındaki partiküllerdir. Bu boyut aralığındaki partiküller,solunum sistemi içine girerek birikim yapabilir.2.5 µm den daha küçük partiküller “ince partiküller” olarak adlandırılır. Đncepartikül kaynakları, tüm yanma prosesleri ve bazı endüstriyel prosesleri içerir. 2.5-10 µm.aralığındaki partiküller, “kaba” partiküller olarak adlandırılır. Kaba partikül kaynakları isekırma, öğütme işlemleri, yollardan kalkan tozlardır.Yozgat il merkezindeki kükürtdioksitve duman konsantrasyonu değerleri tablo C.16 de verilmiştir.Tablo C.16. Yozgat Đl Merkezinde Kükürtdioksit ve PM Konsantrasyonu (2006)AYLAR SO 2 (µg/m 3 ) PM(µg/m 3 )Ocak 76 95Şubat 75 97Mart 48 96Nisan 27 80Mayıs 15 58Haziran 7 56Temmuz 6 71Ağustos 6 110Eylül 4 95Ekim 14 90Kasım 72 128Aralık 118 163Ortalama 39 9531

Tablo.C.17. Hava Kalitesi Đndeksi (HKĐ): Partiküler Madde (PM 10 ) ( W.H.O. Verileri )ĐNDEKS SAĞLIK UYARILARSEVĐYESĐ0-50 Đyi Yok51-100* Orta Yok101-150 Hassas gruplar içinsağlıksızAstım gibi solunum hastalığı olan kişiler, dış ortamdakiefor sarfını sınırlandırmalıdır.151-200 Sağlıksız Astım gibi solunum hastalığı olan kişiler, dışarıda eforsarf etmemeli; Bunun dışında herkes, özellikle yaşlı veçocuklar dış ortamda uzun süreli efor sarfınısınırlandırmalıdır.201-300 Çok Sağlıksız Astım gibi solunum hastalığı olan kişiler, dış ortamdaherhangi bir aktivitede bulunmamalı ; bunun dışındaherkes, özellikle yaşlı ve çocuklar dış ortamdaki eforsarfını sınırlandırmalıdır.301-500 Tehlikeli Hiç kimse dış ortamda herhangi bir efor sarf sarfetmemeli;astım gibi solunum rahatsızlığı olan kişiler iç ortamdakalmalıdır.*PM 10 için HKĐ’nin 100 olması, 150 µg/m 3 PM 10 seviyesine karşılık gelir. (Ortalama 24 saat)C.2.3. Karbonmonoksit EmisyonlarıKarbon monoksit, kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonuntam yanmaması sonucu oluşur. Yangınlar gibi doğal kaynaklar ve endüstriyel proseslerdekiyakıtların yanması gibi diğer kaynakları da bulunmaktadır. CO konsantrasyonları, tipikolarak, soğuk mevsimde en yüksek değere ulaşır.Tablo.C.18. Hava Kalitesi Đndeksi (HKĐ): Karbon Monoksit (CO) ( W.H.O. Verileri )SAĞLIKĐNDEKS SEVĐYESĐ UYARILAR0-50 Đyi Yok51-100* Orta Yok101-150 Hassas gruplariçin sağlıksızAngina gibi kalp hastalığı olan kişiler, dış ortamdayoğun efor sarfını sınırlandırmalı ve yoğun trafik gibiCO kaynaklarına maruz kalmamalıdır.151-200 Sağlıksız Angina gibi kalp hastalığı olan kişiler, dış ortamda ortadüzeyde efor sarfını sınırlandırmalı ve yoğun trafik gibiCO kaynaklarına maruz kalmamalıdır.201-300 Çok Sağlıksız Angina gibi kalp hastalığı olan kişiler, dış ortamda eforsarf etmemeli ve yoğun trafik gibi CO kaynaklarınamaruz kalmamalıdır.301-500 Tehlikeli Angina gibi kalp hastalığı olan kişiler, dış ortamda eforsarf etmemeli ve yoğun trafik gibi CO kaynaklarınamaruz kalmamalıdır. Bunun dışında herkes dış ortamdaağır efor sarfını sınırlandırmalıdır.*CO için HKĐ’nin 100 olması, 9400 µg/m 3 (9 ppm) CO seviyesine karşılık gelir. (ortalama 8 saat)Đlimizde karbonmonoksit ölçümüne ilişkin verilere ulaşılamamıştır.32

C.2.4. Azot Oksit (NO x ) EmisyonlarıAtmosferdeki NO ve NO 2 gazları fosil yakıtların yanması, anaerobik toprakortamları ve az bir miktarı da yanma süreci esnasında atmosferik azottankaynaklanmaktadır.Kaynaklar Süreçler SonuçlarKömür Yanma NO, NO 2Atmosferik Azot Yıldırım & Radyasyon NO 2 , N 2 OAtmosferdeki nitrojen oksitler kararlı ve kararsız olmak üzere ikiye ayrılırlar. Bubileşikler atmosferdeki oksitleyici maddeler ile reaksiyona girerek NO x ve N x O x gazlarınınoluşmasına sebep olurlar. Oluşan nitrojen oksitler fotokimyasal reaksiyona girerekfotokimyasal sisi oluştururlar. Bunun yanı sıra atmosferdeki su buharı ile reaksiyonagirerek asit yağmurlarına sebebiyet verirler. NO 2 ve NO en önemli kirletici gazlardan olupyüksek konsantrasyonlarda (50 ppm’den fazla) toksik ve öldürücü etki gösterirler, ancakatmosferdeki konsantrasyonları bu seviyenin çok altında olduğundan esas olarak akciğer vesolunum sistemi üzerinde olumsuz etkileri söz konusudur.C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun EmisyonlarıHidrokarbon ve kurşun emisyonları bazı sanayi tesislerinden ve motorlu taşıtlardankaynaklanmaktadır. Ulaşım sektöründeki yoğunluğa ağlı olarak artan ağır metalkontaminasyonu ve kurşun canlı hayatı olumsuz yönde etkiler. Ağır metaller bitkilerinbüyümesini durdurduğu gibi kurşun da insanlarda uyku bozuklukları, yorgunluk, başağrısı, baş dönmesi, iştahsızlık, hafıza yetersizliği gibi belirtilere yol açar ve merkezi sinirsistemi düzensizliklerine sebep olur.C.3. Atmosferik KirlilikC.3.1. Ozon Tabakasının Đncelmesinin EtkileriBu konuda ilimizde bir çalışma yapılmamıştırC.3.2. Asit Yağmurlarının EtkileriĐlimizde asit yağmurlarının zararlı etkileri konusunda herhangi bir çalışmayapılmamıştır.C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan EtkileriC.4.1. Doğal Çevreye EtkileriHava kirliliğinin çevre üzerindeki etkileri, global, bölgesel ve mahalli ölçektemeydana gelmektedir. Global ölçekte, karbondioksit artışının yol açtığı sera etkisi, ozontabakasının incelmesi, gibi etkilerin atmosfer ve yeryüzünde önemli ölçüde klimatolojikdeğişmelere yol açtığı bilinmektedir. Bölgesel ölçekte, asit yağmurları ormanlarıntahribatına ve göllerin asitleşmesi neticesinde ekolojik dengenin bozulmasına yol33

açmaktadır. Mahalli ölçekte ise SO 2 , partikül, CO, Ozon, NOx gibi hava kirleticileri; insansağlığı, bitkiler, yapı ve malzemeler üzerinde olumsuz etkiler meydana getirmektedir.Hava, su ve toprak ortamlarında hava kirleticilerinin etkisi genelde global ölçektekarbon devri, bölgesel ölçekte kükürt devri ve lokal ölçekte flüorür devri ile açıklanabilir.C.4.1.1. Su Üzerindeki EtkileriHava kirliliğinin yol açtığı en büyük etki asit yağmurlarıdır. Asit yağmurlarınınyüzey sularına temel etkisii) Temel katyon (Ca +2 , Mg +2 , Na + , K + )ii) Sülfatiii) Ağır metal (Al +3 , Mn +2 , Fe +3 , Zn +2 ) konsantrasyonlarında artışlar veiv) pH değerinde düşme şeklinde ortaya çıkar.C.4.1.2. Toprak Üzerine EtkileriAsit yağmurları bitki örtüsünün yok olmasına ve dolayısıyla toprak erozyonunaneden olur. Bunun en güzel örneği Murgul Bakır Đşletmeleri’nden kaynaklı havakirliliğinin Murgul vadisine verdiği zarardır. Ormanlık bir alan olan bu vadi birkaç yıliçinde çöl görünümü almış ve bölgede hızlı bir toprak erozyonu başlamıştır. YatağanTermik Santrali de hakim rüzgar istikametindeki kızıl çam ormanlarını kurutmaktadır(Palatsü, 1995).C.4.1.3. Flora ve Fauna Üzerindeki EtkileriHava kirliliği bitkileri doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki şekilde etkiler.Doğrudan etki, bitki yaprağının yüzeyinde bulunan stoma deliklerinden girmeleri sonucuortaya çıkar. Dolaylı etkileri ise toprak ve su yoluyla bitki köklerine ulaşan kirleticilerinbitki köklerini etkilemesi sonucu oluşur.Çeşitli hava kirleticilerinin bitkiler üzerinde yaptıkları tahribatlar ve etkili olduklarıkonsantrasyon sınırları Tablo.C.26’degösterilmiştir.Tablo.C.19. Hava kirleticilerin bitkiler üzerinde yaptığı tahribatlar (( W.H.O. Verileri )Kirletici Süre mg/m 3EtkilerSO 28saat785Ozon4saat59Klorosis, benekleşme, kozalarda nekrotik etki.PAN6saat50 Yaprak yüzeylerinin parlaklaşmasıNO 24saat4700 Yaprakta beyaz veya kahverengi ölü noktalarHF5Yaprakların uç ve kenarlarında yanıklar,0,08saat küçülme, nekrotik bölgeler.Kaynak: TÜBĐTAK, 199334

C.4.1.4. Đnsan Sağlığı Üzerindeki EtkileriHava kirleticileri insan vücuduna ağız, burun, nefes borusu ve akciğerler yolu ilegirerek bu bölgelerden ve akciğerlerden kana karışarak vücudun diğer yerlerineulaşabilirler. Gaz halindeki kirleticilerin (örneğin CO) hava fazından kana (sıvı faza)geçişleri “alveol” denilen torbacıklarda meydana gelir. Akciğerlerde bu alveollerdenmilyonlarca adet bulunmaktadır.Alveollerde, havadaki oksijen kana, kandaki CO 2 havaya geçer. Alveollerdemeydana gelen bu gaz transferi, iki fazlı denge halindeki bir termodinamik sistem şeklindemodellenebilir.Tablo.C.20. Bazı hava kirleticilerinin insan sağlığı üzerindeki etkileri. ( W.H.O. Verileri )KirleticiEtkileriKan dolaşımında oksijen taşınımının aksaması, sinirsisteminde meydana gelen olumsuz etkiler (görüşCOkabiliyetinin azalması), baş ağrısı, kalp rahatsızlıklarındaartış.NO 2Solunum yollarındaki patojenik değişimlerO 3Pulmoner fonksiyonlarında aksaklıkPAN ve Aldehitler Gözlerde tahrişSO 2 ve partiküller Akut ve kronik solunum yolları hastalıklarında artış.C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine) EtkileriKükürtdioksitYapılan gözlemler, SO 2 ’nin 1-2 ppm konsantrasyon arasında boya filmlerininkuruma sürelerini %50-100 arasında arttırdığını göstermiştir. 7-10 ppm arasında ise bu süre3 güne kadar çıkmaktadır. Bu ortamlarda kuruyan yüzeylerin ise daha az dayanıklıoldukları belirlenmiştir.Kükürt oksitler, atmosferde veya metal yüzeylerinde sülfürik asit oluşturmaksuretiyle, metallerin korozyon hızlarının da artmasına neden olmaktadır. Bu etki hem metalcinsine, hem de SO 2 ’nin atmosferdeki konsantrasyon ve etkili olduğu süreye bağlıdır.Çeşitli SO 2 konsantrasyonlarında ve sürelerde metal korozyonunun 1,5 – 5 kat arttığıgözlenmiştir. ABD’nin Pittsburg kentinde, SO 2 konsantrasyonunun 1926 – 1960 periyoduarasında 0,15 ppm’den 0,05 ppm’e düşerek 3 kat azalması neticesinde, çinkonun korozyonhızında da 4 kat bir azalma olmuştur.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• Meteoroloji Müdürlüğü• Đl Sağlık Müdürlüğü• POLATSÜ, Serap; Asit Yağmurları, Standart Dergisi Mayıs1995, S.95-10135

D. SUD.1. Su Kaynaklarının KullanımıD.1.1. Yer altı Suları:1298 m rakımlı ve 408,2 mm yıllık ortalama yağış alan Yozgat Đlinde emniyetlekullanılabilecek yer altı suyu rezervi toplam 92 hm³/yıl’dır. Yer altı suyunun 3,68 hm³’üsulamaya, 26,83 hm³’ü içme suyuna olmak üzere yıllık toplam 30,51 hm³’ü tahsisedilmiştir. Yararlanılan içme ve kullanma suyu kaynakları ile yıllar itibariyle içme vekullanma suyu üretim ve tüketim değerleri gelişimi Tablo-D.1 ve Tablo-D.2’ deverilmiştir.YararlanılanĐçme VeKullanmaSuyununKaynağıTablo D.1. Yararlanılan Đçme ve Kullanma Suyu Kaynakları ( D.S.Đ Verileri )Kullanım Safhası Kurulu ĐşletmeyeAmacı(Đçme- (Đşletme/ Güç AçılışKullanma- Đnşaat/ (Ton/Yıl/ TarihiSulama) Proje) M³/Yıl)EnerjiÜretimiÜzerindeKurulduğuAkarsuAdıYerleşimBirimininAdıUzaklığı(km,m)Kuyu ve Đçme ve Đşletme ---- 1994 Arapseyf Yozgat 33 kmSondaj KullanmaGöletler Đçme ve Đşletme ---- 1980 Kirazlı Yozgat 2 kmKullanmaÇayıTOPLAM 2 2 ---- ----- -------------- --------- --------Tablo D.2. Yıllar Đtibariyle Đçme Ve Kullanma Suyu Üretim Ve Tüketim Değerleri Gelişimi ( D.S.Đ Verileri )Yi-31998Yi-21999Yi-12000Yararlanılan Kaynağa Göre Üretim -------- ------- -------(Ton/Yıl/m³/Yıl/..../Yıl)Abone Gruplarına Göre Tüketim1,164,278 1,412,610 1,355,442(Ton/Yıl/m³/Yıl/..../Yıl)Mesken 787,790 987,778 929,494Ticarethane 75,299 93,154 90,018Resmi Daire 125,831 135,926 141,048Sanayi 175,358 195,752 194,882Tarımsal Sulama ---------- ---------- ---------Yozgat Đli Su Ve Toprak Kaynakları Ve Hidroelektrik Enerji Potansiyeli1- Genel BilgilerYüzölçümü :14 037 km 2Rakım :1 298 mYıllık Ortalama Yağış :408,2 mmOrtalama Akış Verimi :2,2 l/s/km²Ortalama Akış/Yağış Verimi :0,1736

2- Su Kaynakları Potansiyeli2-1-Yerüstü suyu (Đl Çıkışı Toplam Ortalama Akımı) :1 033 hm³/yılDelice Irmak :572 hm³/yılÇekerek Irmağı :461 hm³/yıl2-2- Yer altı Suyu (Đl Toplama Emniyetli Rezervi) :92 hm³/yılTOPLAM SU POTANSĐYELĐ :1 125 hm³/yıl2-3- Doğal Göl Yüzeyleri :----2-4- Baraj Rezervuarı Yüzeyleri :2 788 haUzunlu Barajı :275 haYahyasaray Barajı :158 haGelingüllü Barajı :2 355 ha2-5- Gölet Rezervuarı Yüzeyi :931 haDSĐ Göletleri :387 haFehimli Göleti :192 haKanlıdere Göleti :12 haKirazlıdere Göleti :6 haKHGM Göletleri (16 Adet) :544 ha2-6- Akarsu Yüzeyleri :1019 haDelice Irmak :576 haÇekerek Irmağı :350 haDiğer Yanderelerin Yüzeyleri :93 haTOPLAM SU YÜZEYLERĐ :4 738 ha3- Toprak Kaynakları Potansiyeli Ve Arazi Kullanım Şekli3-1-KHGM Etüt SonuçlarıTarıma Elverişli Arazi :807 963 ha (%57,4)Çayır-Mera :294 414 ha (%20,9)Orman-Fundalık :289 924 ha (%20,6)Diğer Arazi(+2184) :15 239 ha (%1,1 )Toplam :1 407 717 ha (%100 )Sulanabilir Arazi (a) :751 026 ha3-2-DSĐ Etüt SonuçlarıEtüt Edilen Arazi (b) :130 859 ha (%17,4) (b/a)Sulamaya Elverişli Arazi (c) :116 291 ha (%15,5) (c/a)Ekonomik Olarak Sulanabilir Arazi (d) : 69 583 ha (%9,3) (d/a)37

4- Sulama4-1-DSĐ Sulamaları4-1-1-Ön Đnceleme Ve Mastır Planı Tamamlanan :24 880 ha (%35,7)Büyük Su Đşleri Projeleri :20 393 haYamula Pompaj Sul. Kalaba Grubu :8 142 haAkdağmadeni Sulaması :2 595 haBahçecik Sulaması :2 766 haKayabaşı Regülatörü Sulaması : 650 haĐnandık Sulaması :1 690 haĐncirli Sulaması :1 200 haYenice Sulaması :1 076 haOğulcuk Sulaması :2 274 haKüçük Su Đşleri Projeleri :4 487 ha4-1-2- Planlaması Tamamlanan :11 670 ha (%16,8)Büyük Su Đşleri Projeleri:11 670 haSarıhamzalı Sulaması :2 340 haHasbek Sulaması :2 905 haTaşlık Sulaması : 674 haMusabeyli Sulaması :2 309 haIlısu Sulaması :3 442 haKüçük Su Đşleri Projeleri :------ ---4-1-3- 2004 Yılı Yatırım Programında Olan :12 998 ha (%18,7)Büyük Su Đşleri Projeleri :12 662 haĐnşa Halinde Olan :12 662 haGelingüllü Sulaması :12 662 haYerköy Grubu A. Sekili Sulaması :3 455 haYerköy Grubu Yenimahalle Sulaması :5 807 haGelingüllü Pompaj Sulaması :3 400 haYeni Başlanacak Olan :------- ---Küçük Su Đşleri Projeleri : 336 ha4-1-4- Đşletmede Olan :20 035 ha (18182) (%28,8)Büyük Su Đşleri Projeleri :16 077 ha (14730)Yahyasaray Projesi :4 062 ha (3436)Küçük Su Đşleri Projeleri :3 958 ha (3452)ĐL DSĐ SULAMALARI TOPLAMI :69 583 ha (%100)4-2- Diğer Sulamalar4-2-1- Toprak ve Su Kooperatifleri Sulaması (YAS) : 309 ha (290)(%0,4)4-2-2- KHGM Sulamaları :35 660 ha (30168) (%43,0)4-2-3- Halk Sulamaları :46 888 ha (39667) (%56,6)DĐĞER SULAMALAR TOPLAMI :82 857 ha (70075) (%100)ĐL GENEL SULAMALAR TOPLAMI :152 400 ha38

5- Enerji5-1-Hidroelektrik Enerji5-1-1- Ön Đnceleme ve Mastır Planı Tamamlanan :------- ---5-1-2- Planlaması ve Kesin Projesi Tamamlanan :------- ---5-1-3- 2002 Yılı Yatırım Programında Olan :------- ---5-1-4- Đşletmede Olan :------- ---5-2-Termik Enerji :------- ---ĐL ENERJĐ TOPLAMI6-Đçme Ve Kullanma Suyu Toplamı6-1- Ön Đnceleme ve Mastır Tamamlanan :------- ---6-2- Planlaması ve Kesin Projesi Tamamlanan :------- ---6-3- 2002 Yılı Yatırım Programında Olan :------- ---6-4- Đşletmede Olan :------- ---ĐL ĐÇME SUYU TOPLAMI :------- ---ĐL TOPLAMI :------- ---Nüfusu 58.399 kişidir. Şebekeye 130 Vs su verilmektedir. Su sıkıntısı devametmektedir.Çalışmalar Đller Bankasınca yürütülmektedir7- Taşkın Koruma Ve Rüsübat Kontrol7-1- Planlaması ve kesin projesi tamamlanan :6 tesis, 60ha alan 5 Mes. Mah.7-2- 2003 yılı yatırım programında olan :9 tesis, 590ha alan 7 Mes. Mah.Devam eden :9 tesis, 590ha alan 7 Mes. Mah.2004 yılı prog.yeni teklif edilen :4 tesis, 185ha alan 1 Mes. Mah.7-3 Đşletmede olan :58 tesis, 2 915ha alan 46 Mes. Mah.Đl Toplamı:77 tesis, 3 750ha alan 59 Mes. Mah.D.1.2. Jeotermal KaynaklarJeotermal enerji yeni ve temiz enerji kaynakları içinde oluşumu, yenilenebilirliği vetükenmezliği sebebiyle ayrı bir önem taşımaktadır. Ülkemizde bol olarak bulunması hergeçen gün yeni kaynakların mevcut potansiyele eklenmesiyle bu enerji kaynağının önemigün geçtikçe artmaktadır. Jeotermal enerji kabuğunun işletilebilir derinliklerinde olağandışı birikmiş olan ısının meydana getirdiği bir enerji türüdür. Bu ısı yeryüzüne çatlaklardandoğrudan doğruya sıcak su veya buhar şeklinde ulaştığı gibi sondajlar yapılarak ta sıcak su,sıcak su-buhar karışımı veya buhar şeklinde çıkartılabilir. Yozgat ili jeotermal kaynaklaryönünden oldukça zengin bir ildir. Bu kaynaklar genellikle kaplıcalar olarakkullanılmaktadır. Yozgat ilinin Sorgun, Sarıkaya, Yerköy, Boğazlıyan, Saraykent veAkdağmadeni ilçelerinde kaplıcalar mevcuttur.39

D.1.3. AkarsularYozgat Đl sınırları içindeki belli başlı akarsular şunlardır :Çekerek Irmağı: Yeşilırmak’ın önemli kollarından olan ırmak, Yozgat’ın kuzeykesiminin sularını boşaltır. Sivas ili sınırlarındaki Çamlıbel Dağlarından doğar, DeveciDağları’nın güneyinden batıya doğru akarak, Yozgat ili sınırları içerisine girer. 256 km.uzunluğunda olan ırmağın, 110 km’si ilimiz dahilindedir. En önemli kolu,Akdağmadeni’nden gelen Göndelen Suyu’dur. Bu yöreden ayrıca Dikirsaray, Çakraz sularıile Sorgun yöresinden küçük çay ve dereleri alır. Aydıncık ilçe merkezine 10 km.uzaklıkta, Kazankaya Kasabası girişinde 10 km uzunluğundaki kanyon vadi içerisine girer.“Kazankaya Kanyonu” denilen bu vadi, rafting (akarsu krosu) sporu için idealdir. Akarsudaha sonra, il topraklarını terk etmektedir.Saniyede 63 m³ su taşıyan ırmak, Karadeniz iklimi havzasında yer aldığından suyubol, rejimi de nispeten düzenlidir. Bu yüzden arazi sulamasında büyük önem taşımaktadır.Irmak üzerinde Yozgat il sınırları içerisinde DSĐ’nin planlanmasını yaptığı enerji, sulamave taşkın koruma amaçlı Çekerek (Süreyyabey) Barajı inşa edilmektedir. Bu barajda; 1180x 106 m³ su depolanarak, Çekerek, Zile, Maşat-Reşadiye, Aydıncık (Mamure) veGeldingen ovalarında toplam 42 864 ha arazi sulanacaktır.Bu barajdan yaklaşık olarak, 100 X 106 Kwh enerji üretilecektir. Đlimizde ise,Çekerek Ovası’nda 1500 ha, Aydıncık (Mamure) ovasında da 5080 ha olmak üzere, toplam6 580 ha arazi sulu tarıma kavuşacaktır.Delice Irmağı : Kızılırmak’ın büyük kollarından olan Delice Irmak, Akdağlarınbatı eteklerinden kaynak suyu olarak doğar, platonun doğu kenarındaki suları; merkez ilçe,Sorgun ve Doğankent sularını toplayan Sorgun deresini alarak, Şefaatli’ye ulaşır. Burada,Boğazlıyan ve çevresi sularıyla büyüyen Karacaali Özü ile birleşerek, Delice Irmak adınıalır. Şefaatli ilçe merkezini geçtikten sonra 30 km uzunluğundaki Karanlıkdere Vadisi’negirer. Karanlıkdere’de güzel doğa manzaralı içerisinde akan ırmak, Yerköy’ü geçtiktensonra bişek Özü’nü alır ve Sekili sınırlarında Đl topraklarını terk eder.Ortalama debisi (akım) 30.5 m³/sn dir. Đç Anadolu’nun kurak iklim kuşağındabulunduğu için yaz mevsiminde suları iyice çekilmektedir.Delice Irmak’ın, il topraklarından aldığı en önemli kolları Karacaali Özü, Eğriöz veBişek Özü’dür.Karacaali Özü: 120 km uzunluğunda olup, kaynaklarını Akdağmadeni veBoğazlıyan çevresinden almaktadır. Küçük kollarla beslenen akarsu, Şefaatli ilçesiyakınlarında Kanak suyu’na karışmaktadır.Eğriöz: Toplam uzunluğu 65 km olan bu su, Yozgat Yaylası’ndan doğmaktadır.Platoyu derin vadilerle parçalayarak akan öz Sorgun’da Delibaş Çayı ile birleşmektedir.Esenli Kasabası yakınlarında Kanak Suyu’na karışan akarsu, Gelingüllü Barajı’nı besleyenkaynaklardandır.40

Bişek Özü: Yozgat il merkezindeki Kabak Tepe’nin kuzeye bakan eteklerindendoğan akarsu, Topaç ve Musabeyli derelerini aldıktan sonra, Yerköy ilçesi yakınlarındaDelice Irmağıyla birleşir.D.1.4 Göller, Göletler ve RezervuarlarĐlimizde Yahyasaray, Gelingüllü, Uzunlu Barajları, Sarıkent, Bektaşlı, Delice,Kanlıdere sulaması, Fehimli, Paşaköy, Yerköy, sulamaları vardır.Yahyasaray sulaması yağış alanı 159,2 km ve yıllık su miktarı 25.05 hm olup gölhacmi 17.85 hm’tür. Net sulama alanı 3.436 ha olup sulama alanına ulaşan su ana kanalı47100 m ve 64685 m servis yolu vardır. Balıkçılık da yapılmaktadır.Gelingülü Barajı (Paşaköy sulaması) yağış alanı 2.918 olup yıllık ortalama suyu16644 hm’tür.Uzunlu sulaması yağış alanı 579,1 km yıllık ortalama suyu 44.84 olup toplam gölhacmi 49.00 hm’tür. Sulama alanı 7.222 ha olup balıkçılık yapılmaktadır.Sarıkent sulaması ile 236 ha lık bir arazi sulanmaktadır.Bektaşlı sulaması ile 900 ha’lık bir arazi sulanmaktadırDelice ırmak sulaması ile 40 ha’lık bir arazi sulanmaktadır.Yerköy sulaması ile 4813 ha’lık bir arazi sulanmaktadırPaşaköy sulaması ile 4072 ha’lık bir arazi sulanmaktadır. Ayrıca balıkçılıkyapılmaktadır.Fehimli Göleti ile 1210 ha’lık bir arazi sulanmakta olup 31621 m ana kanalı, 1825m drenaj kanalı ve 33000 m servis yolu vardır.Kanlıdere Göleti ile 110 ha’lık arazi sulanmakta olup ana kanal uzunluğu 4.882 mve 4848 m servis yolu vardır.Tablo D.3. Başlıca Akarsular ( D.S.Đ Verileri )ToplamUzunluğu(km)Akarsuyun AdıĐl SınırlarıĐçindekiUzunluğu (km)Debisi(m³/sn)Đl Sınırları ĐçindeBaşlangıç ve BitişNoktalarıÇekerek Irmağı 299 112,4 19,234 Selimiye-KamışcıkDelice Irmağı 239,2 239,2 14,05 Y. Yahyasaray-ÇerikliKanak Çayı 156,2 156,2 7,574 Y. Yahyasaray-ŞefaatliKarasu 153,0 153,0 4,571 Kızıliniş-ŞefaatliKılıçözü Deresi 93,5 93,5 2,769 Veletli-ÇerikliSarayözü Deresi 35,2 35,2 0,498 Çelik Pn.-ĐzibüyükAkdağmaden Suyu 59,8 59,8 0,734 Karaçayır Köyü-TarhanaGündelen Deresi 71,5 71,5 1,280 Aktaş Köyü41

Tablo.D.4.Yozgat DSĐ 123. Şube Müdürlüğünün Bünyesinde Bulunan Barajların Karakteristikleri ( D.S.Đ Verileri )Barajın AdıYahyasaray-SarıkayaUzunlu-BoğazlıyanÖlühacimm³(x1000)HacmiAktifhacimm³(x1000)Toplamhacimm³(x1000)Tipi0,523 17,640 25,000 Toprak-Dolgu6,289 39,000 49,000 Toprak-DolguDolguhacmi(m³)(x1000)Yükseklik(m)Kretuzunluğu(m)Sulamasahası(ha)TaşkındankorunacakYerleşim1,100 54 250 3,436 Emirbey-Alembey4,300 61 592 7222 UzunluGelingüllü-YozgatFehimli-YenifakılıKuzayca-Şefaatli16,800 241,000 270,000 Toprak-Dolgu1,130 10,190 11,000 Toprak-Dolgu0,586 7,094 7,680 Toprak-Dolgu1,362 54 522 20,086 Paşaköy-Şefaatli450 18,40 500 1,210 Fakılı352 19,80 580 1,008 Kuzayca-SarıkentD.1.5. DenizlerYozgat Đlinde deniz bulunmamaktadır.D.2. Doğal Drenaj SistemleriTablo. D.5. Nehir, Dere ve Çayların Yağış Alanı, Đstasyon Kotu ve Yıllık Toplam Akımı ( D.S.Đ Verileri )Nehir/Dere/Çay AdıYağış Alanı Đstasyon Kotu Yıllık Toplam AkımÇayıralan ĐlçesiKanak Çayı174,900 km² 1290 m 31,0 mil.m³Sarıkaya ĐlçesiKamerözü Deresi91,7 km² 1142 m 14,1 mil.m³Kestovan Suyu 257 km² -------------- 16,4 mil.m³Sarıkaya ĐlçesiHasbek Suyu160,9 km² 1122 m 17,9 mil.m³Boğazlıyan-Çayıralan ĐlçesiArsızözü Deresi574,8 km² 1240 m 57,2 mil.m³Sorgun ĐlçesiKötü Dere51 km² 1120 m 8,06 mil.m³Boğazlıyan ĐlçesiDurdullu Dere121,7 km² 1061 m 6,36 mil.m³Yozgat-Şefaatli ĐlçesiHalaka Deresi65,6 km² 1046 m 2,13 mil.m³Boğazlıyan ĐlçesiYusufözü Deresi128,6 km² 1039 m 10,9 mil.m³Yozgat-Sungurlu ĐlçesiKilliközü Musabeyli143,1 km² 952 m --------------Yozgat-Yerköy ĐlçesiYozgat Çayı211,1 km² 929 m 37,9 mil.m³42

D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye EtkileriD.3.1. Yer Altı Suları ve KirlilikBu konuda şehrimizde bilimsel bir çalışma yapılmamıştırD.3.2. Akarsularda KirlilikAkarsularda bitki ve hayvan yaşamı ile ilgili olarak ekolojik bir denge vardır vekirlenme sonucu bu denge değişmektedir. Bu nedenle akarsuya verilen kirleticilerde deşarjsistemleri sayesinde seyreltilir. Akarsu kirliliği, özellikle Delice ve Çekerek ırmaklarıkıyılarında bulunan yerleşim yerlerinin katı atıkları ve lağım akıntılarını nehre bırakmalarısonucu oluşmaktadır. Bunun yanı sıra çay ve derelerin taşıdığı atıklar yoluyla Kızılırmakve Yeşilırmak nehirleri kirlenmektedir. Su kirliliğinin önlenmesi için yerleşim yerlerininatık su arıtma tesislerini inşa ederek faaliyete sokmaları gerekmektedir.D.3.3. Göller-Göletler ve Rezervuarlarda KirlilikGöllerde akış kısıtlaması olduğu için akarsulara göre kirlilik oranı daha farklıolmaktadır. Dışarıya akış olmayan göller ile tüm havzadaki kirliliklerin yani ağırmetallerin, pestisitlerin kirliliği artırması göllerin muhafazasına çok dikkat edilmesigerektiğini göstermektedir. Göller diğer sulara göre en hassas su grubunu oluşturmaktadır.Göl kirlenmesinde temel taşınım yolu akarsular ve atmosferlerdir. Yozgat Đlinde bu konudaherhangi bir çalışma bulunmamaktadır.D.3.4. Denizlerde KirlililikYozgat Đlinde deniz bulunmamaktadır.D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve PolitikalarıĐlimizde sanayileşme çok az olduğu için sanayiden kaynaklı atık su kirliliğine deçok az rastlanmaktadır. Đlimizdeki kısıtlı sayıdaki sanayi tesisleri Müdürlüğümüzbünyesinde oluşturulan denetleme ekibi tarafından denetlenmekte, deşarj edilen atıksulardan numune alınarak Bakanlığımız Çevre Referans Laboratuarına gönderilerekanalizleri sağlanmakta, analiz sonuçları değerlendirilerek yürürlükteki kanun veyönetmeliklere göre kuruluşlara yaptırım uygulanmaktadır.Ayrıca Đl Çevre ve Orman Müdürlüğüne yapılan her ihbar değerlendirilerek yerindeincelemeler yapılmakta ve gerekli yasal işlemler uygulanmaktadır.D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik EtkenleriD.5.1.TuzlulukĐlimizde sulardaki tuzluluk konusunda sistematik bir çalışma bulunmamaktadır.43

D.5.2. Zehirli GazlarSularda bulunan başlıca gazlar, H 2 , N 2 , CH 4 , O 2 , CO 2 , H 2 S, SO 2 , ve NH 3 ’dır.Sularda çözünen gazların cinsi ve miktarı bölgelere, sıcaklığa, suyun doygunluk derecesinebağlı olarak değişmektedir. Örneğin endüstri bölgelerinde havadaki CO 2 ve SO 2düzeylerindeki artışa bağlı olarak yağmur damlacıklarının ve su kaynaklarınınkonsantrasyonu da artmaktadır. Sularda çeşitli gazların doygunluk derecesi, sıcaklığınazalmasıyla birlikte artmaktadır.18 0 C’de 1 litre suda 554 g NH 3 çözünmektedir. Đçme suyunun NH 3 içeriği ise 0.05mg/lt’den daha az olmalıdır. Diğer taraftan sazanlar 2 mg NH 3 /lt’ye alabalıklar ise 0.8 mgNH 3 /lt’ye tahammül edebilirler. (TOPBAŞ ve Ark.1998)D.5.3. Azot ve Fosforun yol açtığı kirlilikAzotun sulara karışması doğal kaynaklar yanı sıra evsel ve endüstriyel atık sular iletarımsal faaliyetlerden kaynaklanabilir. Evsel atık sular ülkemizde su ortamına çoğunlukladoğrudan karışmaktadır. Evsel atık sulara kişi başına 8-15 gr/gün azot katkısıbulunmaktadır. Endüstri tesislerinden gübre, nitroselüloz, gıda, deri, bira ve su endüstrileriile mezbahalar da sular karışan azotun sorumlularıdır.Sulara karışan azot biyolojik süreçler ile nitrata dönüşür ve bu sırada önemlimiktarda oksijen tüketirler. Ayrıca azot bulunan ortamlarda hızlı ve sürekli birötrofikasyon oluşur. Ötrafikasyon olayı sırasında da sularda oksijen hızla tükenir anaerobikmikroorganizmaların miktarı artar ve dolayısıyla toksik bileşikler fazlalaşır.Đçme sularında amonyum konsantrasyonunun 0,2-1,5 mg/lt arasında olması istenir.Đçme sularında nitrat konsantrasyonu 4,5 mg/lt’nin üzerine çıktığında sağlıkproblemleri ortaya çıkmaya başlar. Yetişkinlerde bağırsak, sindirim ve idrar sistemlerindeiltihaplanmalar, bebeklerde ise methaemoglobin hastalığı görülür.Balıklar ve diğer su canlıları için nitratın toksisite sınırı 3-13 g/lt nitritin ise 20-30mg/lt’dir.Sudaki serbest amonyak balıklarda merkezi sinir sistemi ile kan dolaşımını olumsuzetkiler.Sulu sistemlerde fosfor, bu sistemlerde mevcut olan çok yönlü ve karmaşıkkimyasal dengelerin anahtar elemanlarından biridir. Sularda fosfor çeşitli fosfat türlerişeklinde bulunur ve gerek doğal su ortamlarında ve gerekse su ve atık su arıtımlarındagerçekleşen çok sayıda reaksiyona girer. (TOPBAŞ ve Ark.1998)Fosfor nedeniyle ortaya çıkan su kirlenmesinin temel kaynağı %83’lük bir paylaendüstri ve kanalizasyon atık sularının olduğu bildirilmektedir. Kentsel kökenlikanalizasyon sularındaki fosfatların ise %32-70’i deterjanlardan kaynaklanmaktadır.Yüksek düzeylerdeki fosforun akarsu, göl ve denizlerde ötrofikasyona yol açtığıbilinmektedir. Çeşitli kaynaklardan yüzey sularına ulaşan fosfatar suyun oksijenbakımından zengin üst kısımlarında bulunan alg ve diğer yeşil bitkilerin aşırı miktarda44

çoğalmasına yol açmakta ve suyun anaerobik karakterli dip kısmına çöken alg ve diğeryeşil bitki artıklarında bir artış meydana gelmektedir. (TOPBAŞ ve Ark.1998)Đlimizde azot ve fosforun sularda yol açtığı kirliliğe yönelik herhangi biraraştırmaya rastlanmamıştır.D.5.4. Ağır Metaller ve Đz ElementlerZehir etkisi gösteren maddeler, suda düşük konsantrasyonlarda bulunmalarıdurumunda bile insan sağlığına zarar vererek hastalıklara ve hatta ölümlere yolaçabilmektedir. Eser miktarda bile toksik etki yapabilen bu maddeler arasında en önemligrubu; Ag, As, Be, Cd, Cr, Pb, Mn, Hg, Ni, Se, V, Zn gibi elementler oluşturmaktadır. SözKonusu elementlerin çoğunluğu ağır metal grubuna girmektedir. Bazı ağır metallerin içmesularında tolere edilebilir en yüksek konsantrasyonları Tablo.D.5’te verilmiştir.Tablo.D.6. Đçme suları için max. Đnorganik toksik madde konsantrasyonları (Uslu ve Türkman, 1987)Đz ElementSınırKonsantrasyonBe, F 1.0Ag, As, Pb 0.1Cd, Cr, Se 0.01Hg 0.001Đlimiz sularında ağır metallerin araştırılması yönünde yapılan herhangi birçalışmaya rastlanılmamıştır.D.5.5. Zehirli Organik BileşiklerD.5.5.1. SiyanürlerĐlimizde sulardaki siyanürün içeriği konusunda bir çalışma bulunmamaktadır.D.5.5.2. Petrol ve TürevleriPetrol ve türevleri çoğunlukla petrokimya endüstrisi rafinerileri ve taşımacılıkyapılan yerlerde ulara karışmaktadır. Petrol su yüzeylerinde çeşitli kalınlıklarda filmoluşturarak gaz alışverişini engellemektedir. Dibe çöken ağır yağlar ise taban canlılarınıetkilemektedir. (TOPBAŞ ve Ark.1998)D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve BifenillerSöz konusu bileşikler teknikte hidrolik yağlar, plastik endüstrisinde yumuşatıcı veelektroteknikte izolasyon malzemesi olarak kullanılmaktadır. Klor içeriği arttıkça bubileşikler katı bir yapı kazanırlar. Yağda eriyen ve hayvansal organizmalarda birikenbileşiklerdir.Bu bileşiklerden PCB (poliklorobifenil), hayvansal organizmalarda DDT’den dahayüksek oranda birikebilmektedir. Bu bileşiklerin zehir etkisi henüz yeteri kadar45

araştırılmadığından bu konuda kesin bir şey söylemek mümkün değildir. Ancak, havada vesuda bulunan miktarları mikrogram düzeylerini aşmamalıdır. (TOPBAŞ ve Ark.1998)D.5.5.4. Pestisitler ve Su KirliliğiPetisitler tarımda kullanılan ilaçların geneline verilen addır. Pestisidlerin sudabulunması ürünlerin verim ve kalitesini etkilediği gibi yeraltı sularına karışarak yeraltısularının kalitesini de etkiler. Pestisidlerin çevresel etkilerine ilişkin çalışmalar analiztekniklerinin karmaşıklığı ve kullanılan pestisitlerin çok çeşitli oluşu gibi nedenlerlegüçlükle yürütülebilmektedir. Bu nedenle eldeki veriler sınırlı olup, sulama suyunda izinverilebilir pestisit konsantrasyon standartları geliştirilememiştir.(TOPBAŞ ve Ark.1998)D.5.5.5. Gübreler ve Su KirliliğiUygulanan gübrenin ancak belirli bir kısmı bitkiler tarafından kullanılır ve gerikalan kısmı çevreye dağılır. Gübrelerin sularda yarattığı kirlilik başta içme suyunu içilmezhale getirir. Sulamada kullanılması durumunda ise bitkilerde üretim miktarı, ürünniteliğinde önemli değişiklikler olur.D.5.5.6. Deterjanlar ve Su KirliliğiDeterjanlar formülasyonunda ana madde olarak sentetik yüzey aktif madde yanındatemizleme işlemine yardımcı kimyasal maddeler içeren temizlik mamulleridir. Yüzey aktifmaddeler yönünden konu ele alındığında; deterjan yapımında kullanılan ve köpürmeyisağlayan yaygın yüzey aktif maddeler ve özellikleri tablo D.6’de sunulmuşturTablo.D.7. Deterjan yapımında kullanılan bazı yüzey aktif maddeler ve özellikleri (TOPBAŞ ve Ark.1998)Yüzey Aktif Maddeler ÖzellikleriLAS (Lineer AlkilSülfonatlar)Biyolojik olarak kolay bozunmakta, bol köpükvermekte, parçalanmayan kısmı ise toksik maddeABS (Alkil BenzenSülfonatlar)Güç bozunmakta ve bol köpük vermektedir.Biyolojik olarak kolay ayrışmakta ve bol köpükAS (Alkon Sülfanatlar) vermekte, genellikle şampuan yapımındakullanılmaktaSTPP (Sodyum Tripolifosfat)Yüksek düzeyde fosfor içermekte ve fosfor kirliliğioluşturmaktadır.DDB (Dodesil Benzen) Güç parçalanmakta ve kirlilik yaratmaktadırLAB (Lineer Aklin Benzen)Parçalanma derecesi %90’ı geçmekte ve yaygınolarak kullanımına izin verilmekteĐlimizde deterjanların yol açtığı su kirliliği konusunda herhangi bir çalışmayapılmamıştırD.5.6. Çözünmüş Organik MaddelerĐlimizde bu konuda yapılmış bir çalışma yoktur.46

D.5.7. PatojenlerĐlimiz sularında bu konuda yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır.D.5.8. Askıda Katı MaddelerYoğunluğu suyun yoğunluğundan küçük veya eşit olan tanecikler, suyun yüzeyineçıkarlar veya su içerisinde serbest halde yüzerler. Bu maddeler organik veya mineralkökenli olabilir. Mineral kökenli askı maddesi zemin erozyonundan kaynaklanmaktadır.Sularda asılı halde bulunan tanecikler akım süresi boyunca devamlı olarak askıdakalmayabilirler. Bunların bir kısmı çökerek dip çamurunu oluştururlar. Bir kısmı iseparçalanarak çözünmüş organik maddelere dönüşürler.Askıda katı maddelerin sulama sularında yoğunlaşması bitkilerin fotosentezini vegörünümlerini etkiler. Bunun haricinde sulama sistemlerinde tıkanıklıklara yol açarlar.Askıda katı madde oranını azaltmak amacıyla akarsularda ağaçlandırma veteraslama atık sularda ise filtreleme ve çökeltme işlemleri yapılabilir.Đlimiz işletmelerinde üretilen atık sularda yapılan incelemeler sonucunda mevzuatınüzerinde askıda katı madde içeren işletmeye rastlanılmamıştır. Kanalizasyona bağlantısıolan işletmelere “Kanalizasyon Bağlantı Đzin Belgeleri” verilmiştir.D.5.9. Radyoaktif Maddeler ve Su KirliliğiĐlimizde bu konuda yapılmış herhangi çalışma bulunmamaktadır.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2006• DSĐ 123.Şube Müdürlüğü• www.yozgat.gov.tr47

E.1. Genel Toprak YapısıE. TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMIYozgat’ ta yer alan tarım topraklarının %9,9’zu az kireç, %15,6’sı kireçli, %36,2’sifazla kireçli ve 514,7’si de fazla kireçlidir. Saturasyon yüzdesine göre sınıflandırmada;tarım toprakları tuzsuz, %97,6’sı fazla tuzlu, %0,543’ü orta tuzlu, %0,1’i ise çok tuzludur.Toprak reaksiyonuna göre sınıflandırmada; %11,6’sı nötr (pH 6,6-2,5), %88,3 alkali, pH7>%0,01 asit reaksiyona sahiptir.Bu konu B.3 bölümünde ayrıntılı anlatılmıştır.E.2. Toprak KirliliğiToprak kirlenmesi, insan faaliyetleri sonucunda toprağın doğal yapısının bozulması,yararlı kullanılabilirliğinin azalması, kimyasal, biyolojik ve fiziksel bileşimininbozulmasıdır.E.2.1. Kimyasal KirlenmeĐlimizde toprak kirliliğine neden olan en önemli kaynaklar evsel ve endüstriyelatıkların arıtılmadan alıcı ortama verilmesi ve / veya tarımsal sulamada kullanılması,pestisitler, aşırı gübre kullanımı ve mevzuata uygun olmadan bertaraf edilen katı atıklardır.Toprağı tanımadan ve analiz ettirmeden yapılan gübreleme, gereğinden fazla gübrekullanarak, randıman düşmesine ve toprak kirlenmesine neden olmaktadır. Fazla pestisitkullanımıyla kirlenen topraklarda yetişen ürünler, pestisit kalıntılarına kökleri vasıtası iletopraktan alarak besin zinciri yoluyla hayvan ve insan sağlığını tehdit etmektedirler. Ayrıcatoprak verimliliğini artıran mikroorganizmaları da olumsuz yönde etkilemektedir.Aşırı ve yanlış gübre ve pestisit kullanımı sonucu toprakta meydana gelen kirlenmeve bu kirli topraktan sızan sular yüzeysel sularında kirlenmesine sebep olmakta bu da insanve hayvan sağlığını da olumsuz etkilemektedir.E.2.1.1. Atmosferik KirlenmeAtmosferik kirleticilerin bir çoğu (SO 2 ,NO x ,CO 2 , ağır metal içeren gazlar v.b.)önemli ölçülerde toprak kirliliğine sebep olmakta ve toprak özelliklerine zarar vermektedir.Havadaki gazlardan SO 2 ,CO 2 yağışlar sonucu asit yağmurları şeklinde toprağainmekte ve toprağa zarar vermektedir. Bu zarar toprak pH’ının değişmesi şeklindeolmaktadır. Toprak pH’ındaki değişim sonucu bitkiler dışında canlı yaşamı da olumsuzetkilenmektedir. Ayrıca asit yağmurları sonucu toprakta Ca ve Mg gibi elementlerinyıkanmasına, toprağın zayıflayıp, toprak veriminin düşmesine neden olmaktadır.Buradan hareketle merkezinde kış aylarında sürekli olarak hava kirliliği ölçümleriyapılmakta ve hava kirliliğini önleyecek tedbirler alınmaktadır. SO 2 oranı düşük kömürkullanılması için önlemler alınmakta ve ölçümler yapılmaktadır. Ayrıca Yibitaş ÇimentoFabrikasına baca filtreleri takılarak önlenmektedir.48

E.2.1.2. Atıklardan KirlenmeToprak kirliliğinin oluşmasına neden olan diğer en önemli etkenlerden biri de evsel,endüstriyel ve tarımsal faaliyetler sonucunda oluşan katı ve sıvı atıklardır. Bu atıklarındüzensiz atılması ve depolanması sonucu atıklardan meydana gelecek sızıntı suları önlemalınmadığı takdirde yeraltı sularına karışmakta insan ve bitki hayatına olumsuz etkiyapmaktadır. Ayrıca gelişigüzel toplanan ve çöplüklerde depolanan atıklar görüntükirliliğine, hava kirliliğine ve haşarat oluşumuna sebep olmaktadır.E.2.2. Mikrobiyal KirlenmeKöy yerleşim yerlerindeki fosseptiklerin tarım alanları su ürünlerine zararvermeyecek şekilde inşa edilmesi amacıyla Đl Müdürlüğümüz tarafından yer tespitçalışmaları yapılmaktadır. Nüfus yoğunluğunun düşük olması nedeniyle büyük çapta birkirlilik söz konusu değildir.E.3 AraziE.3.1. Arazi VarlığıTablo E.1, Tablo E.2 ve Tablo E.3’ de gösterilmiştir.E.3.1.1. Arazi Sınıfları ve Kullanma DurumuTopraklar toplam olarak 8 sınıf olarak mütalaa edilir. Đlimizde tarımsal alanlarınsınıfsal dağılımı Tablo E.1 ve E.2’ de gösterilmiştir.Tablo E.1.Tarımsal Alanların Sınıfsal Dağılımı (hektar) (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)ToplamĐlçenin AdıTarımAlanı1.Sınıf 2.sınıf 3.sınıf 4.sınıf 5.sınıf 6.sınıf 7.sınıf 8.sınıfMerkez 114840 4114 19006 21296 23872 5 19644 25660 1209Akdağmadeni 54760 2592 9632 10792 11100 3 8956 11512 173Aydıncık 13814 1528 1964 2300 2667 1 2033 3188 133Boğazlıyan 123646 13414 22600 28379 23604 4 18954 15564 1127Çandır 10526 452 1683 1885 2113 1 1739 2534 117Çayıralan 47199 2245 8345 8350 9485 2 7425 10774 573Çekerek 37189 2343 5936 6426 8111 2 5928 8046 397Kadışehri 17323 1012 3264 3700 2727 1 3100 3358 161Saraykent 19714 2307 7141 4275 2434 4 1280 2194 79Sarıkaya 82220 3328 43854 15524 17400 4 13319 17860 951Sorgun 108562 4105 17970 20255 20828 5 19608 24684 1307Şefaatli 69329 2943 10937 12253 13736 4 12303 16400 753Yenifakılı 26349 1240 4613 5166 5791 2 3850 5372 315Yerköy 99700 2529 18647 18530 20653 4 16275 22191 871TOPLAM 825133 44152 145592 159129 164521 42 134414 169117 816649

Tablo E.2. Đşlenen Tarım Alanlarının Dağılımı (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)Kullanılış şekli Alan (ha) Oranı (%)Tarla Arazisi 806.887,5 98.40.Meyvecilik 2.213,5 0.26Bağ 6.065 0.67Sebzecilik 9.967 0.67E.3.2. Arazi ProblemleriOrta Anadolu Bölgesinde yer alan Yozgat Đli karasal bir iklime sahiptir. Yağışlarkış mevsiminde kar ve yağmur şeklindedir. Yıllık ortalama yağış miktarı 538,9 mm.dir.Yaz aylarında sulanmaya gerek duyulmaktadır. Đlimiz topraklarında bitki yetişmesini vetarımsal kullanımı kısıtlayan erozyon, sığlık, taşlık, kayalık, drenaj, tuzluluk gibi etkinlikdereceleri az veya çok olan problemler bulunmaktadır.Erozyon:Đlimizdeki erozyon alanları ve dereceleri Tablo E.2’de gösterilmiştir. Đlimiz dahaçok rüzgar ve su erozyonuna maruz kalmaktadır. Şefaatli ve Yerköy ilçelerimizdehissedilir derecede rüzgar erozyonu olmaktadır. Diğer problemler Toprak Sığlığı, Taşlık veKayalık Drenaj ve tuzluluk gibi problemler bölgeden bölgeye değişmektedir . Bu konularlailgili rakamlar tablolarda gösterilmiştir.Đlçenin adıTablo E.3. Erozyon Alanları (hektar) ) (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)ZayıfToplam erozyonluilçe alanı alanOrtaşiddetlierozyonamaruzalanŞiddetlierozyonamaruzalan50ÇokşiddetlierozyonamaruzalanToplamerozyonamaruzalanOran(%)ToplamerozyonsuzalanMerkez 201695 65872 10566 90372 21071 187881 13,30 13814Akdağmadeni 189727 64022 10269 84288 18479 177058 12,54 12669Aydıncık 39491 12558 2014 17300 4937 36809 2,61 2682Boğazlıyan 136752 41163 8442 58101 17847 125553 8,89 11199Çandır 17110 5643 905 7741 1615 15904 1,13 1206Çayıralan 110051 36705 5887 47880 11741 102213 7,24 7838Çekerek 77507 25282 4055 34685 8087 72109 5,11 5398Kadışehri 57800 18853 3024 25866 6031 53774 3,81 4026Saraykent 36953 8784 6988 14310 5423 35505 2,51 1448Sarıkaya 120461 39249 6456 54219 11949 111873 7,92 8588Sorgun 162134 55170 8449 70694 16047 150360 10,64 11774Şefaatli 88735 28378 4551 39577 10176 82682 5,85 6053Yenifakılı 28376 9540 1500 11626 3830 26496 1,88 1880Yerköy 145508 47463 7617 65116 15182 135378 9,59 10130TOPLAM 1,412,300 458,682 80,723 621,775 152,415 1,313,595 %93,02 98705KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2006• Đl Tarım Müdürlüğü• www.yozgat.gov.tr

F.FLORA, FAUNA VE HASSAS YÖRELERF.1. Ekosistem TipleriF.1.1. OrmanlarF.1.1.1. Ormanların Ekolojik YapısıYozgat ormanlarının eko sistemini oluşturan iklim kışları sert, yazları kurak,toprakyapısı olarak güneyi kireçli ve tuzlu kuzey kesimlerinde kahverengi orman toprağı 800-1400 m rakımları arasında dağlık bir yeryüzü şekline sahiptir.Yozgat ilinin ormanlık olarakalanı 187,542 ha’dır.(Đlin % 15’i) Orman alanın sadece 82,000 (% 44) ha’ı verimli ormanolarak gösterilmektedir.F.1.1.2. Đlin Orman EnvanteriĐl’de, orman alanları, genel yüzölçümün % 18.24’ünü kaplamaktadır. Önemli birbölümü yok edilen ormanlar günümüzde Đl’in, yüksek dağlık alanlarında görülmektedir.Akdağmadeni, Çayıralan, Çekerek ve merkez ilçe, ormanların en yoğun olduğu alanlardır.Bozok Platosu üzerinde güneybatı - kuzeydoğu yönünde uzanan AKDAĞLAR,sadece Yozgat’ın değil, yurdumuzun da önemli ormanlarındandır. Yaklaşık 50 km enindeve boyunda olan bu orman bölgesi, çevredeki bozkırlar arasında adeta bir “orman adası”gibidir. Toplam olarak 100 665 ha alanı (% 37) kaplayan Akdağ ormanlarında, yoğunolarak; sarıçam (pinus silvestris), ayrıca; alıç, dağkavağı dağarmudu, yabani fındık vemeşe türleri bulunmaktadır.Çayıralan Bölgesi’ndeki ormanlık arazi, 61 490 ha (% 12.0) kaplamakta olup,yoğun olarak meşe; ayrıca ladin ve yabani kavak gibi türlerden oluşmaktadır. Çekerekcivarındaki seyrek ormanlarda ise; çam, meşe ve ardıç gibi türler bulunmaktadır.Yozgat Đl Merkezi’ndeki ormanlık alan, kent merkezinin güneyinde bulunanÇamlık (soğluk) Tepesi’nin kuzey yamaçları boyunca yer almaktadır. 953.754 ha (% 13.3)ormanlıktır. “Yozgat Çamlığı” denilen bu ormanlık alan; 1958 yılında Milli Park halinegelmiş olup, Türkiye’deki Đlk Milli Park alanıdır.Yapılan araştırmalardan anlaşıldığı üzere, 300 yıl önce Yozgat Đli ve çevresindegeniş alanları kaplayan karaçam ormanları usulsüz yararlanma ve yerleşmelerle tahripedilmiş, yarı kurak iklim şartlarından dolayı da, bir daha yetişmemiştir.Çamlıkta bitki türü olarak, esas karaçam (pinusnigra) olup, yer yer meşe karışıklığıvardır. Burada bulunan karaçamlar, Dünya’da ki ender türlerden olup, Kafkasya ve YozgatÇamlığı’nda yer almaktadır. Diğer çam türlerinin tümü, 100 yaşını geçtikten sonra büyümeve tohum verme yeteneğini kaybetmesine rağmen, Kafkas Karaçamı (Pinusnigrazigroviskiyana) 300 - 500 yaşında dahi büyüme ve tohum verme yeteneğine sahiptir.51

Ayrıca Đl’de, akarsu boyları ile dere tabanlarında, çoğu ticari amaçla yetiştirilenkavak ve söğütlükler yer almaktadır.Tablo F.1.Verimli Orman Alanları (Orman işletme Müdürlüğü verileri 2006)Đşletme Müdürlüğü Koru(ha) Baltalık(ha) TOPLAM (ha)Akdağmadeni 30249 56375 86624Çayıralan 14781 5818 20599TOPLAM 45030 62193 107223Tablo F.2. Bozuk Orman Alanları( Orman Đşletme Müdürlüğü verileri 2006)Đşletme Müdürlüğü Koru (ha) Baltalık(ha) TOPLAM (ha)Bozuk Çok Bozuk Bozuk Çok BozukAkdağmadeni 8369 32551 34968 33547,5 109435,5Çayıralan 4809 17871 7784 10427 40891TOPLAM 13178 50422 42752 43974,5 150326,5F.1.1.3. Orman Varlığının YararlarıOrmanlar ekonomik bir servet olduğu kadar,iklim-su dengesini sağlaması,çevrekirliliğinin önlenmesi,erozyonun durdurulması v.b.etkileri nedeni ile ayrı bir önemtaşımaktadır.Bu etkilerin tam anlamıyla sağlanması için bölgenin en az % 25’ininormanlarla kaplı olması gerekmektedir.Yozgat Đlinin orman varlığının nitelik ve işleme biçimine göre dağılımı aşağıdaverilmiştir.Tablo F.3. 2006 Yılı Yozgat Đli Ormanları Üretim Miktarları (Amasya Orman Bölge Müdürlüğü verileri)Cinsi Üretim Miktarı (m 3 ) Satış Miktarı (m 3 )Tomruk 16077 15054Tel Direği 4269 4269Maden Direk 25580 22044Sanayi Odunu 6888 6888Kağıtlık Odun 13614 13538Lif Yonga 5733 5733Yakacak (KTH.) 14877 14507Sırık 1348 1348Yakacak(KTH.) 28406 28406Köylülere Verilecek YakacakOdun2623 262352

F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mülkiyet KonularıYozgat Đlinde 2006 yılı sonu itibarı ile 242 yerleşim biriminde kadastrosutamamlanmış orman alanı miktarı; 169.152 Ha’dır. Şimdiye kadar 2/B ile 42 yerleşimbiriminde 3.275 Ha alan orman sınırı dışına çıkarılmıştır.Đlimizde 5 adet özel ağaçlandırma sahası vardır. Bunların toplam alanı 298,54ha’dır. % 6 yapılaşma söz konusu değildir.F.1.2. Çayır ve Mera’larF.1.2.1. Çayır ve Mera VarlığıF.1.2.2. Çayır Mera’ların Bölgedeki Yayılma AmaçlarıÇayır mera’ları yayılma amaçları yöre halkının sahip olduğu daha çok koyun vekeçi ile büyük baş sığır hayvancılığını köy mera’larında otlatmaktır.Mera alanları aşırıotlatmanın olması ve ıslah çalışmalarının olmaması nedeni ile büyük bir tahrip sözkonusudur.Aşırı otlatma nedeni ile mera alanlarında büyük bir erozyon tehlikesi vardır.Aşırıtoprak kaybı nedeni ile mera alanlarında bitki örtüsü kalmamış olup ana kaya yüzeyeçıkmıştır.F.1.2.3. Çayır ve Mera’lardaki ProblemlerYozgat ili sınırları içerisinde bulunan mera’larda aşırı meyil,toprakderinliği,yaşlılık,kuraklık,erozyon,taşlılık ve aşırı otlatmadan doğan problemler mevcuttur.F.1.2.4 Bitki Örtüsünün Cinsi ve DurumuMera’ların bitki örtüsü yönünden yöreden yöreye toprak ve topoğrafiközelliklere,iklim koşullarına,mera’nın kullanım durumuna bağlı olarak mera’ların bitkiörtüsü cins,nitelik ve nicelik yönünden değişmektedir.Genel olarak köpek dişi,koyun yumağı,kır kekiği,çok yıllık bitkiler,üç gülv.s.hakimiyeti vardır.F.1.2.5 Kullanım Amaçları ve YararlarıBölgedeki çayır ve mera’lar otlatma amaçlı kullanılmakta olup ancak bu alanlarbelli bir program dahilinde olmayıp zararlı sonuçlara (Erozyon) sebep olmaktadır.1998 yılında 4342 sayılı mera kanunun çıkması Tarım Đl Müdürlüğükoordinatörlüğünde mera alanlarının tespiti ve yararına ilişkin çalışmalar başlatılmış olupbu çalışmalar devam etmektedir.Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığının Yozgat ili arazileri için yapılan envanter raporunagöre Đl genelinde 238,653 ha mera vardır.Bu alanların en az % 50’sinin vasfını yitirdiğidüşünülürse 144,326 ha ıslah yapılacak potansiyel mera ıslah alanı vardır.53

F.1.3.Sulak AlanlarĐlimiz düşük yaş miktarı,toprak özellikleri ve başka nedenlerden dolayı fazlamiktarda su potansiyeli bulunmamaktadır.Đlimizde bulunan başlıca akarsular ÇekerekIrmağı, Delice Irmağı, Kanak Çayı, Karasu, Kılıçözü Deresi, Sarayözü suyu, Akdağmadenisuyu, Gündelen deresidir.Bunun yanında üç baraj, yirmisekiz gölet vardır.F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.)F.2. FloraBu konu hakkında bilgi bulunamamıştır.F.2.1. Habitat ve TopluluklarıĐlimizde bu konuda herhangi bir çalışma yapılamamıştır.F.2.2. Türler ve PopülasyonlarıTablo F.4. Pteridofitlerde En Çok Tür Đçeren Familya ve Cinsler (Yozgat ili Çevre Durum Raporu 2005 Verileri.)Familyalar Cins sayısı Tür sayısıAspleniaceae 3 16Aspidiaceae 2 16Equisetaceae 1 8Athyriaceae 4 7Lycopodiaceae 1 5Tablo F.5. Monokotillerde En Çok Tür Đçeren Familya ve Cinsler (Yozgat ili Çevre Durum Raporu 2005 Verileri.)Ülke Geneli Yozgat Ülke Geneli YozgatFamilyalar Cins sayısı Cins sayısı Tür sayısı Tür sayısıPoaceae 142 22 512 36Liliaceae 35 7 398 9Orchidaceae 24 4 94 5Cyperaceae 21 2 135 10Iridaceae 6 3 86 5Araceae 6 1 23 1Juncaceae 2 2 46 4Tablo F.6. Dikotillerde En Çok Tür Đçeren Familya ve Cinsler (Yozgat ili Çevre Durum Raporu 2005 Verileri.)Ülke Geneli Yozgat Ülke Geneli Yozgat YozgatFamilyalar Cins sayısı Cins sayısı Tür sayısı Tür sayısı %’siAsteraceae 133 28 1156 55 13.70Fabaceae 69 18 974 52 13.03Lamiaceae 45 13 546 27 6.76Brassicaceae 85 7 515 9 2.2554

Scrophulariaceae 30 5 466 17 4.26Caryophyllaceae 32 8 465 20 5.01Apiaceae 99 13 419 14 3.50Boraginaceae 34 10 305 19 4.76Rosaceae 36 15 250 20 5.01Ranunculaceae 17 4 196 7 1.75Rubiaceae 10 3 170 9 2.25EndemizmYeryüzünün sınırlı bir bölgesinde belli bir ekolojik ortamda yayılış gösteren yaniçok lokal olarak yetişebilen çeşitli taksonomik kategorilere ait bitkilere endemik bitkilerdenir.Tablo F.6. Bazı Önemli Familyaların Endemik Tür Sayıları (Yozgat ili Çevre Durum Raporu 2005 Verileri.)Familya Cins End.CinsDoğalYozgatEnd.TürTürEnd.Tür%End.Asteraceae 126 40 1132 430 15 38.0Fabaceae 60 28 958 375 13 39.1Scrophulariaceae 30 8 463 241 65 2.1Lamiaceae 43 19 543 240 74 4.3Brassicaceae 85 27 509 194 13 8.1Caryophyllaceae 32 15 465 187 34 0.2Liliaceae 31 14 388 118 13 0.4Apiaceae 96 36 416 117 42 8.1Boraginaceae 32 14 301 108 33 5.0Rubiaceae 9 5 169 74 14 3.8Campanulaceae 6 5 133 66 14 9.6Poaceae 131 19 483 50 21 0.4Rosaceae 31 9 245 46 21 8.8Ranunculaceae 17 5 196 43 12 1.9Iridaceae 6 3 84 36 24 2.9Endemik türlerce zengin olan cins sayısı da çoktur Buna en iyi örnek Fabaceae’denEbenus cinsidir. Anadolu’da yayılış gösteren 14 türün hepsi endemik ve bunların çoğu daallopatriktir(türlerin ve populasyonların aynı coğrafik alanda bulunmaları).Yozgat’ta Bulunan Endemik BitkilerYapmış olduğumuz Yozgat Florasının Derlenmesi çalışmasında 56 Familya’ya ait213 Genus ve 399 Tür tespit edilmiş olup, bu 399 türün 70 tanesi endemiktir. Ayrıca yinebu 399 türün 69 tanesi alttür ve 48 tanesi de varyete düzeyindedir. Familyaların içerdikleritür sayısına göre yüzdeleri sırası ile; Compositae %14 (55 tür), Legüminosae %13 (52 tür),55

Graminea %9 (36 tür), Labiatae %7 (27 tür), Caryophyllaceae %5 (21 tür), Rosaceae %5(20 tür), Boraginaceae %5 (19 tür), Scrophulariaceae %4 (17 tür), Diğer Familyalar %38(152) şeklindedir.Tablo.F.7.Yozgat’ta toplanmış türlerin ait olduğu fitocoğrafik bölgelere göre oranıerileriKozmopolit%73Euro.-Sib.element%6Ir.-Tur. element%19Medit. element%2(Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müd. Verileri.)Türlerin ait oldukları fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı ise Ir.-Tur. element %19(74 tür), Euro-Sib. element %6 (25 tür), Medit. element %2 (6 tür) ve Kozmopolit türler ise%73 (294) şeklindedir.Görüldüğü üzere Yozgat Đran-Turan fitocoğrafik bölgesinin etkisi altındabulunmakta olup, bunun en önemli sebebi yükseltinin bu bölgede fazla olmasıdır.F.3 FaunaF.3.1 Habitat ve TopluluklarıĐlimizde bu konuda herhangi bir çalışma yapılamamıştır.F.3.2 Türler ve PopülasyonlarYozgat Đlinin fauna türlerinin incelenmesi sonucu fauna türleri memeliler,kuşlar vesürüngenler olarak üç bölümde incelenmiştir.Yapılan incelenme sonucu 4 türlü memeli 9tür kuş ve 3 tür yılan çeşidi tespit edilmiştir.Bunlardan bazıları Tilki, Tavşan, Tarla Faresi,Sincap, Yaban Domuzu, Altın Kartal, Küçük Atmaca, Delice, Sığırcık, Dağ Kargasıdır.F.3.2.1 Karasal Türler ve PopülasyonlarYozgat çamlığı milli parkının faunası Tablo F.11’de verilmiştir.56

Tablo F.8. Yozgat Çamlığı Milli Parkı Faunası (Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müd. Verileri.)A.MemelilerTürkçe AdıTilkiTavşanTarla FaresiSincapB.KuşlarAltın KartalKüçük AtmacaSaksağanKumruDeliceTarla KuşuSığırcıkSarı AsmaDağ KargasıC.SürüngenlerKaplumbağaKertenkeleYılanLatince AdıVulpes VulpesLepus LepusMicterus ArvalisSolurus vulgarisAquila chrysaetosAccipiter nicususPica PicaStereptopelia decaotoCircus marousrusAlauda arvensisSturnus vulgarisOriolus oriolusPyrhocorax graculusTestude sp.Lacerta sp.SerpensF.3.3. Hayvan Yaşama HaklarıF.3.3.1 Evcil HayvanlarF.3.3.1.1 Sahipli HayvanlarYozgat Đl Hayvan Koruma Kurulu tarafından aşağıdaki kararlar alınmıştır.1- Ev ve süs hayvanlarının kayıt altına alınabilmesi için Hayvanları KorumaDernekleri, Mahalle Muhtarlıkları ile irtibata geçilerek Yerel Belediye Başkanlıklarıncaenvanter çalışmalarını yapmaları ve yasa gereğince ilgili Belediye Başkanlıklarıncahayvanların kimliklendirilerek, kayıt altına alınmasına;2- Evinde ev ve süs hayvanı besleyen vatandaşların eğitilmesi amacı ile okullardaĐl Çevre ve Orman Müdürlüğünce bilgilendirme toplantısı yapılmasına;3- Ev ve süs hayvanı satan kişiler, bu hayvanların bakım ve koruması ile ilgiliolarak yerel yönetimler tarafından düzenlenen eğitim programlarına katılarak, satışyerlerinin Tarım Đl Müdürlüğü tarafından ruhsatlandırılmasına karar verilmiştir.57

F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar5199 sayılı hayvanları koruma kanunun 15.maddesi uyarınca sekreteryahizmetlerinin Đl Çevre ve Orman Müdürlükleri tarafından yapılması gerektiğindenMüdürlüğümüzce Đl Hayvan Koruma Kurulu oluşturularak faaliyete geçirilmiştir.1- Sahipsiz hayvanlarının popülasyonunun (yaygın olduğu yerler ve yoğunluğunun)tespitinin Đl Çevre ve Orman Müdürlüğünce Đl - Đlçe Belediye Başkanlıklarından cetvelistenmesine;2- Güçten düşmüş ve bakıma muhtaç hayvanlara ait bakımevi yapılmasına ilişkin ĐlÇevre ve Orman Müdürlüğünce Kaymakamlıklara ve Đl – Đlçe Belediye Başkanlıklarınayazı yazılmasına;3- Hayvan bakımevi olmayan Belediye Başkanlıklarının güçten düşmüş ve bakımamuhtaç hayvanların tespiti akabinde hayvan bakımevleri olan yakın Belediyelerle irtibatageçilerek sahipsiz hayvanların barınması, bakım ve tedavisinin yapılmasına;4- Hayvan bakımevlerinde bugüne kadar ne kadar hayvanın kısırlaştırıldığınıntespit edilmesi için Đl Çevre ve Orman Müdürlüğünce Kaymakamlıklara ve Đl - ĐlçeBelediye Başkanlıklarına yazılmasına;5- Yerel hayvan koruma gönüllüleri ile irtibata geçilerek eğitim çalışmalarınınyürütülmesine;6- Hayvanları Koruma Kanunun 20. maddesi gereğince okullarda hayvan sevgisiniartırmak amacıyla bilgilendirme toplantısı yapılması ve Đl Çevre ve Orman MüdürlüğünceMilli Eğitim Müdürlüğüne gönderilecek afişlerle okullarda Yaban–Sokak Hayvanlarıkonulu köşe oluşturulmasına;7- Hayvan bakımevlerinin çalışmaları ile ilgili Belediye Başkanlıklarındanalınacak bilgilerin kurula sunulmasına;.8- Đl Müftülüğü tarafından hayvanların korunması toplumu aydınlatıcı çalışmalarınyapılmasına;9- Bir sonraki toplantı için kısırlaştırılacak hayvan sayısının tespiti içinKaymakamlık ve Đl-Đlçe Belediye Başkanlıklarına yazılmasına karar verilmiştir.Alınan kurul kararları çerçevesinde iki komisyon oluşturulmasına 1. komisyonungünlük denetim ve ihbarları değerlendirilmesi amacıyla (1. Komisyonun tutmuş olduğututanakların) günlük tutulan tutanakların değerlendirilmesi ve folklorik gösterilere izinverilmesi amacıyla 2. komisyon oluşturulmuştur.Alınan Kurul Kararları uygulamaya geçirilerek okullarda gerek Milli EğitimMüdürlüklerince gerekse Đl Müdürlüğümüzce bilgilendirme çalışmaları yapılmıştır.Bilgilendirme çerçevesinde konu ile ilgili ; Đmkanlar çerçevesinde hayvan ve doğa sevgisikonulu, örnek köşeler oluşturulmuş, her hafta okul gazetelerinde bir hayvan konusundaresim ve yazıya yer verilmiştir. CD’ler oluşturulmuş ve bu CD’ler okullarımızadağıtılmıştır.58

Köylerde bulunan tarafından aileler ziyaret edilerek hayvanları bakımı temizliğiyetiştirilmesi vb. konularda bilgilendirme yapılmıştır. Yerel yönetimlere hayvan bakımevlerinin yapılması gerektiği anlatılarak sokak hayvanlarının tespit edilmesi ve kayıt altınaalınması istenmiştir. Bu konuda yerel yönetimlerle ( Belediye ve Muhtarlıklarla ) sürekliirtibat halinde bulunularak kısırlaştırılması gereken hayvan sayısı istenmektedir.Ve tespitiiçinde kontroller yapılmaktadır. Bu tespitler sonucunda hiç kısırlaştırılan hayvan olmadığıanlaşılmaktadır.Đl Müftülüğü ile iş birliğine gidilerek hayvanların korunması konusunda halkaaydınlatıcı bilgiler verilmiştir.Ev ve süs hayvanları satışı yapan işyeri sahipleri Tarım Đl Müdürlüğünce eğitime tabiitutulmuşlardır.Hayvanları Koruma Kanunu kapsamında alınan Đl Hayvanları Koruma KurulKararların alınmış uygulamaya geçilmiştir. Konuya ilişkin kontrol ve tespitler devametmekte olup, Yozgat Belediyesince de afişler bastırılmaktadır.F.3.3.2. Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban HayvanlarĐlimiz düzeyinde tilki, kurt, kayasansarı, ağaçsansarı, kuyruksüren ve çakal, korumaaltına alınmıştır.F.3.3.3. Hayvan Hakları ĐhlalleriĐl genelinde hayvan hakları ihlalleri ile ilgili olarak 2001-2006 yılları arasında 151şahısa, 129 adet tüfek, 1487 fişek, 98 adet yaban hayvanı yakalanarak kaçak avlanmadandolayı ,1kişiyede evcil hayvanlara kötü muameleden işlem yapılmıştır.F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla ĐşbirliğiĐl genelinde hayvanların yaşama hakları ile ilgili günlük denetim ve ihbarlarıdeğerlendirmek amacıyla Tarım Đl Müdürlüğünden Hayvan Teknikeri, Đl Çevre ve OrmanMüdürlüğünden Orman Muhafaza Memuru, Belediye Başkanlığından Zabıta Memuru,Sağlık Đl Müdürlüğünden Sağlık Memurundan oluşan bir komisyon kurulmuştur.Günlük tutulan tutanakları değerlendirmek ve folklorik gösterilere izin verilmesi,amacıyla Tarım Đl Müdürlüğünden Veteriner Hekim, Sağlık Đl Müdürlüğünden SağlıkMemuru, Đl Çevre ve Orman Müdürlüğünden Mühendis ve Belediye BaşkanlığındanVeteriner Đşleri Müdüründen oluşturulmuş; aynı komisyonca hayvan bakımevlerinin yapımesaslarına uyup uymadığının ve hayvanların bakımlarının yapılıp yapılmadığınındenetlenmesine amacıyla komisyonlar oluşturulmuştur.F.4 Hassas Yöreler Kapsamında Olan AlanlarUlusal mevzuat ve uluslararası anlaşmalarla koruma altına alınan alanlarınbulunduğu bölgeler ile planlanan bir faaliyetin gerçekleştirilmesi sırasında fiziksel,59

iyolojik, sosyal ve ekonomik çevre unsurlarının daha duyarlı olduğu bilim ve eğitimbakımından önemli seçkin örnekleri içeren mutlak korunması gerekli alanların bulunduğubölgelere hassas yöreler denir.F.4.1 Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli AlanlarF.4.1.1. 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve BuKanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”,“Tabiat Anıtları” ve Tabiat Koruma Alanları”Milli Parklar: Milli Parklar, bilimsel ve estetik bakımdan, milli ve milletlerarası enderbulunan tabii ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahiptabiat parçalarıdır.Yozgat Çamlığı Milli Parkı1- Alanın resmi adı : Yozgat Çamlığı Milli Parkı2- Coğrafi konumu : Đl Merkezinin 2 km kuzeyinde bulunmaktadır.3- Alanı : 786 Hektar4- Alanın açıklamalı tanımı : Başlangıçta 264 hektar olan alan, belediyece Bakanlığadevredilen alanlarla 522 Hektar, daha sonra yapılan ilave ağaçlandırma sahaları ile beraberMilli Parkın sahası 786 Hektar’a çıkartılmıştır. Çamlık Milli Parkı, Türkiye’nin ilk MilliParkı olma gururunu taşımaktadır.5- Yasal Konumu : Đlimizde Milli Park olarak Çamlık Milli Parkının bulunduğu bölge veülkemizin birçok bölgesinin eskiden ormanlarla kaplı olduğu bilinmektedir. Ne yazık ki buormanlar günümüze kadar korunup geliştirilememiştir. Sadece Çamlık Milli Parkınınbulunduğu yerde 264 Hektar kadar bir sahada ki ormanlık alan bu güne kadar gelebilmiştir.Çamlık Milli Parkı 1958 yılında Yüksek Đcra Vekilleri Heyetinin 05.02.1958 tarih ve4/9909 sayılı kararı ile Milli Park olarak ilan edilmiş ve tapuya şerh konularak, belediyeyeait olan bu alanın 49 yıllığına izin irtifak hakkı Orman Bakanlığına devredilmiştir.6- Yerleşimler ve Nüfusları : En yakın yerleşim yeri olan Yozgat Đlinin merkez nüfusu73.930 kişidir.7- Fiziksel Özellikleri : Yer altı su kaynakları mevcuttur. Topografyası yamaç, tepe vedağlardan oluşmaktadır.8- Ulaşım ve alt yapı : Toplu olmamakla birlikte, kişilere özel veya seyahat acenteleri vetüzel kişilikler tarafından gerçekleşmektedir.9- Flora ve faunası : Yozgat Çamlığı Milli Parkı 1982 yılında yapılan araştırmayagöre,Kafkas Çamı (Pinus nigra Arn.Subsp. Pallasiana) denilen 400-500 yaşlarındaKaraçam türünü barındırmakta ve bu çam türü Türkiye’de sadece Çamlıkta bulunmakta vehalen tohum verebilmektedir. Ayrıca Çamlıkta 43 familya ve 144 cins içinde toplam 212bitki türü yaşamakta olup, bunların içinde 30’a yakın endemik tür bulunmaktadır.Milli Parkta yine Orta Anadolu’nun mevcut bilinen hayvan türlerinin yanındaBeyaz Kartal olarak bilinen, Amerika’ya has Altın Kartallar 1992 yılında kadar görülmekteidi.Bu bilgilere göre, Çamlık içindeki 30’a yakın endemik bitki türü, Amerika’nın BeyazKartalı ve sadece Çamlıkta bulunan Karaçam türlerinin korunması ve tanıtılması amacıylasosyal, kültürel ve turizm faaliyetlerine uygun olması özellikle yakın çevrenin açık havarekreasyonu ve dinlenme ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla Milli Park ilan edilmiştir.Yozgat çamlığı Milli Parkı faunası Tablo F.2’de verilmiştir.60

10- Mevcut sorunlar : Mastır Planı henüz yapılamamış olup 2006 yılında yapılmasıplanlanmaktadır.Tabiat Parkları : Tabiat Parkları, bitki örtüsü ve yaban hayatı özelliğine sahip, manzarabütünlüğü içinde halkın dinlenme ve eğlenmesine uygun tabiat parçalarıdır. Yozgat Đlisınırlarında tabiat parkı bulunmamaktadır.Tabiat Anıtı : Tabiat Anıtı, tabii ve tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere vebilimsel değerlere sahip milli park esasları dahilinde korunan tabiat parçalarıdır.Ulukavak Tabiat Anıtı1- Alanın resmi adı : Ulukavak Tabiat anıtı2- Coğrafi konumu : Çekerek Đlçesi Kamışcık köyü sınırları içerisinde bulunmaktadır.3- Alanı :4- Alanın açıklamalı tanımı :5- Yasal Konumu :6- Yerleşimler ve Nüfusları :7- Fiziksel Özellikleri :8- Ulaşım ve alt yapı :9- Flora ve faunası :10- Mevcut sorunlar :Tabiat Koruma Alanı :. Yozgat Đli sınırlarında tabiat koruma alanı bulunmamaktadır.Orman Đçi Dinlenme Yerleri : Đlimiz orman içi dinlenme yeri olarak Yozgat ÇamlıkMilli Parkı içerisinde dinlenme yerleri ve piknik alanları bulunmaktadır. AyrıcaAkdağmadeni Đlçesi Kadıpınarı, Çekerek Đlçesi Bazlambaç kasabası Kocaalan Yaylasımesire yerlerinin tescilleri yapılmış olup, mesire yerlerinde giriş üniteleri yapılmıştır.Çayıralan Đlçesi Sorgun Çevrik (derekemal boğazı), Sorgun Đlçesi (Eymir bağdili) veAkdağmadeni Đlçesi Oluközü mevkii mesire yerlerinin tescilleri yapılmıştır. Mesireyerlerini hazırlık çalışmaları devam etmektedir.Tablo F.9. Đlimizdeki Koruma Altına Alınan Alanlar (Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müd. Verileri.)ĐL ĐLÇE MEVKĐĐ ADI61BĐTKĐÖRTÜSÜKULLANIMDURUMUYozgat Akdağmadeni Kadıpınarı Kadıpınarı Sarıçam-Meşe Mesire YeriYozgat ÇekerekKamışcıkKöyüUlukavak Akkavak Tabiat AnıtıYozgatAkdağmadeniGeyik ÜretimKadıpınarıĐstasyonuMeşe-SarıçamYozgat Sorgun BağdiliBağdili mesireyeriMeşeYozgat Çayıralan Sorgun-çevrikSorgun-çevrik Sarıçammesire yeri

Tablo F.10. Yozgat Milli Parkı Faunası (Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müd. Verileri.)Türkçe AdıTilkiTavşanTarla FaresiSincapAltın KartalKüçük AtmacaSaksağanKumruDeliceTarla KuşuSığırcıkSarı AsmaDağ KargasıkeklikKaplumbağıKertenkeleYılanA.MemelilerB.KuşlarC.SürüngenlerLatince AdıVulpes VulpesLepus LepusMicterus ArvalisSolurus vulgarisAguila chrysaetosAccipiter nicususPica PicaStereptopelia decaotoCircus marousrusAlauda arvensisSturnus vulgarisOriolus oriolusPyrhocorax graculusTestude sp.Lacerta sp.F.4.1.2 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı’ncaBelirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları”Đlimizde 2002 yılında Yozgat Merkez Köseyusuflu Köyü mevkiine 250 adet, 2003yılında Çayıralan Đlçesi Kaynarpınar mevkiine 530 adet, 2006 yılında Sorgun Đlçesi EymirKasabası ve Çekerek Đlçesi Alıçlı Köyü Kapaklı mevkiine 165 dişi 85 adet erkek 250 adetKınalı Keklik yerleştirilmiştir.Merkez Đlçe, Köseyusuflu köyüBağlık MevkiiKuzeyi : Köseyusuflu köyüDoğusu : Hodar Özü, Toy tepesiGüneyi : Şarlak deresiBatısı : Beyvelioğlu KöyüÇekerek Đlçesi Alıçlı KöyüKaryatağı MevkiiKuzeyi : KarakuzDoğusu : Getkır TepeGüneyi : Karyatağı TepeBatısı : Çökeklik TepeÇayıralan ĐlçesiKaynarpınar MevkiiKuzeyi : Namlı, Ağıllı, Selcialan pınarıDoğusu : KurtalanGüneyi : Kilise, Yazılı, Yazı MevkiiBatısı : Çayıralan Đlçesi sızıryolu, Hüyük tepeSorgun Đlçesi Eymir BeldesiAb-ı Hayat (Avlak) MevkiiKuzeyi : LeppınarDoğusu : Eymir BeldesiGüneyi : AvlıkBatısı : Akoluk62

F.4.1.3. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2.Maddesinin “a- Tanımlar” Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde “Kültür Varlıkları”,“Sit” ve “Koruma Alanı” Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun Đle 3886 SayılıKanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun BazıMaddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi HakkındaKanun” Đlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan AlanlarF.4.1.3.1. Kentsel Sit AlanlarıYozgat ili tarih boyunca Hititlerin,Finikelerin,Kimmerlerin,Lidyalıların,Perslerin,Makedonyalıların kısa bir süre Kapadokyalıların ve Pontus’ların egemenliğine girmiş veson olarak da Osmanlı Beyliklerinin ve Osmanlı Đmparatorluğunun hakimiyetindekalmıştır.Geçen bu süre içerisinde yapılan camileri, kiliseler, türbeler ve diğer tarihikalıntılar günümüze kadar gelmiştir.Ayrıca Yozgat ilinde eski yapı ahşap ve taş evler veyine Saat Kulesi tarihi ve turistik eserler arasındadır.F.4.1.3.2 Tarihi Sit Merkezleri1.Dini YapılarÇapanoğlu Camii:Osmanlı Đmparatorluğu döneminde Avrupa etkisinde ortaya çıkan Türk mimarisitilini Anadolu da meydana getirilen nadide eserlerden bir tanesi de Yozgat Çapanoğlucamii’dir.Genel görünüşü ile Đstanbul’da sayısız örneklerini gördüğümüz abide eserlerinsade karakterli bir örneğidir.Yüksek kaşnaklı çapı 15.15 metre olan geniş kubbesi inceuzun minaresi ile şehrin her tarafından görülebilir.Başçavuş Camii:Çapanoğlunun hükümdarlığı zamanında ve Cevheri Ali Efendi Camii’ninyapımından 13 yıl sonra plan ve süslemeleri ile ona benzetilerek Çapanoğlunun BaşçavuşuHalit Ağa tarafından hicri 1215 miladi 1800-1801 yıllarında yaptırılmıştır.Cevheri (Cevahir) Ali Efendi Camii:Cevheri Ali Efendi’nin Süleyman beyin vekil-harcı Ahmet Ağa adına yaptırdığı bucamii hicri 1202 miladi 1788 yılında tamamlanmıştır.Kayımzade Camii:Geniş bir avlu içerisinde kurulmuş kiremit örtülü,kırma çatılı taş-tuğla karışıkkorgil bir yapıdır.Camii’nin giriş kapısı üzerinde hicri 1219 miladi 1804-1805 tarihlimanzum kitabe yer almaktadır.Divanlı Köyü Camii:Hicri 1188 yılında IV.Mehmet’in silahtarı ve Kaptanı Deryası Bozoklu MustafaPaşa tarafından yaptırılmıştır.63

Sarayköy Çapanoğlu Camii:Camii hicri 1163 miladi 1749 yılında Kapucu başı Çapanoğlu Ahmet Paşatarafından yaptırılmıştır.Paşaköy Tokma Hasan Paşa Camii:Paşaköy kasabası eski Paşaköy mevkiinde köyün kurucusu Tokmak Hasan Paşatarafından medrese olarak yaptırılmıştır.Şahruh Bey Mescidi ve Minaresi:Dulkadiroğulları zamanında Alaadevle Bozkurt Beyin oğlu Şahruh Bey tarafındanhicri 897 miladi 1492 yılında yaptırılmıştır.2.TürbelerAli Çelebi Türbesi:Akdağmadeni ilçesi Çalışkan köyündedir.1466 veya1471 yılları arasında yapıldığısanılmaktadır.Mahmut Çelebi Türbesi:Türbe Maşallimin torunu Ali Çelebi’nin oğlu Mahmut Çelebi’ye aittir.1477 yılındayapılmıştır.Osman Paşa Türbesi:Türbe Osman Paşa Kasabasındadır.Camii’ye bitişik Kubbeli kubik moloz topyapılıdır.Yapının 1240’dan sonra yapıldığı sanılmaktadır.Görpeli Türbesi:Merkez Đlçenin Görpeli Köyündedir.Çayıralan Çerkez Bey Türbesi:Çerkez Bey 949/1842 yılında Bozoklu Tımar sahibi 966/1857-1855’de Kırşehirdesancak Bey olarak görülür.Türbe kitabesine göre bu tarihte yapılmıştır.Çaldır Şah Sultan Hatun Türbesi:Türbe Dulkadirli Beyi Alaüdevle’nin oğlu Şah Ruh’un karısı Şah Sultan’aaittir.1500 yılında yapıldığı belirtilmektedir.64

F.4.1.4. 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri Đstihsal ve ÜremeSahalarıSıraNoGöletin AdıĐlçesiKöyüĐl'e Uz.TEKNĐK KRĐTERLER DERĐNLĐKLER (m) 2000 yılıöncesi2000 YILI SONRASI BALIKLANDIRMAMĐKTARLARIAlanı(Ha) Mülkiyet Su hacmi max min 1984-99 Bul.Türler 2001 2002 2003 20051. Kösrelik Göleti Aydıncık Körselik Köyü 102 km Köy Hiz 1.119.000 26,6 6 15.0002. Divanlı Göleti Saraykent Divanlı Köyü 74 km 15,3 Köy Hiz 835.000 20. 6 45.0003. Altınsuyu Göl Saraykent Altınsuyu Köyü 75 km 18 Köy Hiz 960.000 20. 7 65.0004. Akçakışla Göl. Akdağmeni Akçakışla Köyü 130 km 780 Köy Hiz 915.000.000 22 4,4 28.0005. Uzunlu Göl Boğazlıyan Uzunlu Kasabası 90 km 275 D.S.Đ 49.000.000 YOK6. Kanlıdere Göl. Boğazlıyan A.Sarıkaya Köyü 45 km 20 D.S.Đ 730.000 18 5 60.0007. Celal Atik Göl. Boğazlıyan Gürden Köyü 134 km 37,519 Köy Hiz 2.224.000 18,5 3 135.0008. Yenipazar Göl. Boğazlıyan Yenipazar Köyü 105 km 15,3 Köy Hiz 1.323.000 20 5 68.0009. Ömerli Göl. Boğazlıyan Ömerli Köyü 90 km 22 Köy Hiz 803.000 15,4 6 45.00010. Đgdeli Göl Çandır Đgdeli Köyü 110 km 138 Köy Hiz 4.320.000 24 3 28.00011. Y.saray Göl. Çayıralan Yahyasaray Kasabası 110 km 158 D.S.Đ 25.000.000 95.00012. Baraklı Göl. Sarıkaya Baraklı Köyü 82 km 99 Köy Hiz 3.150.000 18,5 6 45.00013. Akbenli Göl. Sarıkaya Akbenli Köyü 90 km 60 Köy Hiz 3.909.000 19,5 6 78.00014. Koçcağız Göl. Sarıkaya Koçcağız Köyü 90 km 31,5 Köy Hiz 1.708.000 18 3,5 105.00015. Karakaya Göl. Sorgun Karakaya Köyü 19 km 16,5 Köy Hiz 942.000 16 6 45.00017. Doğankent Göl. Sorgun Doğankent Kasabası 59 km 58 Köy Hiz 1.700.000 17 3 60.00018. Yağcılar Göl. Sorgun Yağcılar Köyü 45 km 11 Köy Hiz 1.808.000 22,3 5,5 68.00019. Dişli Göl. Sorgun Dişli Köyü 23 km 40,5 Köy Hiz 2.806.000 18 5 60.00020. Đkikara Göl. Sorgun Đkikara Köyü 40 km 40 Köy Hiz 2.800.000 18 5 28.00021. Hüyükkışla Göl. Şefaatli Hüyükkışla Köyü 45 km 62 Köy Hiz 3.875.000 22,5 3,2 YOK22. Fehimli Göl. Yenifakılı Fehimli Köyü 65 km 192 D.S.Đ 11.000.000 15,8 4,8 85.00024. Đğdecik Göl. Yerköy Đğdecik Köyü 30 km 45,8 Köy Hiz 3.812.000 22,8 3 8.00025. Fakıbeyli Göl. Merkez Fakıbeyli Köyü 14 km 38,5 Köy Hiz 2.074.000 20 5 95.00026. Derbent Göl. Merkez Derbent Köyü 35 km 16,8 Köy Hiz 1.626.000 19,2 3 28.00027. Topçu Göl. Merkez Topçu Köyü 15 km 15,9 Köy Hiz 1.586.000 19 3 16.00028. Gelingüllü Barj. Merkez Esenli Kasabası 40 km D.S.Đ 270.000.000 200.000A.SazanAdi-Sazan-ĐsrailSazanı-Kadife-Kerevit-Kızıl KanatSüs SazanıTOPLAM20.000 5.000 15.000 10.000 50.0005.000 50.00065.00010.000 38.00060.000135.00010.000 78.00045.00010.000 38.00095.00015.000 8.000 68.00010.000 88.000105.0005.000 50.0003.000 63.00068.0005.000 10.000 10.000 85.00020.000 48.00015.000 10.000 10.000 35.00085.00010.000 30.000 48.00010.000 10.000 115.00010.000 6.000 44.00010.000 10.000 36.000TOPLAM 75.000 45.000 125.000 57.000200.000KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü• Đl Tarım Müdürlüğü• Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü• E.Ü. Yozgat Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü65

G. TURĐZMG 1. YÖREDEKĐ KÜLTÜR VE TURĐSTĐK DEĞERLERYozgat ili turizm bakımından oldukça yüksek bir potansiyele sahiptir. Tarihikalıntılar, doğal güzellikler ve sıcak su(termal) kaplıcaları bunların başında gelir.Yöremizdeki tarihsel kalıntılar yöre turizmi açısından büyük önem taşımaktadır.G 1.1Yörenin Doğal Değerleri:G.1.1.1.Konum:Yozgat ili Đç Anadolu bölgesinin orta Kızılırmak bölümünde Bozok platosu üzerindeyer almaktadır.Kuzeyde Çorum,Amasya,Tokat, doğuda Sivas, güneydeKayseri,Nevşehir,batıda Kırşehir ve Kırıkkale Đlleri ile çevrilidir.34 05 – 36 10 doğu meridyenleri ile 38 40- 40 18 kuzey paralelleri arasındadır.Đlin doğu batı uç noktaları arasındaki kuş uçuşu uzaklık 216 km. kuzey güney uç noktalarıarasındaki uzaklık 144 km. dir. Yozgat alan bakımından Türkiye’nin 15. Đlidir.Yozgat’ın merkez ilçe dahil olmak üzere toplam 14 ilçesi vardır.Yozgat Genel GörünümG 1.1.2 Fiziki ÖzelliklerYozgat Đli Kaplıca bakımından oldukça zengin bir Đldir. Akdağmadeni, Boğazlıyan,Sarıkaya, Saraykent, Sorgun ve Yerköy Đlçelerinde sıcak su kaplıcaları mevcuttur.Yozgat'ta bulunan kaplıca sularının romatizmal hastalıklar,kırık-çıkık rahatsızlıkları,kadınhastalıklarına iyi geldiği Sağlık Bakanlığınca yapılan tahliller neticesinde tespit edilmiştir.66

Boğazlıyan (Cavlak) Kaplıcası:Yozgat'ın 90 Km. güneyinde, Boğazlıyan Đlçesinde olan kaplıca suyu Bikarbonatlı,Klorürlü, Sülfatlı sular grubundan olup, 32 0 C - 44 0 C arasında 320 lt/sn. debiye sahiptir.Sağlık Bakanlığının raporlarına göre; Romatizmal ağrılar, Kırık-Çıkık rahatsızlıkları,Kadın hastalıkları, Kronik Bronşit, Üst Solunum Yolları Rahatsızlıkları, Safra kesesiTaşları, Karaciğer ve mide rahatsızlıkları, Ağrıların Dindirilmesinde etkili olmaktadır.Kaplıca alanı; Bakanlar Kurulu kararıyla Turizm Merkezi ilan edilmiş olup, tüm imar planıçalışmaları tamamlanmıştır. Đç turizmin yanında dış turizme de hizmet verebilecek birkaynağa sahip olan Boğazlıyan-Bahariye (Cavlak) kaplıcası yatırımcıların ilgisiniçekmektedir. Kaplıca merkezinin hemen yanındaki 1500 dönümlük hazine arazisininTurizm Merkezi alanına dahil edilme çalışmaları devam etmektedir. Nitelikli tesislerinyapılması için bu arazinin tahsisi de Bakanlığımızca düşünülmektedir. Spor alanları,kaplıca tesisleri, dinlenme ve sağlık amaçlı kompleks yapılarla Türk turizminin kaplıcamerkezi olarak gelecek vaat eden kaplıcalarından biridir.Boğazlıyan Cavlak KaplıcasıBoğazlıyan ilçesinde 100 yatak kapasiteli konaklama tesisleri mevcuttur. ĐlçeyeAnkara'dan ve Yozgat' tan her saat otobüsle ulaşım mümkündür. Ayrıca; Kapadokya-Hattuşaş arasını birbirine bağlayan Atatürk yolu (tur güzergahı) üzerindedir.Sarıkaya KaplıcasıYozgat'ın 80 km. güneydoğusundaki Sarıkaya Đlçesinde bulunan kaplıca sularıFlorür içeren Oligometalik sular grubundan olup, 48 0 C sıcaklığa ve 28 lt/sn. debiyesahiptir.Tıp Otoriteleri tarafından ise, Romatizmal ağrılar,Artroz (Eklem Kireçlenmeleri),Kalça-Eklemi Kireçlenmeleri, Deyeneratif Romatizmalar, Bel fıtıkları ve buna bağlıSiyatik ağrıları, Ağrılı kadın hastalıkları, Spastik ağrılar, Spastik kolitler, Böbrek taşlarınındüşmesinde üreter üzerinde spazmalitik etki, Karaciğer ve Safra kesesi taşları, Cilthastalıkları gibi rahatsızlıklara iyi geldiği saptanmıştır.Söz konusu kaplıca alanı, Bakanlar Kurulu Kararıyla Turizm merkezi ilan edilmişve imar planı hazırlanarak yatırımcıların ilgisine sunulmuştur.67

Sarıkaya ilçesi 600 yatak kapasitesiyle Yozgat Đlinin en çok yatak kapasitesinesahip ilçedir. Mehmetoğulları Pansiyon Kültür ve Turizm Bakanlığından Deneme ĐşletmeBelgesi ile hizmet vermektedir. Đlçeye ulaşım oldukça kolaydır. Yozgat'tan olduğu gibiAnkara'dan da her saat otobüs vardır.Sorgun KaplıcalarıĐlimizin 33 km. doğusundaki Sorgun Đlçesinde bulunan kaplıca sularının KlorluSülfatlı, Sodyum Klorür, Sodyum Sülfat sular grubundan olduğu, 50 0 C -61 0 C arasında birsıcaklığa ve 41 lt/sn. debiye sahiptir.Sağlık Bakanlığının raporlarına göre aşağıda sıralanan hastalıklara iyi geldiğionaylanmıştır.Kronik Đltihaplı Hastalıklar, Spazm Benzeri Hastalıkları, Kırık-Çıkık rahatsızlıkları,Ağrılı Kadın Hastalıkları, Romatizmal Ağrılar ve Radyoterapik yönden iyi geldiğisaptanmıştır.Söz konusu kaplıca alanında hizmet veren Tesislerin olması yanında, yatırımyapacak müteşebbisler için de çok önemli sayılacak bir alan ve kaynak ta mevcuttur.Doğuyu batıya bağlayan E 88 karayolu Sorgun Đlçesi merkezinden geçmesinedeniyle ulaşımı oldukça kolaydır. Ankara ve Yozgat'tan da her saat otobüs vardır.Sorgun kaplıcasıYerköy KaplıcalarıYozgat'ın 34 km. batısında yer alan, Klorlu, Sülfatlı sular grubundan olan YerköyĐlçesindeki kaplıca sularının 44 0 C sıcaklığa sahiptir.Sağlık Bakanlığının yapmış olduğu analizler sonucunda aşağıdaki hastalıklara iyigeldiği raporlarla onaylanmıştır. Nevrit,-Nevralji, Kırık-Çıkık rahatsızlıkları, KadınHastalıkları, Romatizmal Hastalıklar, Kronik Romatizmal Hastalıklar, Çeşitli Ağrılar, Cilthastalıkları ve Çamur Banyosu yapma imkanı mevcuttur.68

Kaplıca merkezinde yapılan kazılarda, çeşitli tarihi eserler ortaya çıkarılmıştır. Bueserlerden anlaşılacağı üzere kaplıca alanının eski dönemlerde de kullanıldığıanlaşılmaktadır. Halk arasında Uyuz hamamı olarak bilinen yörede, kaplıca sularınınoluşturduğu birikintide çamur banyosu biçiminde kullanılmaktadır. Kaplıca alanı ; Kültürve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulunca Sit Alanı olarak ilan edilmiştir. Söz konusualanın tekrar çamur banyosu olarak hizmet vermesi için oluşturulan komite gerekliçalışmalarını sürdürmektedir.Kaplıca alanında ve ilçede turizme hizmet veren çeşitli tesisler mevcuttur.Yerköy ilçesi, doğuyu batıya bağlayan E 88 karayolu üzerinde olması nedeniyle ulaşımıoldukça kolaydır. Ankara ve Yozgat' tan her saat otobüsle ulaşımın yanında demiryolu ileulaşmak ta mümkündür.Yerköy Đlçesi 300 yatak kapasitesine sahiptir.Yerköy KaplıcasıSaraykent KaplıcasıĐlimizin 71 km. doğusundaki Saraykent Đlçemizdedir. Kaplıca suyunun SodyumKlorürlü, Sodyum Bikarbonatlı, Kalsiyum Sülfatlı sular grubundan olduğu, 70 0 C ile 74 0 Csıcaklığında 10-14 lt/sn. debiye sahiptir. Sağlık Bakanlığının analizleri sonucundaaşağıdaki hastalıklarda tedavi amaçlı kullanılmasının uygun olduğu saptanmıştır.Romatizmal Hastalıklar, Kırık-Çıkık rahatsızlıkları, Kadın Hastalıkları, Nevrit vePolinevritler vb hastalıklar.69

Kaplıca alanında turizme hizmet veren çeşitli tesisler mevcuttur.Saraykent Đlçesi doğuyu batıya bağlayan E 88 karayolu üzerinde olması nedeniyle ulaşımıoldukça kolaydır. Yozgat' tan değişik saatlerde dolmuş kalkmaktadır. Ankara'dan, Sivas'tanotobüslerle de ulaşmak mümkündür.Saraykent Đlçesi 80 yatak kapasitesine sahiptir.VADĐLERKazankaya VadisiAydıncık Đlçe merkezine 10 km. uzaklıktaki Kazankaya Kasabası sınırlarıiçerisindedir. Girişi Kazankaya Kasabasında başlayan kanyonun uzunluğu 10 km.dir. Yeşilırmağın bir kolu olan Çekerek ırmağının içinden geçtiği kanyonda kayalara işlenmişeserlere ve mağaralara rastlanmaktadır. Vadide doğal hayat gözlemlemek ve yürüyüş sporuyapmak,balık avcılığı yapmak ve mevsime göre Dağcılık sporu yapmak için uygun biralandır. Kazankaya Belediyesi tarafından her yıl festival düzenlenmektedir.Kazankaya Vadisinde Helenistik döneme ait yerleşim izleri bulunmaktadır.Kazankaya VadisiKARANI (KARANLIK ) DERE VADĐSĐĐlimizin Şefaatli Đlçesi ile Yerköy Đlçesine boylu boyunca uzanan ve içerisinden Deliceırmağı geçen kenar bahçelikleri özellikle ayvalıklarıyla meşhur olan vadi, gezi , bisikletsporu ve av sporuna uygun bir alan olup,güzel bir piknik ve mesire alanıdır. Sportif amaçlıBisiklet Sporu Parkur alanı olarak belirlenmiştir.70

Karanlık Dere VadisiYAYLALARHisarbeyli (Yoğurtyurdu) YaylasıAkdağ ormanları içerisindedir. Hasbek-Hisarbeyli-Akdağmadeni yolu içerisindengeçmektedir. Đki tepe arasından büyükçe bir dere akar. Tepenin bir yanı çamlarla diğer yanıküçük bitki örtüleriyle kaplıdır. Hasbek ve Hisarbeylilerin yaz aylarında çıktıkları yaylakonumundadır. Soğuk su kaynakları çok fazladır.Hafta sonlarında Kayseri ve çevrehalkının piknik alanıdır. Yoğurduyla ünlüdür.Kadıpınarı :Akdağ ormanları içerisinde çok geniş bir alana yayılan çam,meşe ve çeşitli ağaçtürleri,temiz soğuk suları,ve çeşitli av hayvanları bulunan bir bölgedir.Akdağmadeni Đlçesinin kuzeybatısında ilçeye 2 km. mesafededir. Milli ParklarGenel Müdürlüğü’nce orman içi dinlenme tesisi programına alınmış,çevre71

düzenlemesi,otantik yapıda kır gazinosu,dinlenme evleri, yağmur barınağı ocaklar ve wcgibi tesisler yapılmıştır. Bölgede geyik üretme çiftliği bulunmaktadır.CehirlikYozgat-Boğazkale (Hattuşaş) yolu üzerindedir. Yozgat’a 2 km. uzaklıktadır. GelinKayası ve Yabani Laleleriyle ünlüdür. Đlkbaharda açmaya başlayan laleler yaz boyuncaCehriliğe ayrı bir güzellik katmaktadır. Halk arasında Laleler Ülkesi olarak bilinenHollanda’ya lale tohumlarının (soğanlarının) buradan götürüldüğü söylenmektedir.Cehirlik Yaban LalesiOrmanlarYozgat Çamlığı Milli Parkı:Yozgat'ın 265 hektarlık çamlığı 1958 yılında Yüksek Đcra Vekilleri Heyetininkararıyla Milli Park haline getirilmiştir. Bakanlar Kurulu Kararıyla kullanma ve irtifa hakkıOrman Genel Müdürlüğüne verilmiştir.72

Şehrin hemen 2 km. güneyinde yer alan Çamlık Milli Parkı güzel bir dinlenme veeğlenme yeridir. Đçerisinde bulunan çam çeşidinin bir benzerinin sadece Kafkaslardaolduğu bilim adamlarınca tespit edilmiştir. Yozgat'a 2 km. lik bir asfalt yollabağlanır.Đçerisinde 3 yıldızlı bir otel mevcuttur. Ayrıca Đl Özel Đdaresince yaptırılan gazinove restoran,kamp yerleri,çocuk oyun parkı,soğuk çeşmeleri,temiz havası ve bitki örtüsüylegörülmeye değer bir yerdir.Çamlık Milli ParkıSportif Olta BalıkçılığıDelice Irmağı boyları, Yahyasaray göleti, Çekerek Suyu, Gelingüllü göleti, ÇekerekIrmağı sportif amaçlı olta balıkçılığı yapmaya uygun alanlardır.Bisiklet TurizmiKaranlıkdere Vadisi ve Çamlık Milli Parkı Sportif amaçlı bisiklet parkurları açısındanuygun alanlara sahiptir.Gelingüllü Barajı Su Kayağı Gösterileri73

Fiziki ÖzelliklerYozgat Đli jeolojik bakımdan incelendiğinde, arazide I.-III zamanı kapsayandönemde oluşmuş eski ve yeni çeşitli jeolojik oluşuklar ve yapıların bulunduğu görülür.Çeşitli jeolojik devirler içerisinde oluşan yöredeki kayaçları dört grupta sınıflandırmakmümkündür.a) Metaformik Kayaçlar : I. Zaman tortul kayaçlarının sonradan yüksek sıcaklık ve çokfazla basınçla başkalaşmasıyla oluşmuş kayaçlar olarak görülür.b) Bazik Kayaçlar : II. Ve III. Zamanda oluşmuş volkanik kökenli kayaçlar olup,yöredeçok yaygındır.c) Asidik Kayaçlar : III. Zamana ait iç püskürük kayaçlardır.d) Tortul Kayaçlar : Daha önceden oluşan kayaçlardan dış kuvvetlerle aşındırılıpkopartılan parçaların göl,vadi vb. çukur yerlerde birikip tortulanmasıyla oluşmuştur.Temelde çok kıvrılma ve kırılmalara uğramış metaformik (başkalaşmış) taş kütleleri(billuru) kalkerler,mermerler,gnayslar,şistler yer tutmuştur. Kızılırmak kütlesi denilen eskioluşukların bir kısmı,dış etkenlerin aşındırılmasıyla bu gün yer yüzüne çıkmış olarakgörülmektedir. Aşındırılamayan kayaçlar,sertgen tepeler olarak görülmekte olup eskitemel,bu gibi yerlerdeortaya çıkar.Aşındırma sonucu koparılan parçaların biriktirildiği çökerti alanları daha çok çukurlaşanyerlerde ve vadiler içerisinde olup,tarım için elverişli topraklar buralarda oluşmuştur. Eskioluşukların bir kısmı da yer yer üçüncü jeolojik diver tabakaları (filişler ve jipsli arazi) veneojen devrinin kalın volkanik örtüleri ile tortul tabakaların altında kalmıştır.Yozgat çevresi arazisinin eski bir temele dayandığını buradaki kırılmalar göstermektedir.Kuzey Anadolu dağları ve Toroslar III. Zamanda kıvrılarak oluşurken,Orta Anadolu’nunbu yerlerinde kırılmalar olmuştur. Yine Đl sınırları içerisinde Sarıkaya, Sorgun, Terzili veYeşilova kaplıcaları ve sıcak su kaynakları buradaki yer kabuğu kırılma olayının birdelilidir.Yine,Sorgun,Çekerek ve kısmen Akdağmadeni dolaylarındaki linyit yatakları Đl arazisindeIII. Zaman oluşuklarının varlığını doğruladı.Yozgat’ın yer yapısında dikkati çeken bir özellik,yer altı sularının çok fazla ve değişikyerlerde kaynak olarak yer yüzüne çıkmasıdır. Bu da gösteriyor ki, il arazisi yer altı suyubakımından çok zengindir. Hatta üst tabakalar geçirimli kayalardan (kalker,jips,kumtaşıvb.) oluşmuştur.Jeoloji (yer bilimi) açısından Yozgat yöresinin diğer özellikleri şunlardır : Yerköy-Yozgat-Sorgun-Akdağmadeni çizgisinin güneyi III. Derecede,kuzeyi ise II. Derecede depremkuşağı üzerinde yer alması ile kent,yerleşim yönünden şanslıdır.74

G.1.2. KÜLTÜREL DEĞERLERYozgat Orta Anadolu’daki konumu itibariyle tarihte yaşamış tüm medeniyetlerdenetkilenmiştir. Bu tarihi medeniyetlerin bırakmış olduğu izlere bakılırsa Yozgat’ın tarihiniiki bölümde incelenmesi gerekmektedir.1-Yazılı Tarih Öncesi:Alişar’da ve Alacahöyük’te yapılan kazılarda Đlk Tunç Çağ’a ait eserlerbulunmuştur.2-Yazılı Tarih Sonrası:Yozgat’ın yazılı tarihi Đlk Tunç Çağ sonrasında M.Ö 2000’de başlar. Yozgat’tadeğişik kültürler sergileyen ,birçok tarihi izler bırakmış medeniyetler şunlardır: Hititler,Frigler, Kimmerler, Lidyalılar, Persler, Đskender ve Diadogla, Galatlar, Romalılar,Bizans,Selçuklular, Beylikler ve Osmanlılardır.Kültürü bir anlamıyla ulusların yaşam biçimi olarak tanımlayacak olursak yukarıdasayılan çeşitli uygarlıkların Yozgat’a olan katkılarını ihmal edemeyiz.Tarihi kalıntıları, edebiyatı, türküleri, manileri, yemekleri ve tabi güzellikleri ile birkültür kenti olan Yozgat, bütün bu güzellikleri ülkemize ve dünyaya tanıtacak birikimesahiptir.A) MERKEZ1-Çapanoğlu Cami:Çapanoğlu Camii, kentin her yerinden görülen, Yozgat’ın sembolü sayılan büyük biryapıdır. Çok ince minaresi, yüksek kasnaklı kubbesi ve köşe kuleleri ile dikkatimizi çeker.Yapı ayrı tarihlerde inşa edilmiş iki yapının birbiriyle çok güzel kaynaştırılmasıylaoluşturulmuştur.1777- 1779 tarihleri arasında Çapanoğlu Mustafa Bey tarafından Camii Türbesiyaptırılmıştır. Đçerisinde süslemeli mermer lahitler dikkati çeker. Bu lahitler türbe veşadırvanı yaptıran Mustafa Bey, Ömer Ağa ve Ahmet Paşa’ya aittir.2- Başçavuş Cami1800-1801 yıllarında Çapanoğlu Süleyman Bey’in Başçavuşu Halil Ağa tarafındanyaptırılmıştır. Caminin iç mekanı kare planlıdır. Kırma çatılı, taş ve tuğla karışımı kargirbir yapı olan caminin kuzeybatısına yapışık yuvarlak gövdeli minaresiyle büyük bir avlusuvardır. Batı tarafı haire olarak kullanılmıştır. Caminin mihrabı tezniyatsız olup mihrabınüstünde aynı seviyede devam eden ağaçtan oyma stilize dal ve çiçek motifleri yer alır.Güney cephede ve tavana yakın yerlerde sivri nal kemerli alçı işleri ve renkli camlarlabezeli pencereler mevcuttur. Tavan örneği çok nadir görülen çıkmalı rozet stilize edilmişnebatat ve kafes motiflerinden oluşan göbek motifleri, ahşap oymadan ibaret birsüslemeyle bezelidir. Duvarlar gül ve çiçek motifleriyle süslüdür.75

3-Kayyumzade (Demirci Ali Efendi ) Camii1804 yılında Cevheri Ali Efendi tarafından yaptırıldığı yazıtındananlaşılmaktadır.Kırma çatılı son cemaat yeri olan haremin birleştiği kuzeydoğu köşesinde ,çokgen minaresi olan , geniş avlu içinde kurulmuş olan yapıya kuzeydeki tek kapıdangirilir. Avlunun doğu iç duvarından iki ağaç direk üzerine oturan ufak bir revaklı kısmıvardır. Bu bölümün güneyine bir medrese yapılmış ve uzun süre bu amaçlakullanılmıştır.Caminin mahfil galerisinde ahşap oyma bitkisel ve geometrik motifler ,kemerlerde ise Barok tarzında kalem işleri vardır.4-Cevheri (Cevahir ) Ali Efendi CamiiYazıtına göre 1788 yılında Çapanoğulları döneminde Cevheri (Cevahir ) Ali Efenditarafından Hacı Mehmet Ağa adına yaptırılmıştır. Camii kareye yakın dikdörtgen bir planüzerine kurulmuş, düz ahşap tavanlıdır. Yapıyı çevreleyen sarı kesme taştan yapılmış avluduvarı vardır. Caminin kuzeydoğusunda yapışık , kare kaide üzerine oturan , armudi iritopuklu,çokgen gövdeli beyaz kesme taştan yapılmış minaresi, kemerli profillerlegenişleyen şerefe ve kurşun kaplamalı külahı ilgi çekicidir.Mahfilin orta kısmı balkon gibigüneye doğru çıkıntı yapar. Revaklı bölümün içinde bir lahit yer alır.5-Osmanpaşa TürbesiMerkez ilçe Osmanpaşa kasabasındadır. Camiye bitişik, kubbeli, kübik, moloz taşyapıdadır. Yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte yapı içindeki sandukadan1240’dan sonra yapıldığı anlaşılmaktadır. Türbeye güneydeki yuvarlak çift kuralı büyükbir kapıdan girilir.Yapı içerisinde dört sanduka vardır. En eski sanduka,Emir SultanŞeref’ud din Đsmail bin Muhammed’e aittir. Yapı içinde ve dışında hiçbir süsleme yoktur.6-Saat Kulesi1897 yılında Şakir Usta tarafından yaptırılmıştır. Şehrin orta yerine kurulmuş ,kareprizma şeklinde uzun bir kuledir.Enine silmelerle altı kata bölünen kulenin üst kısmı şerefegibi bir terasla çevrilidir. En üst kısmında çan şeklinde bir külah vardır.Saat çanı 250 kgağırlığında olup her yarım ve tam saatte isabetli olarak vurur. Kuleye çıkış kuzenden,yuvarlak kemerli kapıdan olur. Şerefeli kısmın altında üç kat aşağı doğru her katta küçükyuvarlak kemerli bir pencere bulunur.7-Taş KöprüNakıpzade Caminin hemen yanında, şehrin içinden akan iki suyun birleştiği noktadakuzey-güney doğrultusunda kurulmuş bir köprüdür. Memba tarafında yer alan büyükmermer kitabesine göre hicri 1313, miladi 1895-1896 tarihinde yapılmıştır.Sarı kesmetaştan yapılmış 23 cm. uzunluğunda,5 m. eninde,memba tarafından yuvarlak gövdelimahmuzlu ve 50cm. yüksekliğinde korkuluk duvarı olan bir köprüdür.8-Karabıyık KöprüsüYozgat-Şefaatli yolunun 38 km.sinde Kanal suyu üzerine kurulmuştur. Yavuz SultanSelim tarafından Mısır seferine giderken (1516) yaptırılmıştır. Ayaklar üzerinde oturan üç76

sivri kemerli , iki alçak mahmuzlu, 60 cm. yüksekliğinde korkuluk duvarı ile uçlarda veortada baba taşları olan, beyaz kesme taştan yapılmış bir köprüdür. 54 m boyunda 4.5 m.eninde olan köprünün ortasına doğru bir harpuşluk fark edilir.9-Çengeltepe Höyüğü1966’da Höyükte kısa bir süreli bir kazı yapılmış, Đlk Tunç Çağ Frig ve Helenistikdönemlere ilişkin üç kültür katı saptanmıştır.Yakındaki tuğla ocaklarının toprağı Höyüktensağlandığı için zarar büyük olmuştur. Đlk Tunç Çağı yerleşmesinde beş mimari katmandaküçük buluntular çoğunluktadır. En önemli mimari buluntu, beşinci kattaki ev kalıntısıdır.Tandır, ocak ,ağırşaklar,toprak kaplar bu evde bulunmuştur. Seramikler Orta Anadoluörneklerine benzer . Đlk Tunç Çağı katı,büyük bir yangınla son bulmuştur. Yıkıntılarınüstünde krem rengi astarlı , al, kahverengi boyayla hayvan figürleri yapılmış seramikler elegeçirilmiştir. En üstteki Helenistik katta seramik dışında kalıntı yoktur.10- Mercimek TepeYozgat’ın doğusunda 1986-1987 yıllarında yapılan kurtarma kazılarında Hitit Çağı’naait mutfak , yiyecek ve içecek eşyası kadın süs malzemeleri ağırşak ve mühürler ve küpmezar gibi tarihi eserler çıkartılmıştır.11- Çeşka Kalesi (Yeraltı Şehri)Merkez ilçeye 3km mesafede ve kuzeydoğusunda yüksekçe bir tepeye kurulmuş yeraltı şehrinin üç ayrı girişi vardır. Güney kısmında iki kat halinde üç odalı bir mekanvardır.Bu mekanın batı kısmındaki odanın üstünde bacası vardır. Kuzeyindeki odanıntabanında kısmen dolmuş iki ayrı beşik kemerli galeri girişi vardır. Yıkıntılar arasında vealt eteklerde monokrom pardeleli ve pardelesiz Roma, Bizans seramik parçaları mevcuttur.12-Büyüknefes (Tavium)Galatların bir kolu olan Trokmiler tarafından kurulup başkent olarak kullanılanBüyüknefes, Yozgat-Haydarbeli yolu üzerindedir. Aslan heykeli sütunlar sert taşlarüzerine işlenen yüzük taşları yontulmuş taş üzerinde kuş figürinleri, yol kalıntılarımezarlıklar, havuzlar, güneydoğu yakınında bir yer altı şehrinin varlığına hükmettirengeniş meydan ve yollar bu köyün tarihi zenginliklerine büyük işaretlerdir.B) AKDAĞMADENĐ1- Ali Çelebi TürbesiÇalışkan Köyü’ndeki türbenin 1466 veya 1467 tarihleri arasında yapıldığısanılmaktadır.Dikdörtgen planlı beldeken tarzında türbeler grubuna giren bu türbe kareplanlı L ayaklar arasında üç sivri kemere ve duvara fandafdifle oturan ufak kubbeli biryapıdadır. Türbe içinde ve dışında birer mezar taşı vardır.Ayrıca türbe içinde el yazmalıkitap sayfalarına rastlanan kare planlı beşik tonozlu örtülü esas odası mezar odası toprakaltında kalmıştır.77

2-Mahmut Çelebi TürbesiÇalışkan Türbesi’ndeki ikinci türbedir. Kubbesi ve üst kısmı yıkık olan türbenin diğertürbeden farkı ebatları bakımından büyük olmasıdır. 1477’de yapılan türbe MahmutÇelebi’ye aittir. Yapıda devşirme malzeme kullanılmıştır.3-Behram Şah KalesiÇalışkan Köyü’nün kuzeyinde bulunan yüksek bir kaledir.Gıyaseddin Keykavusemirlerinden Necmettin Behram Şahı Candar’a ait olan kale 13.yy’ın ilk yarısındayapılmıştır. Kalenin bir çok kısmı yıkık ve harap,batı ve güney duvarları ayaktadır.Yüksek kale duvarları, moloz taş üzerine kesme taş kaplıdır. Đçte Tuğla gibi çaprazlamadizilerle sıralanarak zig zag duvar dolgusunu oluşturmuştur.4- KiliseKesme taştan yapılmış büyük bir kilisedir. Kilise tavanındaki Đsa resmi tahripgörmüştür. Kilisenin girişleri yıkılmış durumdadır.C) AYDINCIK1- Sarıbaba HöyüğüKazankaya beldesinin güneydoğusunda tabanı kayalık olan ve güneybatısından akanÇekerek Suyuna sarp kayalar halinde inen tepenin adı Sarıbaba’dır.uzunluğu 600m. olantepenin doğu yönündeki yüksek kısım bir yangın sonucunda tahrip edilmiş, büyük birbinanın inşa edildiği görülmektedir. Sarıbaba’nın güneyinde ve ondan derin bir vadi ileayrılan ikinci bir kayalık tepede ırmağa sarp inen bu tepelerde iskan edilmiştir. Rıdvankaya tepe ve Sarıbaba tepeleri hem önlerindeki ırmağa hem de mümbit ovaya ve boğazınağzına hakimdir. Her ikisi de mükemmel bir gözetleme yeri, birer Garnizon Bey’inoturduğu bir merkez olabilir. Her iki tepede toplanan keramiklerden alanın M.Ö ikinci binyılın ikinci çeyreğinde iskan edildiğini göstermektedir.D) BOGAZLIYAN1-Hacı Ahmet Ağa Camiicaminin kitabesi yoktur. H. 15 Recep 1173/3 Mart 1760 tarihli bir vakfiyesi vardır.Minareye yakın caminin giriş kapısı üzerinde sundurmayı taşıyan kolonlardan birininaltında kalmış H.1284 tarihi bulunmaktadır. Harim kıbleye dikey uzanan üç sahanlıdır.Orta sahanlar yan sahanlardan daha geniş ve yüksektir. Sahanları birbirinden çokgengövdeli iki sıra üçer ağaç direk ayırır. Sahanın üzerini ahşaptan yapılmış beşik tonozlarörter. Mihrap ve minber yeni yapılmıştır. Minare kuzeybatı köşede yer alır. Kare kaideliyuvarlak gövdeli iki şerefelidir. Camii dıştan dikdörtgen planlı beşik çatılıdır. Minaredekidamalı süslemeden başka yapının içinde ve dışında süsüleme yoktur.78

E) ÇANDIR1-Şah Sultan Hatun Türbesi1500 yılında yapılan türbe Dulkadirli Beyi Alauddevle’nin oğlu Şahruh ‘un karısıŞahsultan’a aittir. Düzgün kesme taşlardan örülmüş ,sekizgen gövdeli ve içtenkubbe,dıştan primidal çatıyla örtülü asıl bölümle,buraya doğrudan eklenmiş beşik tonozluderin eyvan bölümünden oluşmuştur. Duvar yüzeyinden hafif taşkın profillerle,basıkkemerli asıl girişin üzerindeki fazla derin olmayan beş sıralı mukarnasladeğerlendirilmiştir. Mukarnas sıralarının altındaki boşlukta,içi katmerli çiçek motiflerivardır. Yapının sekiz yüzeyini de dolaşan mermer levhalar üzerine kabartma harflerleFarsça beyitler yazılmıştır.2-Şah Ruh MescidiYapım tarihi bilinmemekle birlikte,mescitte giriş kapısı üzerinde bulunan tamirkitabesine göre,Ahmet oğlu Hasan Paşa tarafından 1744 yılında tamir edilmiştir. Mescitkırma çatılı iki minareli ve moloz taştan yapılmış ve iki minaresi mevcuttur.F)ÇAYIRALAN1- Çerkezbey Türbesi1855’e tarihlenen türbe,kare kaide üzerine oturan,sekizgen prizma gövdeli ,kuzeyeaçılan eyvanlı ve kubbelidir. Osmanlı türbeleri gibi yalın katlı ve kubbelidir. Semboliklahit odasının dıştan sivri kemer silmeli üç dikdörtgen pencere aydınlatır. Taş kemerli birkapısı olan esas mezar odasına,dört basamaklı bir merdivenle inilir. Kare planlı esas mezarodasının üzerini aynalı tono örter. Đçeriyi rüzgar deliği aydınlatır.2- Kubbeli CamiiÇerkezbey türbesinin yanındadır. Caminin orijinal kitabesi bulunmamasına karşın,soncemaat yerinde hareme giriş kapısı üzerinde 1152 yılında yapıldığı yazılıdır.3- Çokradan Köyü CamiiCaminin 1816-1817 tarihlerinde yapıldığı belirtilmektedir. Kırma çatılı, dikdörtgenplanlı, moloz taş bir yapıdır.G) ÇEKEREK1- Kız KalesiĐlçenin yaklaşık 5km uzağında güneydoğusunda belediyenin yapmış olduğu parkınkarşısında Çekerek Irmağı kıyısında aniden yükselen kayalığın güney cephesindeki dikyamacında bir oyuk görülmektedir. Yerden yüksekliği 150-175m’dir. Buradan ırmağainilmektedir. Đçinde kayalara oyulmuş 165 basamaklı merdiven bulunmaktadır. Tarihibilgilere göre, Pontus kralı l. Farnekes (M.Ö.185-169) dönemine tarihlenmektedir.79

H) SARAYKENT1- Çinili HanKaramağra’nın 16km kuzeyindedir. Hanın kitabesinde Valide Sultan Melike MahperiHatun tarafından H. 637/ M. 1239 yılında yapıldığı yazmaktadır. Kervansaray avlu vekapalı mekanlardan oluşan klasik Selçuklu kervansaray planındadır. Kapalı mekanyaklaşık olarak 26-27x 23m., avlusu 26x 31m.dir. avlunun eni kapalı mekandan daha genişolduğu için dışa doğru taşma yapmıştır. Kapalı mekan, enine 5 sahınlıdır. Sahınlarınüzerini beşik tonozlar örter. Bu enine sahınları ortada boyuna bir sahın keser. Kapalımekanın taç kapısı yok olmuştur. Harimin dış köşelerinde ve yan duvarların ortalarındadestek kuleleri vardır. Avlu kareye yakın dikdörtgen planlıdır, yanları da dörder tane karemekan odaları bulunur.Avlunun güneybatı köşesinde hanın yapım tekniğinden farklı, hamam olarakkullanılmış olabilen üç odalı başka bir kalıntı daha vardır.SARIKAYA1- Roma HamamıSarıkaya Đlçesinde yer alan roma hamamı Antik dönemde Aguae Sarvenae veyaBazilika terma adıyla anılırdı. Bizans döneminde Kayseri’ye bağlı bir piskoposluktu. Eskiisminden de anlaşıldığı gibi kaplıca şehri olan Sarıkaya, bugünde aynı özelliğini devamettirmektedir. Şehrin ortasında, kaplıcaların yanında eski bir hamam kalıntısıbulunmaktadır. Roma dönemine ait bu hamamın büyük bir kısmı yıkılmıştır. Yalnıztonozlu mekana geçişi sağlayan arkat dizileri ile bunun üzerindeki boğa başlı kornet motiflisüslemeleri kalmıştır.2- Hacı bey KonağıBüyük bir bahçe içinde yer alan konak, bugün terkedilmiş bir durumdadır. Yüzyılayakın bir geçmişi bulunmaktadır. Đki katlı yapının alt katı erzak depolarının olduğu kiler vehizmetçi azetlerin kaldığı mekanlar olarak kullanılıyordu. Üst kat, iç sofalı bir plan türünesahipti. Güneydoğusundaki bir oda baş oda olarak düzenlenmiştir. Baş odanın bir tarafıdireklerle ayrılarak zeminden hafifçe yükseltilmiş ve Yozgat ve çevresinden “mum sekili”denilen oda haline getirilmiştir. Baş odadaki ocak ve şerbetlikler ahşaptan yapılmıştır.Ortasında sarkıtı bulunana güneş motifine benzer aplike tekniği ile yapılmış bir tavan yeralır.3- Pınarkaya Köyü Çapanoğlu CamiiHarim , boyuna dikdörtgen planlı üç sahanlıdır. Sahınları birbirinden iki sıra dörtağaç direk ayırır. Ağaç direkler üst örtüdeki hezen (ana taşıyıcı) ve yuvarlamaları taşır.Ağaç direklerin volütlü geniş yastıkları vardır. Orta sahın yan sahınlardan geniş veyüksektir. Harimin kuzeyinde bir mahfil yer alır. Đç mekanı, içe doğru genişleyen doğu vebatıdaki birer pencereyle güneydeki iki pencere aydınlatır.80

Güney cephenin ekseninde bulunan mihrap, yarım yuvarlak niş şeklindedir. Minberahşaptan yapılmış basit bir kuruluştur. Camide orijinal süsleme olarak bire tek mihrapalınlığındaki volütlü bezeme kalmıştır. Bir köy camii için lüks sayılabilecek bir türdür.J) SORGUN1-Salih Paşa CamiiYazıtından Salih Paşa tarafından 1813 tarihinde yapıldığı anlaşılmaktadır.1955 yılındabatı duvarı sabit kalmak koşuluyla orijinal planı bozulmadan yenilenmiştir.2-Alişar HöyüğüYozgat’ın 45km. güneydoğusunda, Sarıkaya ilçesi anayolu üzerinde 520m.uzunluğunda ve 950m. genişliğinde olan höyük, genişliğinde ve çukur bir alanın ortasındakurulmuştur. 1927-1932 yılları arasında Şarkiyat Enstitüsü adsına Vonder Ostenyönetiminde bir heyet tarafından kazı yapılmıştır. Alişar’ın yerleşmesi Kalkolitik(M.Ö5500-3000) dönem köy yerleşimidir. Höyük bu çağda bir bataklık veya bir gölorasında tabi bir yüksekliğe kurulmuştur.4- Kerkenez HarabeleriYozgat Đli, Sorgun Đlçesi, Şahmuratlı Köyünde bulunan ve Kayseri Kültür ve TabiatVarlıklarını Koruma Kurulunun 16.08.1986 yılı ve 481 nolu kararıyla 1.derece arkeolojiksit alanı olarak tescillenmiştir.Denizden 1500 m yüksekliğinde granit dağ kütlesi üzerinde surları yamaç sırtlarındayer alacak şekilde ustalıkla yerleştirilen şehir, Anadolu platosunda bu güne kadarbulunmuş en büyük Helenistik Dönem öncesi (Demir Çağ) yerleşme merkezidir.1993 yılında Geoffrey SUMMERS ve Françoise SUMMERS başkanlığında yapılankazılar hala devam etmektedir.Kent Planının Çıkarılması;Üzerinde 7 kapının yer aldığı 7.5 km uzunluğundaki surlar 2.5 km2’lik bir alanıçevrelemektedir. Yerleşim alanının tamamı kamu yapıları ve sivil yapıları adaları ilegelişmiş bir su yönetim sistemini içerecek biçimde planlanarak düzenlenmiştir. KapadokyaKapısı, Kuzey Kapısı, Gözbaba Kapısı, Batı Kapısı, Su Kapısı, Karabaş Kapısı, GüneyDoğu Kapısı bulunmaktadır.Jeofizik araştırması Kerkenes’te ana yöntemdir. Bu yöntem yüzey altı kalıntılarınıdetayları ile ortaya çıkarmaktadır.Ayrıca Jeoelektrik yöntemi kullanılarak ta manyetikharitalarda görülmeyen bazı mimari ayrıntılarda tespit edilmiştir. GPS çalışması ile yüzeytopografya haritası çıkarılarak elektronik grafikler elde edilmiştir.81

K) ŞEFAATLĐ1- Paşaköy Tokmak Hasan Paşa CamiiCamii kitabesinden H. 1187/ M. 1773-1774’de Çerkes Mehmet Paşanın yaptırdığı,1313/ M. 1895-1896’da Yakup Muzaffer’in tamir ettiği anlaşılmaktadır. Camii boyunadikdörtgen planlı üç sahınlı düz tavanlı kırma çatılıdır. Sahınları birbirinden iki sıra üçeryuvarlak gövdeli ağaç direk ayırır. Orta sahın yan sahınlaradan daha geniştir. Mihrapönünde giderek güneye doğru elibelindelere benzer çapraz direklerle desteklenmiştir.Mihrap yarım yuvarlak niş şeklindedir. Mihrabın içinde sütünceler ve bunları birbirinebağlayan yuvarlak kenarlar yan silmeler üzerinde ince uzun ‘S’ kıvrımlı yapraklarlabirbirine bağlana ve ortalarında çiçekler bulunan alçıdan yapılmış boyalı bezemelergörülür.Caminin planından çok süslemeleri ilginçtir. Minber, duvarlar ve tavan kalemişleriyle bezenmiştir. Güneybatı köşedeki minber ahşap bir kuruluştur. Köşk kısmı tahripolmuştur. Minberin doğu aynalığında; ortada yuvarlak bir pano içerisinde, vazo içindençıkan bir demet çiçek ile bu kartuşa ‘C’ ‘S’ kıvrımlarıyla bağlanan geometrik bezemelergörülür. Aynı bezemeleri araklarına kesilmiş karpuz ile değişlik meyvelerin oluşturduğunatürmortlar serpiştirilmiş bir şekilde, doğu ve batı sahın tavanının güney ucunda dagörebiliriz motifler kırmızı zemine gri, siyah ve sarı tonlarıyla yapılmıştır. Kuzey tarafındaise çıtalarla kare şeklinde kasetlenen tavanın kareleri içinde beyaz renkli top çiçek ile dalve yapraklar bulunur.Doğu ve batı duvarlarda dikdörtgen büyük panolar içerisinde cennet ve cehennemtasvirleriyle Đstanbul Sultan Ahmet Camii resmi yer alır.TARĐHĐ ESERLER ENVANTER LĐSTESĐ:MERKEZDini Yapılar:1- Kayyumzade Camii ve Mezarlığı2- Alacalıoğlu Cami ve Mezarlığı3- Başçavuş Camii ve Mezarlığı4- Arapdede Camii ve Mezarlığı5- Musa Camii ve Mezarlığı6- Nakıpzade Camii ve Mezarlığı7- Şeyh Ahmet Camii ve Mezarlığı8- Çevheri Camii ve Mezarlığı9- Büyük Camii ve Mezarlığı10- Süleyman Sırrı Camii ve Mezarlığı11- Kilise Camii ve Mezarlığı12- Osmanpaşa Camii ve Mezarlığı13- Divanlı Köyü Camii ve Mezarlığı14- Çapanoğlu Camii ve Mezarlığı15- Nejdi Mescidi (Halk Kütüphanesi)82

16- Namazgah Camii17- Emirce Sultan Camii ve Türbesi18- Bahceçik Köyü Camii ve Çeşmesi19- Kuşcu Köyü Çapanoğlu Camii20- Görpeli Köyü Türbe ve Ayazma21- Karalar Köyü Camii22- Köseyusuflu Köyü Abdullah Ağa CamiiĐdari Yapılar:1- Lise Binası2- Mühimmat Deposu3- Sakarya Đlkokulu4- Askerlik Şubesi5- Cumhuriyet ĐlkokuluHamam ve Çeşmeler1- Ev (Çarşı) Hamamı ve Tol Çarşısı2- Lök Köyü Hamamı3- Büyüknefes Köyü ÇeşmesiKültürel Yapılar1- Taş Köprü2- Saat KulesiSivil Mimari1- Ali AHCI Evi2- Vasfiye ÖNAL Evi3- Hacı OZAN Evi4- Gazi NURDOĞDU Evi5- Naci BAŞARIR Evi6- Hasan Hüseyin KOŞAR Evi7- Hatice MÜHÜR Evi8- Arap ÖMER’ĐN Evi9- Salim KORKMAZ Evi10- Mehmet ERASLAN Evi11- Yaşar ERYAŞAR Evi12- Sami GÜNAYDIN Evi13- Kazım DÖNMEZ Evi14- Osman DEMĐRTAŞ Evi15- Nebiye KILIÇ Evi16- Salim ERDAL Evi17- Behcet AVCI Evi18- Mehmet Kamil KOLATAN Evi83

Sit Alanları19- Yusuf KARSLIOĞLU Konağı20- Halit ÇETĐNGÖLE Evi21- Mehmet OVACIKLı Evi22- Rıfat ÖZTÜRK Evi23- Hayri ĐNAl Evi24- Osman CANDAN Evi25- Nizamoğlu Konağı26- Muteber DĐVANLIOĞLU Konağı1- Mercimek Tepe ve Çengeltepe Höyüğü2- Çeşka Kalesi3- Gergeli Höyük4- Başıbüyüklü Tümülüsü5- Kaşkışla Köyü Höyüğü6- Karatepe Höyüğü7- Battal Höyüğü8- Hamzalı Köyü Höyüğü9- Büyüknefes Höyüğü10- Osmanpaşa Höyüğü11- Sivritepe Yerleşimi ve Nekropolü12- Topcu Köyü Höyüğü13- Bacılı Köyü Mağarası14- Gavurören Yamaç Yerleşimi15- Danaderesi Mevkii Yerleşimi16- Gavurçeşmesi Mevkii Yerleşimi17- Kırkgöz Mağarası ve Kaya Mezarlığı18- Beşiktepe Köy Mezarlığı Düz Yerleşimi19- Kuarziyaret Tepesi Tümülüsü ve Ağca Mağara Şapeli20- Haydarbeyli Köyü Höyüğü21- Kırgının Dibi Yerleşimi22- Karabıyık Köyü Tümülüsleri23- Divanlı Köyü Höyüğü24- Buzağcıoğlu Köyü Mezarlığı25- BekçihöyüğüAKDAĞMADENĐDini Yapılar1- Kilise2- Kilise Camii3- Yukarı Mahalle Kilisesi4- Muşali Köyü Büyükmahalle Camii5- Karapir Köyü Kilisesi6- Bulgurlu Köyü Türbesi84

Đdari Yapılar1- Eski Hapishane2- Askerlik Şubesi3- Pratik Kız Sanat Okulu4- Endüstri Meslek Lisesi5- Sağlık ocağı6- P.T.T Binası7- Ziraat Bankası8- Orta OkulSivil Mimari1- Hami TÜZÜN Dükkanları2- Rıfat KOÇ KonağıSit Alanları1-Kale Mevkii (Kayaönü)2- Şebni Tümülüsü3- MuşalikalesiAYDINCIKSit Alanları1- Sarıbaba Höyüğü2- Gavurtepe Höyüğü3- Velibaşı Düz Yerleşimi4- Dumansaray Höyüğü5- Kaletepe Höyüğü6- Velibaşı TümülüsüBOĞAZLIYANDini Yapılar1-Büyük Çarşı Camii2- Çarşı Camii Eski Minaresi3- Yukarı CamiiKültürel Yapılar1- Beyler Köprüsü2- Akköprü85

Sit Alanları1- Yapalak Üç Adet Tümülüs2- Karakoç Yer altı Şehri3- Gerdekkayası ve Beşiktepe Ören Yeri4- Aşağıhasinli Yer altı Şehri5- Kaya Yerleşimi6- Cavlak Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı7- Yoğunhisar Köyü Höyüğü (Höyüktepe)8- Akalan Tümülüsü (Akhöyük)9- Höyükyurt Höyüğü10- Hamam Höyüğü11- Eski Eser Alanı12- Uzunlu Tümülüsleri ve Höyüğü13- Çokumağıl Höyüğü14- Büyük Höyük15- Çakmakbeli Tepesi Tümülüsleri16- Sarayaltı HöyüğüÇANDIRDini Yapılar1- Çandır Merkez Camii Minaresi2- Çandır Kümbeti3- Çandır Kümbeti MezarlığıĐdari Yapılar1- Đğdeli Köyü OkuluSit Alanları1- Kayaözü Höyüğü (üç Evler Höyüğü)ÇAYIRALANDini Yapılar1- Çayıralan Çokradan Camii2- Çerkezbey KümbetiSit Alanları1- Turnahöyüğü Tümülüsü2- Höyük ve Han Kalıntısı86

ÇEKEREKDini Yapılar1- Đshaklı Köyü Camii2- Çekerek ŞehitliğiSit Alanları1- Balıklaya Roma Sarnıcı2- Kayatepesi Yerleşim AlanıSARAYKENTKültürel Yapılar1-Saraykent Cinili Han2- Çekereksu Hanı ve KöprüsüSit Alanları1- Yılanboğnu Tepesi Höyüğü2- Taşlık Höyüğü3- Divanlı Köyü MağaralarıSARIKAYADini Yapılar1- Pınarkaya Köyü Çapanoğlu Camii2- Terzili Şapeli3- Eğrihöyük Tepesi HöyüğüSivil Mimari1- Hacıbey Konağı (Hasbek Köyü)Kültürel Yapılar1- Sarıkaya KöprüsüSit Alanları1- Taş Kemerler2- Çat Höyüğü3- Kale Höyüğü4- Boz Höyük5- Konak Höyük87

6- Karayakup köyü Höyüğü7- Höyüktepe Tümülüsü8- Celal Höyüğü9- Eğrihöyük Tepesi Höyüğü10- Kıpık Höyüğü11- Burunkışla Höyüğü ve Tümülüsü12- Donbak Tepesi TümülüsüSORGUNDini Yapılar1- Şahmuratlı Köyü Eski Camii2- Çiğdemli Köyü Eski CamiiSit Alanları1- Salur Höyüğü2- Büyük Höyük3- Osmaniye Höyüğü4- Babalı Tümülüsü5- Alişar (Sivritepe Tümülüsü)6- Hapisboğazı Harabeleri7- Kerkenez Harabeleri8- Alidede Höyüğü9- Alişar Höyüğü10- Çadırhöyük11- Göztepe Tümülüsleri12- Kaletepe HöyüğüŞEFAATLĐDini Yapılar1-Kazlıuşağı Köyü Çapanoğlu Camii2- Cıcıklar Köyü Eski Camii3- Camii (Eski Şafaatli Malhallesi)4- Paşaköy Tokmak Hasanpaşa CamiiKültürel Yapılar1-Taş Kemerli Koşa KöprüsüSivil Mimari1-Dedeli Konağı (Dedeli Köyü),88

Sit Alanları1- Alibar Höyüğü2- Höyüktepe Höyüğü3- Kızılyar Höyüğü4- Bekirinhöyüğü Tümülüsü5- Sarıkent Höyüğü6- Güzelli Köyü Mağaraları7- Gerdekkayası ve Beşiktepe ÖrenyeriKADIŞEHRĐSit Alanları1-Çatalhöyük2- Kadışehri Höyüğü (Yassı Höyük)3- Akçakale HöyüğüYERKÖYDini Yapılar1- Saray Çapanoğlu Camii2- Yakup Hocaefendi CamiiKültürel Yapılar1- Yuzla Köprüsü(Sekilli)2- Gar Binaları3- Gar Binaları (Yeni Yapan Köyü)Sit Alanları1-Uyuz Hamamı (Roma Dönemi)2- Uyuz Hamamı Höyüğü3-Höyükköyü Höyüğü4- Akçakoyunlu Höyük5- Karaosmanoğlu Höyüğü6- Çatalarkaç Höyüğü7- Konak Höyük8- Höyüktepe Höyüğü9- Yerköy Tümülüsü10- Delice HöyüğüYENĐFAKILISit Alanları1-Yenifakılı Taşaltı Höyüğü89

FOLKLORĐK DEĞERLERYaşam Şekli;Yönetim ve Ticaret merkezlerinden uzaklığı yanında, ulaşım ağlarının da dışındakalması, Đlde öteden beri içe dönük bir yaşama biçimi oluşturmuştur. 1930’da Ankarakara ve demiryolunun yapımı kapalı yapının kırılmasında en büyük etkendir. Ancaktarımın insan gücüne dayanması, yeni iş alanlarının açılmaması yöre yaşamını pekdeğiştirememiştir. Bu geleneksel doku zaman içinde çeşitli göçmen topluluklarınınyöreye yerleşmesiyle küçük değişimlere uğramıştır.1915 de Bulgaristan dan gelen göçmenlerde Đl merkezi ve çevresine yerleşmiştir. Aynıdönemde ülke genelinde beliren siyasal eğilimler, tarımda makineleşme kentleşmeyeparalel olarak gelişen yapı işleri, il yaşamında da Cumhuriyet sonrasının en büyükdevrimini yaratmıştır. II. Dünya Savaşı yıllarından başlayarak doğurganlığın artmasısonucu tarım alanları yöre nüfusu için yetersiz kalmıştır. Ticaret alanındaki canlanma,kırsal kesinden kente doğru bir çekim yarattı ise de kasaba ve kentlerde bu alan kısazamanda doymuş ve 1960 sonrasında il ve yurtdışına göç olgusu başlamıştır. Đl merkezidışında canlılık gösteren Akdağmadeni ve Sorgun çekim odakları olmuş ve ulaşımınyaygınlaşmasıyla kentlere yöneliş hızlanmıştır.Hal Giysileri:Köylerde;• Başa; Keçeden örülerek yapılan kırmızı velya beyaz fes giyilir. Gençler sade fesgiyerken ihtiyarlar etrafında ebani sarık sararlar.• Göynek; Tırıl tabir edilen siyah-beyaz çizgili kumaştan yakasız olarak dikilir. Solkısmı geniş tutularak sağ omuz üzerine düğmelenir. Kollar el kısmına doğrugenişler,düğmesizdir.• Delme Yelek; V yakalı önden düğmeli üç cepli olarak göynek üzerine giyilir.• Potur; Kalın aba Kumaştan arka kısmı geniş ve torbalı olarak dikilir. Ayak bileğinegelen kısmın içine ikinci bir kumaş yerleştirilerek sağlamlaştırılır.• Çorap; Düz beyaz ve siyah yünden örülür.• Çarık ; Camız gönünden (deri) halkın kendisi tarafından dikilir.• Şal Kuşak ; Göynek ve poturun üzerine katlanarak sarılır.• Yağlık ; Kumaştan düşmeyecek şekilde belin sağ tarafına asılan büyükçe bir mendildir.Şehirde;• Başa; Keçeden dövülerek yapılan kırmızı fes giyilir. Gençlerde etrafına boziye vepoşu sarılarak sağ tarafta düğmelenerek uçları aşağıya doğru bırakılır.• Göynek (Gömlek) ; Yakasız olarak düz kumaştan dikilir. Önden düğmeli kol ağızlarımanşetlidir.• Delme Yelek ; V yaka şeklinde üç cepli dikilir. Üst cebe köstek,alt ceplerden birinesaat konulur.• Aba ; Yarım ve tüm aba olarak iki şekilde dokunur. Kalın ve renkli yündendir. Belekadar olanına yarım aba,diz kapağına kadar olanına tüm aba denir.• Kurt Ağzı Şalvarı ; Đsmini paçasındaki kurt ağzı şeklinden alır.90

• Çorap; Renkli ve işlemeli olarak örülür.• Çerkez Kuşağı; Düz beyaz renklidir. Bele sarılır. Sol ucu hafif yana bırakılır.• Yağlık; Bir ucu kuşağın içine sokularak sağ yana bırakılır.• Ayağa; Siyah ve kırmızı renklerde yemeni veya mıhlı kundura giyilir.KADIN GĐYSĐLERĐKöylerde;• Başa; Keçeden dövülmüş kırmızı fes arkaya doğru yatırılarak giyilir. Fesin önkısmına değişik renk kumaşlar ve boncuklarla süsleme yapılır. Fesin üzerine Tokatyazması boynun arkasında düğümlenecek şekilde bağlanır.• Üç Etek; Üç parçadan dikilir. Aynı kumaşın değişik renkleriyle üçgen motiflerlesüslenir. Süslemeler genelde yaka kenarlarında kollarda ve üç eteğin arka altkısmındadır. Üç eteğin ön iki ucu bele sokulur.• Entere Şalvar; Üç eteğin içine giyilir. Ön alt kısmı kanaviçe işlemedir.• Şalvar ; Ayak bilekleri içten bağlanacak şekilde dikilir.• Çorap; Renkli işlemeli yün çoraptır.• Önlük; Üç eteğin kumaşından değişik renk kumaşlar,pul ve boncuklarla süslüdür.• Çarık ; Camız derisinden yapılır. Üzerine ponpon veya küçük cam parçalarıyerleştirilir.• Bel boncuğu; Bele bağlanır. Đrili ufaklı boncuklarla örülür.Şehirde;• Başa; Fes giyilir. Fesin önü altın veya oyalarla süslenir. Fesin her iki yanına şekkiyetakılır. Ekonomik yönü iyi olanlar fes üzerine gümüş taç takar. Üzeri renkli kıvraklarlaörtülür.• Üç Etek ; Üç parça kadifeden dikilir. Antep işi denilen işlemelerle donatılır.• Entere Şalvar ; Aynı kadifeden yapılır. Antep işi ile süslenir.• Şalvar; Saten kumaştan dikilir.• Çorap; Đşlemeli renkli yün çoraplardır.• Yemini; deriden,ince topuklu ve kırmızı renklidir.• Takı; Fese altın,boyna hamaylı,bele gümüş veya altın kemer takılır.Yöresel Mimari;Yöre mimarisinin gelişmesi ve biçimlendirilmesinde; doğal yapı ve gereçler , iklim, kapalıyaşama biçimi v.b. öğelerin yanında, çeşitli toplulukların, Rum ve Ermenilerin etkisiolmuştur. Yerleşmenin doğal konumuna bağlı olarak sokaklar girintili çıkıntılıdır. Sırtlarınıyamaca dayamış, ayrık düzende, bahçeli evler güneye bakar. Bunlar ev içindeki yaşamıngizliliği düşüncesiyle insan boyunda duvarlarla çevrilmiştir. “Kanatlı” denilen çift kanatlıbüyük bir kapıdan toprak döşeli avluya girilir. Ahır, Kümes, hela, tandır ve kuyu buradadır.Yörede tek katlı, toprak damlı, yalın görünüşlü evler yanında 2-3 katlı, saçak altlı odalısaray yavrusu denilecek büyüklükte konaklarda çoktur. Bunların yer katı blok vermeden veya taştan, üst kalın duvarları ise “Đstidoz” tekniğidir. Sıvalı, iklimin sertliği nedeniyle kalınduvarlar genelde Beyaz banadalıdır. Tek katlı yapılarda birkaç basamakla sofaya çıkılır,odalar, sofanın yanlarına mahzen(kiler), arkaya yerleştirilir. Çok katlı yapılarda yer katı91

mahzen, depo, mutfak ve hizmet bölümlerine ayrılmıştır. Konuk odası, yatma ve oturmaodaları gibi yaşama mekanları üst kattadır.Đç Mimaride ahşap çok kullanılır tabanlar tahta döşemeli, katları bağlayanbasamaklar ince oymalı ahşap korkuluktur. Dolaplar, kapı kanatları, lambalıklar ahşapoymalıdır. Tavanlarda göbekli, geometrik ve bitkisel motiflidir. Günümüzde ise ahşapkarkas, betonarme karkas yapılar giderek yaygınlaşmıştır.Yöresel Mutfak;YÖRESEL YEMEKLERARABAŞIMalzemesiHamur ĐçinÇorba Đçin1 kg Un Tavuk veya Hindi Suyu2 lt. Su Bir Kaşık YağTuzBir Kaşık Salça,Tuz,karabiber,Kırmızı Biber,Bir Miktar UnBüyük bir kazana bir litre su koyup,tuz atarak kaynamaya bırakılır. Öte yandan birlitre su ile bir kilo un karıştırılarak bulamaç haline getirilir. Kaynamakta olan suyaboşaltılarak bir süre oklava ile karıştırılır. Bir iki taşım kaynadıktan kıvama geldikten sonraateşten indirilip,sulanmış tepsiye dökülerek eşit miktarda dağılması sağlanır. Soğumayabırakılır.Diğer taraftan un bir kaşık yağ ile birlikte hafif ateşte pembeleşinceye kadarkavrulur. Soğuk su ilave edilerek bir tencerede kaynamakta olan tavuk suyunun içineboşaltılıp yeteri kadar tuz ilave edilip 15 dakika kaynatılır. Tavuğun göğüs etleri küçükparçalara ayrılıp çorbanın içerisine atılır.Soğumaya bırakılan hamur ıslak bir bıçakla baklava dilimleri şeklinde kesilir.Tepsinin ortası çorba kasesi sığacak şekilde açılır,açılan yere çorba kasesiyerleştirilir,kesilen hamurlar kaşık üzerine yerleştirilerek çiğnenmeden yutulur.MADIMAKMalzemesi1.5 kg. Madımak, Bir kase yoğurt,150 gr. Pastırma, Bir-iki diş sarımsakTuz,biber,yağ,salça1.5 kg. madımak temizlendikten sonra satırla kıyılarak iyice küçültülür. Bir tencereyeyağ,salça,pastırma konularak kavrulur. Kıyılan madımak üzerine ilave edilir. 15 dakikapişirildikten sonra servis yapılır. Sarımsaklanmış yoğurt isteğe göre sos olarak kullanılır.92

TESTĐ KEBABIMalzemesi1 adet testi,3 kğ. Kuşbaşı et,1 kg. domates,300 gr. Sarımsak,200 gr. Sivri biber,200 gr.Tereyağı, Karabiber,tuz.Doğranmış domates,sivri biber ve sarımsak kuşbaşı ete katılarak ezmeden iyice karıştırılır.Yeterince tuz ilave edilir.Testi içi iyice yıkandıktan sonra karıştırılan malzeme testinin içerisine doldurulur. En üstetereyağı konulur. Testinin ağzı hamur ile kapatılır ve ortası hafif açılır. Genellikle açıkhavada odun veya meşe kömürü yakılmış bir ateşte pişirilir. Đki saate yakın bir zamandapişen yemeği ilk defa yapanlara meşe kömürüyle yapmaları tavsiye edilir. Yemek piştiktensonra testi kırılarak yemek testinin içinden servis yapılır.Yöresel Müzik ve Oyunlar;HALK OYUNLARI :Yozgat’ta on beş kadın oyunu , ona yakın erkek oyunu ve birçok da oyun havasıvardır. Halk oyunlarında kadın kıyafeti , üç etek ve pullu festir.Kadın oyunları; Burçak tarlası, Kunduralım, Nalinlim, Feyli turnam, Dariney,Halime, Asmalarda üzüm, Gelin, Vıy vıy karanfilli, Dünür, Keçeci Baba. Bu oyunlarcümbüş , davul zurna , darbuka, keman ve saz eşliğinde maniler ve türküler söylenerekoynanır.Erkek Oyunları: Davul zurna eşliğinde oynanır. Kıyafet olarak delme yelek ,renkli gömlek, püsküllü fes ve şalvardır. Ağırlama, popbili, yerli gelin, cemo, çekirge,aynalı, temrağa, yareli gelin, hoşbilezik, trakya erkek oyunlarından bazılarıdır.Yozgat Halayı :Halay başı kim çekerKırmızı donlu kız çekerAman aman gel aslanım gelGurbet elde yari olan aman amanEngine de deli gönül engineŞimdi rağbet güzel ile zengineZengin isen hatırını sayarlarFakir isen dış kapıdan kovarlarYozgat yolu var molaAman minaresi dar molaHapislere af gelmiş aman aman93

Engine de deli gönül engineŞimdi rağbet güzel ile zengineZengin isen hatırını sayarlarFakir isen dış kapıdan kovarlar.Oy nayım nayım nayımSallan kurban olayımBenden yare çok selamŞükür ölmedim sağımŞükür esenler geldiDerdimi derenler geldiYari görmedi isemYari görenler geldiGitme gidenlerinenBoyu fidanlarınanNolur bir selam götürelerGelip gidenlerinenMerdiven basak basakÇıkma yukarı yasakValiden emir gelmişKızlara koca yasakMangal maşasız olmazVali paşasız olmazVali ne derse desinKızlar kocasız olmazMerdivenin altındaGel odama odamaEsasdan güzel gibiNaz ediyon adamaEsastan adam gibiNaz ediyon adamaAt karşıdan bir maniYoktur yarin imanıĐmansız yare düştümMevlam versiz imanıMani benim ezberimKan ağlıyor gözlerimBen o yarin yollarınıÖlene dek gözlerim94

Mani bilirim elliYitirsem yarim elliBen yarimi bilirimSağ gözü çifte benliKarşıda kavun yerlerBizde varsak ne derlerOtursak yesek bileŞunu şuna vermiş derlerKarşı Karşı HanımızKarşıda harmanımızSer ordan çık ben burdanÇatlasın düşmanımız.Altın yüzük var benimParmağıma dar benimŞu Yozgat’ın içindeBir sevdiğim var benimAltın Sağatim şak şakKüstüğüsek barışakAramıza yasak düştüMektubunan konuşakSarı saçın yaş dururYel eser dolaştırırŞu benim mektubumuYare kim ulaştırır.Sarı saçım ördülerBölük Bölük böldülerBenim suçum ne idiBir kötüye verdilerSarışın seçemiyomGüzelsin geçemiyomSen benden geçtiysenBen senden geçemiyomKarşıdan geç göreyimTopludan gül vereyimDudak senden yüz bendenSen iste ben vereyim.Gökte yıldız yüz atmışKaşların kalın çakmışĐnsanoğlu taş toprakSeni nurdan yaratmış95

Motor geliyor motorPatır patır ediyorÇürük tarlanın tozuYari berbat ediyor.Pınara helke koydumDamla damla dolacakBenim sevdiğim oğlanBaş öğretmen olacak.-Bağda yaprak koymadımSarmayı sara saraYolda yolcu koymadımYarimi sora soraHoca geliyor hocaElinde kara bohçaŞimdiki kızlar istiyorBirer tahsilli kocaBURÇAK TARLASISabahleyin kalktım sütü pişirdimSütün köpüğünü yar yar yere taşırdımKaynanamdan korktum aklım şaşırdımAh ne yamanda zormuş burçak tarlasıBurçak tarlasında yar yar gelin olmasıElimi salladım değdi dikeneĐlahi kaynana ömrün tükeneĐntizar eyledim burçak ekeneAh ne yamanda zormuş burçak tarlasıBurçak tarlasında yar yar gelin olmasıElimin kınasını ezdirmedilerGözümün sürmesini sürdürmedilerBurçak tarlasında gezdirmedilerAh ne yamanda zormuş burçak tarlasıBurçak tarlasında yar yar gelin olmasıNALĐNLĐMNalinlim Elma attım karşıyaYuvarlandı çarşıyaŞu Yozgat’ın kızlarıBirer tabak turşuyaNalinlim dön dön dönelimSırtı sırta verelinVur elleri ellere96

Koy elleri bellereO yar kurbanlar olsunŞıkırdayan ellereNalinlim hey tuluma tulumaSu doldurdum tulumaSeni kurban ederimSulaleme soyumaNalinlim dön dön dönelimSırtı sırta verelimVur elleri ellereKoy elleri bellereO yar kurbanlar olsunŞıkırdayan ellereNalinlim karşıda kara çalıKararıp durma çalıBen sana varırmıyımSümüklü sıracalıNalinlim dön dön dönelimSırtı sırta verelimVur elleri ellereKoy elleri bellereO yar kurbanlar olsunŞıkırdayan ellereNalinlim tefe vur sesi çıksınBaşından fesi çıksınYozgat’tan kız almayanınAklında baba çıksınFEYLĐ TURNAMFeyli turnam göle gelseneFeyli turnam feyli turnam göle inseneFeyli turman feyli turnam kanat çırpsanaFeyli turnam feyli turnam kanat gerseneFeyli turnam şöyle dönseneFeyli turnam feyli turnam çay yolsanaFeyli turnam feyli turnam gölden kalksanaFeyli turnam feyli turnam gölden gitsenOyun hakkında bilgiler: Bu oyunda nalinlim gibi türkülü olup yalnız kadınlar tarafındansaz darbuka veya tef eşliğinde oynanır.97

Taklidi bir oyundur. Turnanın göle gelişini, konuşunu, kanat çırpışını, dönüşünü vesonrada gölden uçarak ayrılışını anlatır.Yöresel El Sanatları;Gümüş Đşlemeciliği: Gümüş işlemeciliği ile ilgili olarak Yozgat’ta bu işle uğraşanbirkaç kişi bulunmaktadır. Şu anda çevre illerden hazır yapılmış olarak getirilen gümüş 25-30 yıl öncesinde ustalar tarafından gümüş külçeler veya Osmanlı sikkeleri potalarda eritilipistenilen şekilde işlenip piyasaya sürülürdü. El işlemeciliğinde genellikle kolye, bilezik,künye,küpe, kapı kolları ,kapı tokmakları v.b. gibi eşyalar yapılırdı. Özel siparişler dedikkate alınıp ustanın elinde şekil bulurdu.Bakır Đşlemeciliği: 25-30 yıl öncesinde Tol çarşı içinde bakırcılar bulunmaktaydı.Ancak bugün için birkaç kişiyi geçmeyen bakırcılık unutulmaya yüz tutmuştur. Bakırişlemeciliğinde de gümüşte olduğu gibi şu anda işlenmiş ve yapılmış olarak gelen hazırkaplar veya eşyaların satışı yapılmaktadır. Daha önceki yıllarda çarşıya plakalar halindegelen bakır malzeme ustalar tarafından istenilen veya ihtiyaç duyulan mutfak veya ve saireşyalara dönüştürülürdü. (Helke, kazan, tas, tepsi, leğen, sahan, sini v.b.) Bakır levhalaristenilen eşyanın büyüklüğüne göre kesilip önceleri ayakla çalıştırılan ve daha sonralarımotorlu olanları çıkan körüklerin kor hale gelen ateşte iyice ısıtılıp tokmaklarla örsüzerinde dövülerek istenilen hale getirilirdi.Kalaycılık: Bakır mutfak eşyalarının kullanıldığı dönemlerde revaçta bir meslekolan kalaycılık da o gün kaybolmaya yüz tutmuş meslekler arasında yer almaktadır.Nişadır ve kalay malzemesi ile yapılın kalay işi çok basit bir yöntemle yapılmaktadır.Kalaylanacak kap bir kıskaçla tutulup körüğün korlattığı ateşte iyice ısıtılır. Isınmış olankap kenara çekilir ve içine önce nişadır arkasından kalay malzemesi atılıp bir pamuklasıcaktan hemen eriyen kalay bütün kabın içine iyice sürülür. Đşlem tamamlandığı zamanbeyaz ve parlak bir görünüm alan kap istenildiği zaman kullanılabilir hale gelir.Bıçakçılık: 40-50 yıl önce kamyon makaslarından bıçak yapılırdı. Şimdi ise hazırgetirilen çelik malzemeden bıçak yapılmaktadır. Đstenilen ebattaki çelikler körüğünkorlattığı ateşte iyice dövülerek istenilen şekle sokulur. Ağız inceliği sağlanan çelik keskinhale getirilmek üzere çark’a verilir. Đncelip tesfiye işi biten çelik’e su yağ ile birlikteverilir. Çelik çok sertleşirse suyu yeniden alınır. Bıçak ustalığındaki maharet çeliğe suvermekte bulunur. Bıçak için yapılacak olan saplar ya ağaçtan (gürgen,ceviz) veyakeçi,manda boynuzundan yapılır. Boynuzda ateşte ısıtılarak örs ve çekiçle bıçak sapıhaline getirilip ve daha sonra bu sap cila ile parlatılarak çelikle birleştirilir ve bıçaktamamlanmış olur.Nalbantçılık: Otomobillerin az, at arabaları ve kağnıların çok olduğu dönemdenalbantçılık önemli meslekler arasında sayılmakta idi. 30-40 yıl önceleri Yozgatlı ustalarıyaptığı nallar hayvanlara takılırdı. Ancak diğer sanatlar gibi kaybolmaya başlayan bumeslekte de Yozgat’ta bu gün iki usta bulunmaktadır. Nallar Đstanbul ve Zile’den hazırolarak getirilmektedir. Nal için örs,çekiç,kerpeten ve atın tırnağını yontmak için yonacakdenilen aletlere ihtiyaç vardır. Atın tırnağı yonacakla nala uygun hale getirilir ve nalçivilerle tırnağa çakılır.98

YEREL ETKĐNLĐKLER TAKVĐMĐYOZGAT SÜRMELĐ FESTĐVALĐYeri ve Tarihi : Yozgat 08-11 HaziranDüzenleyen Kuruluş : Yozgat Belediye BaşkanlığıTEL : 0 354 212 10 13- 212 27 22SÜRMELĐ FESTĐVALĐNĐN DOĞUŞUYozgat son yıllarda ekonomik, sosyal ve kültürel alanda hızla ilerleyen, gelişen ve adısıkça duyulan bir şehir haline geldi. Bütün bu gelişmelerin tanıtılmasında festival veşenliklerin büyük rol oynamasından hareketle , adı “Sürmeli” olan bir festival tertiplenmesikararlaştırıldı. Gelenekselleşmesi, unutulmaya yüz tutmuş kültürümüzün gelecek kuşaklaraaktarılması ve kültür erozyonunun önüne geçilmesi amacıyla, Đlimizde ilki 10-15 Haziran2000 tarihleri arasında “Yozgat Sürmeli Festivali” düzenlendi. Festivalin SekreteryasıYozgat Đl Turizm Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilmiştir. (Yazışmalar-Organizasyon-Davetiye,Broşür,afiş basımı- dağıtımı)Geniş katılım ve büyük coşkuyla geçen l. Festivalin ardından 2. si 09-12 Haziran 2001tarihleri arasında düzenlendi. Yozgat ‘ ta bulunan ve Yozgat dışında bulunan Yozgat’lıların büyük katılımıyla gerçekleştirilen 2. Sürmeli festivalinin ardından 3. sü 08-12Haziran 2002 tarihleri arasında gerçekleştirildi.Festivalde Gerçekleştirilen Etkinlikler :- Seyirlik oyun gösterileri,- Panayır Kurulması,- Paneller, Konferanslar,- Halk Konserleri (Havai Fişek Gösterileri)- Geziler,- Çeşitli Yarışmalar,- Spor müsabakaları gösterileri,- Su Kayağı Gösterileri (Türkiye Sualtı Sporları, Can Kurtarma, Su Kayağı ve Paletliyüzme Federasyonu tarafından)- Paraşüt Gösterileri (Türk Hava Kurumu tarafından)SÜNNET ŞÖLENĐYeri ve Tarihi : Merkez Ağustos 1. haftasıDüzenleyen Kuruluş : Yozgat Belediye BaşkanlığıTEL : 0 354 2121013FAX : 0 354 2123923HIDRELLEZ KÜLTÜR ŞENLĐĞĐYeri ve Tarihi : Merkez 6 MayısDüzenleyen Kuruluş : Đl Kültür ve Turizm MüdürlüğüTEL : 0 354 212 82 9699

GENÇLĐK ŞENLĐĞĐYeri ve Tarihi : Merkez 15-21 MayısDüzenleyen Kuruluş : Gençlik Spor Đl MüdürlüğüTEL : 0 354 2128724KAZANKAYA KANYON KÜLTÜR VE TURĐZM FESTĐVALĐYeri ve Tarihi : Kazankaya 29-30 HaziranDüzenleyen Kuruluş : Kazankaya Belediye BaşkanlığıTEL : 0 354 4976125FAX : 0 354 4976085BOZHÖYÜK YAYLA ŞENLĐKLERĐYeri ve Tarihi : Bozhöyük 26 HaziranDüzenleyen Kuruluş : Bozhöyük Köyü Yard.Der. MuhtarlıkTEL : 0 354 3261026YAYLA DÖNÜŞÜ ŞENLĐĞĐYeri ve Tarihi : Boğazlıyan 1-5 EylülDüzenleyen Kuruluş : Devecipınar Belediye BaşkanlığıTEL : 0 354 6647002AYDINCIK SOĞAN KÜLTÜR VE SANAT FESTĐVALĐYeri ve Tarihi : Aydıncık 21-22-23 EylülDüzenleyen Kuruluş : Aydıncık Belediye BaşkanlığıTEL : 0 354 4871055EYMĐR YAYLA ŞENLĐKLERĐYeri ve Tarihi : 22-23 HaziranDüzenleyen Kuruluş : Genç Eymirliler Kültür Yardımlaşma ve Dayanışma DerneğiTEL :MUŞALLĐMKALESĐ KÖYÜ GELENKSEL KÖYDE ŞENLĐK VE SOSYALETKĐNLĐKLERĐYeri ve tarihi : Muşalimkalesi Köyü29- 30 HaziranDüzenleyen Kuruluş : Yozgat Akdağmadeni Muşallim kalesi köyü Kültür-Dayanışma veYardımlaşma Derneği.TEL : 0 312 2304696100

ATATÜRK’ ÜN YOZGAT’ A GELĐŞĐYeri ve Tarihi : Merkez 15 EkimDüzenleyen Kuruluş : Yozgat Belediye BaşkanlığıTEL : 0 354 2121013YAYLA ŞENLĐKLERĐYeri ve Tarihi : Yukarı Sarıkaya KasabasıDüzenleyen Kuruluş : Yukarı Sarıkaya Belediye BaşkanlığıTEL :FAKIBEY ŞENLĐKLERĐYeri ve Tarihi : Yenifakılı 16 HaziranDüzenleyen Kuruluş : Yenifakılı Belediye BaşkanlığıTEL :GELENEKSEL BULGUR PĐLAVI ŞÖLENĐYeri ve Tarihi : Gedikhasanlı- Sorgun 18 Mayıs 2002Düzenleyen Kuruluş : Gedikhasanlı Belediye BaşkanlığıTEL :G.2. TURĐZM ÇEŞĐTLERĐĐNANÇ TURĐZMĐYozgat ve yöresi çok eski bir yerleşim yeri olmasından dolayı çeşitli medeniyetlerevatanlık etmiştir. Bu nedenle başka dinlere mensup insanların ibadethanelerininkalıntıları dinsel turizmi de beraberinde getirmektedir.- Đpek Yolu :Tarihi ipek yolu ilimiz sınırları içerisinden geçmektedir.A- TERMAL TURĐZM Đçmeceler KaplıcalarG1.1.2 bölümünde ayrıntılı anlatılmıştır.B- KIŞ TURĐZMĐ Kış Sporları101

C- EKO TURĐZM Yayla Turizmi :G.3.TURĐSTĐK ALT YAPIKonaklama TesisleriYatak KapasiteleriĐLÇESĐ TESĐSĐN ADI SINIFI ODA SAYISI YATAK SAYISI TELEFON____Merkez Galata Çamlık Oteli *** 68 136 0 354 2175300“ Yılmaz Oteli ** 44 82 2121107Sarıkaya Mehmetoğulları Otel Den.Đşl.bel. 25 60 7723172Sorgun Karakaya Oteli 24 39 4152393“ Yimpaş Otel “ 37 54 2236311Sorgun Kervansaray Oteli “ 24 60 4153881“ Bulduk Oteli “ 20 40 4158303“ Huzur Oteli “ 24 51 4158075Şefaatli Belediye Oteli “ 30 63 5641281Akdağmadeni Saraçoğlu Oteli “ 15 36 3142092Boğazlıyan Meydan Palas Oteli “ 11 26 6451686Aydıncık Aydıncık Oteli “ 10 22 4871055Saraykent Saraykent Oteli “ 20 50 3686602Çayıralan Şahinerler Oteli “ 17 40 7361457Çandır Çandır Oteli “ 12 30Yenifakılı Yenifakılı Oteli “ 13 26Yerköy Özdemir Oteli “ 30 54“ Murat Oteli “ 42 80 5161309“ Erbaş Motel “ 8 19 5161140Sarıkaya Sinan Oteli “ 12 35 7721216“ Merkez Oteli “ 18 54 7722355“ Demirbaş Oteli “ 19 56“ Kent Oteli “ 29 73Toplam .698 1313KAPLICA OTEL VE MOTELLERĐĐLÇESĐ TESĐSĐN ADI SINIFI ODA SAYISI YATAK SAYISI TELEFONSorgun Şahin Kaplıca Motel Bel.Bel. 39 93 0 354 4154079“ Saray Motel “ 15 30“ Lokman Hekim Kaplıcaları “ 4154442“ Bedir Baba Kaplıcaları “ 14 70Saraykent Saraykent Motel “ 21 41 3686602Sarıkaya Sarıkaya Kaplıca Tesisleri “ 64 164 7721012Yerköy Koyunbaşoğlu Kaplıca Tes. “ 24 48 5168571Toplam : .177 446102

ĐLĐMĐZDE BULUNAN SEYAHAT ACENTELERĐACENTENĐN ADI ADRESĐÇavuşoğlu Turizm Sey. Acnt.TELEFON VE FAKS NUMARASILise Cad.Vali Konağı yanı no: 49 YOZGATTel: 0 354 2129193Fax: 0 354 2122291ĐLĐMĐZDE BULUNAN ŞEHĐRLERARASI OTOBÜS ŞĐRKETLERĐFĐRMA ĐSMĐ ADRESĐ TELEFON VE FAKS NUMARASITempo Turizm Belediye Garajı YOZGAT Tel : 0 354 2122676Ses Turizm Belediye Garajı YOZGAT Tel: 0 354 2173161Metatur Belediye Garajı YOZGAT Tel : 0 354 2173323Turistik Nitelikteki Eğlence YerleriĐlimiz de turistik nitelikte eğlence yeri bulunmamaktadır.Sektörde Karşılaşılan Sorunlar;Tesisler oldukça dağınıktır. Şehir merkezi, ilçe merkezleri ve yol boylarındabulunmaktadır. Bazı tesislerin doğa ile uyumu çarpık haldedir. Bazıları ise görünüm veçevre düzenlemesi oldukça bozuktur.Yozgat Đli Yeme Đçme Tesisleri:Đlçesi : Tesis Adı :Merkez -Çamlık Milli ParkıGalata Çamlık OteliMerkez -Çamlık Milli ParkıÇamlık GazinosuMerkez -Çamlık Milli ParkıSürmeli Kır RestoranYozgat-Sorgun Yolu 15 KmYimpaş Otel-RestoranMerkez Yimpaş Alış Veriş Merkezi Kat 5Merkez66 RestoranMerkezHacı Baba RestoranMerkezArzum RestoranMerkez Sorgun Yolu 13. KmCoşkun TesisleriMerkez Sorgun Yolu 16.KmĐhtiyarın YeriULAŞIMKara Ulaşımı : Uluslar arası E 88-D 200 karayolu Đlin ana ulaşımını sağlamaktadır.Kırıkkale, Ankara, Sivas, Kayseri Kırşehir, Nevşehir, Çorum, Çankırı, Tokat Đlleri iledoğrudan bağlantısı vardır.. Đller arası karayolu ulaşımını sağlayan merkez otogardır103

Demiryolu Ulaşımı : Ankara-Kayseri ve Doğu Anadolu bölgesine bağlantıyı sağlayandemiryolu Đlimizden geçmektedir. Yerköy, Şefaatli ve Yeni Fakılı Đlçelerinde Trenistasyonu bulunmaktadır.Yozgat Đlinde Çavuşoğlu Turizm Seyahat Acentesi THY na bilet satış işleriniyaparak,havayolu ulaşımını tercih eden insanlara hizmet vermektedir. Havayolu ulaşımınıtercih edenler Ankara ve Kayseri havaalanından ulaşım sağlayabilirler. (Kayseri ve AnkaraYozgat’ a 220 km. mesafededir.)Bu karayolu doğudan Kırıkkale üzerinden Ankara’ya, batıdan Sivas iline bağlar. Yozgat-Kayseri karayolu, Yozgat-Kırşehir karayolu, Yozgat-Nevşehir karayolu, Yozgat-Çorumkarayolu, Yozgat-Çankırı karayolu, Yozgat-Tokat karayolu Đlleri birbirine bağlar.Đller arası ulaşımı sağlayan Merkez Şehir Otogarıdır.Otogar Tel : 0 354 2125808Turizm Şirketleri Telefonu :Tempo Turizm : 0 354 2121340- 2122676Ses Turizm : 0 354 2129753- 2173161Meta Tur : 0 354 2173161DEMĐRYOLU ULAŞIMIAnkara-Kayseri demiryolu , Yerköy-Şefaatli ve Yenifakılı ilçelerinden geçer. Bu ilçelerdegar istasyonları mevcuttur.Yerköy Gar Đstasyonu : 0 354 516 26 64Şefaatli Gar Đstasyonu : 0 354 564 11 72Yenifakılı Gar Đstasyonu : 0 354 612 10 18Đçme ve Kullanma Suyu:Şehir Merkezi içme ve kullanma suyu olarak aşağıda isimleri yazılı olan gölet vekuyulardan yararlanılmaktadır.- Cevdet Dündar Göleti (Çamlık Milli Parkı)- Kirazlı Göleti (Kirazlı Dere Mevkii)- Çiftlikdere Göleti(Nohutlu Tepesi ardı mevkii)- Arapseyfi Kuyuları( Arapseyfi Köyü)- Çalatlı Köyü Kuyuları(Çalatlı Köyü)Ayrıca kaynak sularından, Đlimizde dağınık bir halde kurulan mahalle çeşmeleri sukaynaklarıdır.Đlçeler kendi yörelerinden kaynak ve yeraltı sularından temin etmektedirler.G.4.TURĐST SAYISIĐlimizi 2006 yılı içerisinde 28.120 yerli ve 438 de yabancı turist ziyaret etmiştir.104

G.5.TURĐZM EKONOMĐSĐĐlimizin döviz geliri ülkemize gelen turist sayısı ve döviz miktarı ile tespitedilmektedir.Turizme hizmet veren tesis sayısının çok kısıtlı olduğundan yerel halkasağlanan iş imkanları da yok denecek kadar azdır.Ancak, 2006 yılında yeni açılan Anadolu Turizm ve Otelcilik Meslek Lisesi önümüzdekiyıllarda turizme hizmet veren personel yetiştirerek bu sayede sektöre bilinçli teknikpersonel katkısı sağlayacaktır.Đlimizde yeni turizm fırsatları olarak Arkeoloji Müzesi açılması planlanmışolup,Bakanlığımızca teknik çalışmaları başlatılmıştır. Ayrıca Đlimizin mevcut termalkaynakları profesyonel işletmelere sunulmuş yatırım yapmaları içir her türlü katkısağlanmaya başlanmıştır.Yukarıdaki çalışmalar tamamlandığında Đlimiz turizm ekonomisine katkı sağlanmışolacaktır.G.6.TURĐZM-ÇEVRE ĐLĐŞKĐSĐĐlde bulunan sanayi tesislerinin Türkiye ortalanmasını çok çok altında bulunmasınedeniyle su, toprak, gürültü ve hava kirliliği gibi bir sorun bulunmamaktadır. Örf veAdetlerden kaynaklanan her hangi bir olumsuzluk bulunmamaktadır.KAYNAKLAR• Yozgat Đl Çevre Durum raporu 2005• Kültür ve Turizm Müdürlüğü verileri105

H. TARIM VE HAYVANCILIKH.1 Genel Tarımsal YapıOrta Anadolu bölgesi Anadolu’nun orta kısmında yer alır ve Kızılırmak bu bölgeyiyay çizerek geçer. Fazla yükseltileri bulunmayan bölgenin ekonomisi tarım vehayvancılığa dayanmaktadır. Sanayi az gelişmiştir. Tarım alanlarında kuru şartlardayapılan tarım üretimi egemendir. Tarımsal üretimin çoğunu tahıl oluşturmakta buda ortabüyüklükteki işletmelerde yapılmaktadır. Çalışan nüfusun büyük çoğunluğu tarımkesimindedir. Küçük çaplı işletmelerde ortakçılık, kiracılık yaygındır. Bu işletmelerdebuğday, arpa, nohut, mercimek, fasulye ve bahçe-sebze bitkileri yetiştirilir. Orta Anadoluda meyve sebze üretimi yetersiz olup tüketime yönelik yapılmaktadır. Sebze ve meyveihtiyacı diğer illerden karşılanmaktadır. Ancak son yıllarda sulama amaçlı olarak yapılanbaraj,gölet ve küçük sulama tesisleri hem sulu tarımın yaygınlaştırılması hem de sebzeüretiminin artırılması amaçlanmaktadır. Orta Anadolu bölgemiz ülkemizin tahıl ambarıolarak bilinmektedir Bölgede sanayi bitkisi olan şeker pancarı üretimi ekonomide önemliyer tutmaktadır.Bölgenin önemli geçim kaynaklarından biride hayvancılıktır. Đlimiz, hayvancılıkbakımından büyük potansiyele sahiptir. Hemen hemen tarımsal işletmelerin çoğundahayvancılık, tarımsal faaliyetlerle birlikte yapılmaktadır. Büyükbaş hayvan varlığındakiyerli ırklar gün geçtikçe kültür ırkı ve melezine hızlı bir dönüş söz konusudur. Son yıllardasuni ve tabii tohumlama ile hayvan tür-ıslah çalışmalarında hayvancılıkta önemligelişmeler kaydedilmiştir. Đklim ve arazi şartlarının müsaitliği, büyük ve küçük başbesicilikte büyük bir artışa sebep olmuştur. Önceleri süt toplama ve işletme tesisinin azolması nedeniyle süt hayvancılığının gelişmesi pek iyi olmamakla birlikte son yıllarda sütişleme tesislerinin artması ayrıca süt toplama organizasyonunun oluşturulması bu konudaönemli gelişmeler olarak göze çarpmaktadır.Yem bitkilerinin üretiminin tarla ürünleri üretimi içerisindeki payı incelendiğinde,ilimizde düşük oranda yem bitkileri üretiminin olduğu görülmektedir. Yem bitkisiekilişlerinin artırılmasıyla, çiftçilerimizin kendi bitkisel üretimlerini hayvancılıkişletmelerinde kullanarak, bitkisel üretimleriyle hayvancılıkta katma değerkazandıracaklardır. Ayrıca hayvancılık, hem kaliteli kaba yem kullanılması hem de ucuzamal edilmesi sonucu daha karlı bir iş kolu haline gelecektir. Bu durum hayvancılığın dahahızlı gelişmesini sağlayacaktır.Son yıllarda özel sektör tarafından orta ve büyük çapta tavuk çiftlikleri kurulmuştur.Et ve yumurta tavukçuluğuna yönelik bu çiftlik ürünlerinin ekonomiye katkısı büyükolmuştur.Ekilebilir arazi miktarının artması dolayısıyla, mera yetersizliği koyun varlığınındüşmesinde etkili olmuştur. Keçinin ise ormana verdiği zarardan dolayı ormanbölgelerinde yetiştirilmesinin yasaklanması, keçi varlığının sayısını düşürmüştür.Tarım ve hayvancılığın geliştirilmesi için; Tarım ve Köy işleri Bakanlığı çeşitliprojelerle çiftçilerimizi desteklemekte taşra kuruluşlarındaki teknik elamanlar tarafındançiftçiler eğitilmekte bu sayede tarımın daha teknik yapılması sağlanmaktadır.106

H.2. Tarımsal ÜretimH.2.1. Bitkisel ÜretimH.2.1.1. Tarla BitkileriH.2.1.1.1. BuğdaygillerĐlimizde üretimi yapılan buğdaygiller; buğday, arpa, çavdar ve yulaftır. Buürünlerin üretimi büyük çoğunlukla kuru şartlarda yapılmaktadır. Üretim geneldegeleneksel metotlar kullanılmaktadır. Son yıllarda Đl Müdürlüğümüzün eğitim ve yayımfaaliyetleri ile daha modern tarıma geçilmeye başlanmıştır. Üretilen ürünlerin büyükçoğunluğu çiftçilerimizce Toprak Mahsulleri Ofisine, bir kısmı ise tüccarlar ile yemfabrikalarına satılmakta veya kendi ihtiyaçları ile hayvancılık için kullanılabilmektedir.Bu ürünlerin 2006 yılına ait ekiliş ve üretim miktarları şöyledir.Tablo H.1. 2006 yılına ait Yozgat’ta buğdaygillerin ekiliş ve üretim miktarları (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)ÜRÜNLEREkiliş(Ha)Verim(Kg/Da)Üretim(Ton)Buğday 342.349 318 1.088.718Arpa 79.950 330 264.185Çavdar 2.440 270 6.613Yulaf 290 194 562H.2.1.1.2. BaklagillerĐlimizde baklagiller olarak nohut, mercimek ve kuru fasulye üretimi yapılmaktadır.Nohut ve mercimek üretimi kuru şartlarda yapılmakta olup kuru fasulye üretimi suluşartlarda yapılmaktadır. Üretim geleneksel metodlarla yapılmaktadır. Üretilen ürünler içpiyasada değerlendirilmekte olup çiftçilerce tüccarlara satılmaktadır. Ancak son yıllardaözellikle nohut ve mercimek fiyatlarındaki düşüş nedeniyle Đlimizde baklagillerin üretimdeönemli bir düşüş olmuştur.Bu ürünlerin 2006 yılına ait ekiliş ve üretim miktarları şöyledir.Tablo H.2. 2006 yılına ait Yozgat’ta baklagillerin ekiliş ve üretim miktarları(Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)ÜRÜNLEREkiliş(Ha)Verim(Kg/Da)Üretim(Ton)Nohut 28.505 108 30.793Mercimek (Yeşil) 13.784 92 12.710Kuru Fasulye 2.904 100 2.928107

H.2.1.1.3. Yem BitkileriYozgat’ta mevcut 811.842 Ha tarla alanının yem bitkisi ekilişlerinde kullanılankısmı 26.059 Ha'dır. Đlimizde yem bitkileri üretiminin tarla ürünleri üretimi içerisindekipayı düşük oranda olduğu görülmektedir. Bu haliyle tarla alanlarının ancak % 3'lükbölümü yem bitkileri ekimi için kullanılmaktadır. Đlde, hayvancılıkla geçinen nüfusun Đlinekonomik hayatına katkısı önemlidir. Bu katkının daha da arttırılabilmesi Bitkisel üretiminhububat ve bakliyat ekilişlerinden, yem bitkisi ekilişlerine yönlendirilmesi ile doğrudanilişkilidir.Yem bitkileri üretiminin artırılmasıyla hayvancılık işletmelerinde hem kaliteli kabayem kullanılması hem de bunun ucuza mal edilmesi sonucu hayvancılık, daha kârlı bir işkolu haline gelecektir. Bu durum; doğrudan hayvancılığın genetik olarak yükselmesine etkiederek, Đlimizdeki hayvancılığın daha hızlı gelişmesini sağlayacaktır.Bu amaçla 2000 yılından itibaren yem bitkileri eken çiftçilerimize yapılanmaliyetlerinin belirli bir oranında destekleme verilmesi ve Đl Müdürlüğümüzün yoğunçalışmaları neticesinde Yozgat’ta yem bitkileri üretiminde önemli bir artış olmuştur.Đlimizde yem bitkileri üretimini, hayvancılıkla uğraşan çiftçilerimiz yapmakta, üretilenyem bitkileri çiftçilerimizce kendi hayvancılık işletmelerinde değerlendirilmektedir. Bunedenle satış ve pazarlama sorunu yoktur.2006 yılında Yozgat’ta yem bitkileri ekim ve üretim miktarları şöyledir.Tablo H.3. 2006 yılına ait Yozgat’ta Yem bitkileri ekiliş ve üretim miktarları (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)ÜRÜNLEREkiliş(Ha)Verim(Kg/Da)Üretim(Ton)Yonca 3.935 1.040 40.955Korunga 1.735 500 8.676Fiğ 15.588 295 46.880Triticale 97 322 313Mısır (Slajlık) 1.002 3.653 36.610H.2.1.1.4. Endüstriyel BitkilerĐlimizde endüstri bitkilerinden en yaygın olanı şeker pancarıdır. Đlimizde ŞekerFabrikasının bulunması nedeniyle şeker pancarı üretiminde pazarlama sorunuyaşanmamaktadır. Son yıllarda Đlimizde yağlık ve çerezlik Ayçiçeği ekiliş ve üretimindeartış sağlanmıştır. Đlimizde ayçiçeğini işleyen ham yağ fabrikasının bulunmaması nedeniylePazar konusunda sıkıntı yaşanmakta olup bu sorunu çiftçilerimiz kooperatif ve birliklerleanlaşmalı ekerek ürünü buraya satmak suretiyle aşmaya çalışmaktadır.Ham yağ fabrikalarının Đlimizde çoğalması halinde pazar problemikalmayacağından, ayçiçeği üretimi çok daha hızlı yaygınlaşacaktır. Son yıllarda108

Bakanlığımızca Yağlık ayçiçeğine destekleme primi verilmesi neticesinde Đlimizde Yağlıkayçiçeği ekim ve üretiminde gözle görülür bir artış olmuştur.Ayrıca son yıllarda Nevşehir yöresinde görülen patates kanseri hastalığı nedeniyle oyörelerde patates üretiminin yasaklanması nedeniyle Đlimizde patates üretiminde artışgözlenmektedir. Đlimizde 1 adet patates işleme fabrikasını bulunması ve iç piyasanınihtiyacını çok olması nedeniyle patateste pazarlama sorunu bulunmamaktadır.2006 yılında Yozgat’ta endüstri bitkileri ekim ve üretim miktarları şöyledir.Tablo H.4. 2006 yılına ait Yozgat’ta endüstri bitkileri ekiliş ve üretim miktarları (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)ÜRÜNLEREkiliş(Ha)Verim(Kg/Da)Üretim(Ton)Şeker Pancarı 23.960 4.194 1.004.950Ayçiçeği 717 161 1.148Patates 1.410 2.379 33.550Kanola 319 108 3H.2.1.2. Bahçe BitkileriH.2.1.2.1. Meyve ÜretimiYozgat’ta meyve üretimi genelde öz tüketime yönelik olarak yapılmakta olupyapılan üretimde ilin ihtiyacını karşılayamamakta Đlin meyve ihtiyacı diğer illerdenkarşılanmaktadır. Đlimizde ekonomik anlamda elma üretimi ile Şefaatli Đlçemizde ayvaüretimi yapılmaktadır. Türkiye genelinde meyve üretimi yapılan alanlar tarım alanlarının% 5’ini oluşturmaktadır. Yozgat’ta ise bu oran % 0,26’dır.Đlde genel olarak ; elma, ceviz, üzüm, ayva, erik, kiraz ve vişne üretimiyapılmaktadır. Yozgat ilinde özellikle meyve yetiştiriciliğinin geliştirilebileceği uygunpotansiyele sahip mikro klima alanlar bulunmaktadır. Bu bölgelerimizde meyveciliküretiminin yaygınlaştırılması için çalışmalar yapılmaktadır.2006 yılında Đlimizde üretilen başlıca meyve ürünlerin üretim miktarları şöyledir.109

Tablo H.5. 2006 yılına ait Yozgat’ta üretilen meyve ürünlerinin üretim miktarları (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)ÜRÜNLERÜretim(Ton)Armut 2.977Ayva 1.542Elma 13.551Erik 1.970Kayısı 1.210Kiraz 786Şeftali 707Vişne 1.045H.2.1.2.2. Sebze ÜretimiTürkiye genelinde sebze üretimi yapılan alanlar tarım alanlarının % 3’ünüoluşturmaktadır. Yozgat’ta ise bu oran % 0,68’dir. Yozgat ilinde sebze tarımını etkileyenen önemli faktör iklimdir. Đlimiz sebze üretimi yönünden iklim şartları nedeniyle zayıftır.Đlin sebze ihtiyaçları da diğer illerden karşılanmaktadır.Đlimizde 2006 yılında üretimi yapılan sebze ürünlerine ait üretim miktarları şöyledir.Tablo H.6. 2006 yılına ait Yozgat’ta üretilen sebze ürünlerinin üretim miktarları(Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)ÜRÜNLERÜretim(Ton)Domates 9.010Biber 487Fasulye (Taze) 1.974Soğan (Taze) 981Soğan (Kuru) 113.289Lahana (Beyaz) 3.3372,2Marul (Göbekli) 467,49Ispanak 322Maydanoz 76,09Hıyar 2.204,2Karpuz 832Kavun 1.249110

H.2.1.2.3. Süs BitkileriĐlimizde ekonomik anlamda süs bitkileri üretimi yapılmamaktadır.H.2.2. Hayvansal ÜretimH.2.2.1. Büyükbaş HayvancılıkĐlimiz, hayvancılık bakımından oldukça büyük bir potansiyele sahiptir. Tarımsalişletmelerde hayvancılık, çoğunlukla tarımsal faaliyetlerle iç içe birlikte yapılmaktadır.Đlimizde ki Büyükbaş hayvan varlığındaki yerli ırklar gün geçtikçe kültür ırkı ve melezinehızlı bir dönüş söz konusudur. Yerli ırktan sonra sırayı Montofon ırkı melezi ile Montofonırkı almaktadır. Az sayıda da Simental ve Holstein ırkı ve melezleri de mevcuttur. Merkez,Akdağmadeni, Çekerek, Kadışehri, Sarıkaya ve Sorgun Đlçelerimizde besicilik yaygındır.Diğer Đlçelerimizde süt sığırcılığı daha yoğun yapılmaktadır. Süt sığırı mevcudu gittikçeazalmakta ancak, kültür ırkına dönüş dolayısıyla verim artmaktadır. Akdağmadeni,Çekerek, Kadışehri ile Merkez ve Sorgun Đlçelerimizin dağlık köylerinde yerli ırkhayvancılık yaygındır. Diğer Đlçelerimizde ise kültür ve kültür melezi hâkimdir.Đlimizde bulunan büyükbaş hayvan ırklarından yerli kara ırkı Adı gibi kendi dekaradır. Orta Anadolu'ya yayılmıştır. Alçak boyludur ama bedeni uzun yapılıdır.Boynuzları kısa ve öne doğrudur. Küçük kara tırnaklıdır. Memeleri ve meme başlarıufaktır. Memeler tüyle örtülü olabilir. Et verimi düşüktür. Süt verimi azdır. Đyi besi tutmaz.Hastalıklara, kötü bakım ve iklim şartlarına karşı dayanıklıdır.Đlimizde yerli kara ırkından sonra ençok yetiştiriciliği yapılan ırk,; kültür ırkısığırlarından Esmer (Montofon) ırkıdır. Anavatanı Đsviçre'dir. Aslında Esmer ırk olmasınakarşılık Montofon adıyla bilinmektedir.Türkiye'de boz ırk sığırlarla yapılanmelezlemelerle Karacabey Montofon’u geliştirilmiştir. Bugün bu ırktaki hayvanlar TürkEsmeri denecek kadar ülkemize ait olmuştur. Rengi gümüş renginden koyu esmere kadardeğişir. Sırtta açık renk bir çizgi bulunur. Burun ucu, boynuz ucu, kuyruk ucu siyahtır. Çokiri gövdelidirler. Hem süt verimi, hem et verimi çok yüksektir. Besi tutma özelliği en üstünırklardandır. Türkiye'nin her yerine yayılmıştır. Her iklime ve her bölgeye kolayca uyar.Yozgat Đli 2006 yılı Büyükbaş Hayvan VarlığıTablo H.7. Büyükbaş hayvan varlığı (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)Hayvan TürleriMiktarı (Baş)Kültür Irkı 23.640SığırMelez 78.792Yerli 110.758Manda 2.052T O P L A M 215.242111

Đlimizde canlı hayvan ihracatı yapılmamaktadır.Đlimizde hayvancılığın yaygın olması ve daha çok süt üretimi amacıyla yapılmasınedeniyle ilimizin iyi bir süt üretim potansiyeli olduğunu söylemek mümkündür. Ancak bupotansiyel, ilimizde sütü toplayıp değerlendiren yeterli işletme ve süt toplamamerkezlerinin olmaması nedeniyle yeterince değerlendirilememektedir. Hayvancılık girdifiyatlarının yüksek olması Sütü alan işletmelerinde düşük fiyatla almaları nedeniyleçiftçilerimiz bu konu ile ilgili olarak ürettikleri sütleri daha çok kendi imkanları iledeğerlendirmekte ve kendi imkanları ile satmaktadırlar.Besi için yetiştirilen hayvanların pazarlanması, il içinde olduğu gibi il dışına dasatılmaktadır. Đl içinde değerlendirilen hayvanların kesimleri Pınar Anadolu kombinasındakestirilmekte bu tesiste kestirilen hayvanlara ait bütün atıklar değerlendirilmektedir.Hayvancılıkta oluşan artıklar özellikle gübreler köy şartlarında iptidai şartlarda ahırkenarlarında depolanmaktadır. Bu gübreler genelde tarımda çiftlik gübresi olarakdeğerlendirilmekte az miktarda tezek yapılarak yakacak olarak da değerlendirilmektedir.H.2.2.2. Küçükbaş HayvancılıkĐlimizdeki koyun varlığının tamama yakınını Akkaraman ırkı oluşturmaktadır.Ekilebilir arazi miktarının artması ve mera yetersizliği koyun varlığının düşmesinde etkiliolmuştur. Keçinin ise Orman'a verdiği zarardan dolayı yetiştirilmesinin ormanlık yerlerdeyasaklanması keçi varlığının sayısını düşürmüştür. Đlimizde az miktardaki keçilerin büyükçoğunluğu kıl keçisi olup az miktarda tiftik keçisi bulunmaktadır.Đlimizin 2006 Yılı Küçükbaş Hayvan Varlığı ŞöyledirTablo H.8. Küçükbaş hayvan varlığı (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)Hayvan TürleriMiktarı (Baş)Koyun 267.460KeçiTiftik Keçisi 560Kıl Keçisi 11.262T O P L A M 279.282Đlimizde küçükbaş hayvan ihracatı yapılmamaktadır.Đlimizde küçükbaş hayvancılık olarak daha çok koyunculuk yapılmaktadır. Bu dahem besi hem de süt için yetiştirilmektedir. Besi için yetiştirilen koyunlar ilin et ihtiyacınıkarşılamak için kullanıldığı gibi il dışına da satılmaktadır. Kesimler Đl Merkezinde PınarAnadolu Kombinasında olup ilçelerimizde ise buralarda bulunan mezbahanelerde kesimleriyapılmaktadır. Üretilen sütler ise genelde köy şartlarında değerlendirilmekte üretilenmamuller Đl ve Đlçe merkezlerindeki pazarlarda satılmaktadır.112

Küçükbaş hayvanların yetiştirilmesi sırasında oluşan artıklar, özellikle hayvangübreleri köy şartlarında iptidai şartlarda ahır kenarlarında depolanmaktadır. Bu gübrelergenelde tarımda gübre olarak değerlendirilmekte az miktarda tezek yapılarak yakacakolarak da değerlendirilmektedir.H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretimi)Tavukçuluk sektörü Türkiye’de 1960’lı yıllardan sonra sürekli bir büyümegöstermiştir. Bu büyümede sektöre yapılan büyük yatırımlar kadar sektörün mukayeseliavantajları da rol oynamıştır. Tavukçuluğun bu avantajlarından yararlanılarak geliştirilmesiyeni istihdam olanaklarının yaratılması yoluyla ekonomik, köyden kente göçün azaltılmasıyoluyla da sosyal yararlar sağlayacaktır. Son yıllarda özel sektör tarafından orta ve büyükçapta tavuk çiftlikleri kurulmuştur.Buna paralel olarak Đlimizde de son yıllarda Tavukçuluk sektöründe çok önemli birmiktarda gelişme ve büyüme olmuştur. Et ve yumurta tavukçuluğuna yönelik bu çiftlikürünlerinin ekonomiye katkısı büyük olmuştur. Özellikle Sorgun Đlçemizde tavukçulukönemli bir sektör olmuştur. Önemli bir istihdam alanı oluşturmuştur. Ancak son dönemdeÜlkemizde ve Đlimizde görülen kuş gribi vakaları bu sektörde önemli sıkıntılaryaşanmasına neden olmuştur.Đlimizdeki 2006 yılına ait Kanatlı Varlığı Şöyledir;Tablo H.9. Kanatlı varlığı (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)Kanatlı TürleriMiktarı (Baş)TavukBroiler 54.000Yumurtacı 727.819Ördek 13.697Kaz 34.212Hindi 26.517T O P L A M 856.245Üretilen ürünler Đl ve Ülke piyasasında değerlendirilmektedir. Üretim sırasındaoluşan atıklar kümes yakınlarında depolanıp tarımda değerlendirilmektedir.H.2.2.4. Su ÜrünleriĐlimizde su ürünleri alanında faaliyet gösteren 4 (Dört) adet Alabalık Đşletmesimevcut olup, bunların yıllık proje kapasitesi 44 ton / yıl porsiyonluk alabalık ve 600.000adet yavrudur. Bunlardan 1(bir) adeti kafes projesi olup proje kapasitesi 25 ton/yıldır.Bu tesislerden bugüne kadar hiçbir tesis proje kapasitesinde belirtilen miktaraulaşmamıştır. Bunların başlıca nedenleri ise su miktarlarındaki azalma, üreticinin bilinçsizolması, ekonomik sıkıntı, yem fabrikalarına bölgenin uzak olması, Pazar sorunu ve etraf113

illerde bulunan büyük tesislerle rekabet gücünü olmaması gibi sıralanabilir. Đlimiz supotansiyelinde ülke ortalamasının altında olması da ilimizdeki su ürünleri iş kolunun zayıfkalmasında en büyük etkenlerden bir tanesidir.Đlimizde Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan sulama amaçlı 22adet gölet mevcuttur. Yine Đlimizde D.S.Đ Genel Müdürlüğü tarafından yapılan 3 adet Barajve 3 adet gölet mevcut olup bunların en büyüğü Gelingüllü Baraj Gölüdür. 2004 yılıHaziran ayında Bakanlığımız, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve D.S.Đ GenelMüdürlüğü arasında yapılan bir protokol çerçevesinde Ülkemiz ve tabi olarak Đlimizdekigöletlerinde ekstansif, yarı ekstansif ve entansif olarak üretime açılması sağlanmıştır.Bu kapsamda 2006 yılında D.S.Đ.’ne ait Gelingüllü barajı ile Yahyasaray barajlarıburalardaki Su Ürünleri Kooperatiflerine avlanma hakkı olarak, Köy Hizmetlerine aitMerkez Derbent Sulama göleti ise özel şahsa yarı kontrollü sazan yetiştiriciliğini içinkiraya verilmiştir.Đlimizde gerek üretim tesislerinde gerekse gölet ve barajlarda avlanan su ürünlerigenelde il dışı piyasada değerlendirilmekte olup özellikle Gelingüllü barajında üretilenkerevitler Ankara’da pazarlanmaktadır.H.2.2.5. Kürk HayvancılığıĐlimizde kürk hayvanı üretimi yapılmamaktadır.H.2.2.6. Arıcılık ve ĐpekböcekçiliğiĐlimizde ipekböcekçiliği yapılmamaktadır.Đlimizde yaz aylarının diğer yörelerimize göre daha serin geçmesi ve çiçeklenmeninbiraz daha geç olması nedeniyle özellikle yaz aylarındaki gezginci arıcılarınkonaklamasına neden olmaktadır. Buda Đlimizdeki bal üretimini önemli bir miktardaartırmaktadır. Ancak son yıllarda üretilen ballarla ilgili spekülatif söylentiler bu sektörüolumsuz etkilemiş ve üretilen ürünlerin pazarlanmasında sorunlar yaşanmasına nedenolmuştur.Đlimizdeki 2006 Yılı Arı Kovanı ve Üretilen Bal Miktarı Şöyledir ;Tablo H.10. Đlimizdeki arı kovanları ve üretilen bal miktarı (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)Đlkel/Feni Kovan VeGezginci ArıcıGezginciArıcı SayısıKovanSayısıToplam Üretim(Kg.)Đlkel Kovan- 838Fenni Kovan - 17.384387.864Gezginci Arı 19 3.135 136.200Đldeki Toplam Balmumu Üretimi: 6.194 Kg.114

H.3. Organik TarımĐlimizde organik tarım yapılması ile ilgili olarak organik tarım timlerioluşturulmuştur. Bu konu ile ilgili olarak Đl Müdürlüğümüzce yapılan Çiftçi Eğitim veYayım çalışmalarında çiftçilerimiz bilgilendirilmiştir. Ancak organik tarım üretimininmaliyetinin fazla olması nedeniyle çiftçilerimizce organik tarım yapmak için talepolmadığından Đlimizde organik tarım yapılmamaktadır.H.4 Tarımsal ĐşletmelerH.4.1. Kamu ĐşletmeleriĐlimizde kamuya ait 1 Adet Tarım Đşletmesi mevcuttur. Önceleri Tiftik KeçisiAraştırma Enstitüsü iken daha sonra Hayvancılık Araştırma Enstitüsü olarak değiştirilmişolup son olarak bütün faaliyetleri durdurularak Ankara Lalahan Hayvancılık MerkezAraştırma Enstitüsü’ne bağlanmış, arazileri ise Milli Emlak Müdürlüğüne devredilmiştir.Şuan buraya bağlı Yerköy Üretme Đstasyonu olarak faaliyet göstermektedir. Hayvancılıküniteleri kaldırılmış olup şuan bu işletmede hazineye devredilen araziler üzerinde sadecearpa ve buğday üretimi yapılmaktadır.H.4.2. Özel ĐşletmelerĐlimizde özel tarım işletmesi olarak Boğazlıyan Đlçemizdeki Başak YemFabrikasının teşebbüsü ile aynı ilçemizin devecipınar köyünde 2500 Baş kapasitelibüyükbaş hayvancılık tesisi kurulmuştur. Bu tesiste su sıkıntısı nedeniyle herhangi birtarımsal üretim yapılmamaktadır.Şuan işletmede toplam 350 baş Holstein ırkı büyükbaş hayvan bulunmaktadır.Bunlardan 150 adedi sağılan inek olup üretilen süt Đl Merkezimizdeki Pınar Anadolu veGıda A.Ş.‘ ne satılmaktadır.H.5. Tarımsal FaaliyetlerH.5.1. Pestisit KullanımıDünya nüfusunun hızlı artışına paralel olarak gıda gereksinmesi hızla artmaktadır.Đnsanlar beslenmek için gittikçe artan nüfusa yetecek besini üretmek ve bu ürünleri hastalıkve zararlılardan korumak için çalışmaktadırlar. Bu çalışmalar arasında pestisit kullanımıönemli bir yer tutmaktadır.Tarım ürünlerinin üretim ve depolanmaları sırasında, ürün değerini bozan hastalık,zararlı ve yabancı otları yok etmek için kullanılan kimyasal maddelere pestisit adı verilir.Bir kimyasal maddenin pestisit olarak kullanılabilmesi gereken özellikler şöylesıralanabilir .- Kullanılacak zararlıya etkin olmalı- Kimyaca dayanıklı olmalı- Arı, kuş, balıklar vb. canlılara olabildiğince az zarar vermeli115

- Ürünlerde mümkün olduğunca az kalıntı bırakmalı- Ucuz olmalıPestisitlerin kullanım miktarları hastalık ve zararlının cinsine, üretilen ürününçeşidine, iklim, toprak ve depolanma şartlarına ayrıca pestisitin etken maddesine göredeğişiklik arz etmektedir.Pestisitlerin tavsiyelere uygun olmayan şekilde kullanılmaları, özellikle sonilaçlama ile hasat arasında bırakılması gereken süreye uyulmaması sonucunda tarımürünlerinde büyük miktarda kalıntı kalmaktadır. Bitki hastalık ve zararlılarının kontrolündekullanılan bu ilaçların tarım ürünleri üzerinde ya da içinde kalan türevlerine pestisitkalıntısı denir. Tarım ürünlerinin 1 kilogramında bulunan 1 miligram pestisit ppmcinsinden ifade edilir.Toksikologlara göre bugün insanlar kimyasal maddelerden meydana gelen birokyanus içinde yaşamak zorunda kalmışlardır. Son zamanlarda pestisitler de dahil olmaküzere bilinen kimyasal maddelerin miktarı 2 milyonu aşmıştır. Pestisitler, canlıların çeşitlihayat formlarına karşı farklı toksik etkiler göstermektedirler. Buna rağmen genel bir kuralolarak bitki koruma ilaçlarının insanlar ve hayvanlar için zehirli olduğu kabul edilmelidir.Đlaç uygulamalarında asıl amaç, pestisitlerin sadece hedef alınan hastalık veyazararlıya etkili olmasıdır. Hedef alınmayan canlılara da toksik etki gösteren yani selektif(seçici ) olmayan ilaçların kullanılma alanları daraltılmalıdır.Pestisitler, uygulandıkları andan itibaren değişik kimyasallara parçalanmayabaşlarlar.Bu parçalanma ürünlerinin bir kısmı bazen esas pestisitten daha toksik ve kalıcı,olabilmektedir. Çok zehirli bir bileşik olan aldicarb'ın parçalanma ürünü SO-aldicarb, esaspestisitten daha zehirli ve kalıcı etki göstermektedir.Pestisitlerin çevredeki sirkülasyonu çok yönlü ve karmaşık bir yapıya sahiptir.Tarla, bahçe ve orman ağaçlarının hastalık ve zararlılara karşı ilaçlanmaları sırasında ilaçzerreleri havaya, toprağa, topraktan yağmurların yeraltı sularına ve dolayısı ile suekosistemine karışabilmektedir. Örneğin 1975 yılında Amerika' nın Texas ve Lousianaeyaletlerinde pirinç tarlalarına yabancı otlarla mücadele etmek için atılan 2,4 Diamin 'ninrüzgarla taşınan tozları, birkaç mil uzaklıktaki pamuk ve sebze bahçelerinde anormalyapraklanma, yanma ve kuruma gibi etkiler meydana getirmiştir. Hiç pestisit uygulamasıyapılmayan kutuplardaki penguenlerde, ayı balığı ve eskimolarda DDT 'nin varlığınınbelirlenmesi, tarım ilaçlarının dünyadaki sirkülasyonunu göstermesi bakımından önemlidir.Pestisitlerin Đnsanlara EtkileriPestisitler toksik yapıları nedeniyle hedef alınan zararlı böcek ve hastalığın dışında,doğrudan ve dolaylı yollarla insan ve çevresine olumsuz etkiler göstermektedir. Kazalar veyanlış ilaç kullanımı hariç tutulursa, pestisitlerle insanların teması; ilaç üretimi, taşıma,depolama ,kullanma ve ilaç kalıntısı içeren ürünlerin tüketimi sırasında olmaktadır. Buetkileşim sonunda pestisit, insan vücuduna ağız deri ve solunum yoluyla girmektedir.116

Pestisitin insanlara etkisi, kendi kimyasal yapısından veya "metabolit" adı verilenparçalanma ürünlerimden ileri gelebilir. Bu maddelerin bir kısmı birikime uğradığı, birkısmı da birikmediği halde sinir hücrelerinde tahribat yaptığı için çok tehlikeli sonuçlardoğurabilmektedir. Pestisit buharları ile bulaşık havanın solunum yolu ile bünyeyealınması veya ilacın doğrudan cilde teması, bir süre sonra toksik etkilerini göstermektedir.A. Pestisitlere Uzun Süre Maruz Kalındığında Oluşan EtkilerTablo H.11. Uzun süre pestisitlere maruz kalındığında oluşan etkiler (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)ORGAN SĐSTEMĐETKĐSinir SistemiBeyin dokusunun sertleşmesi, sinir kökü ii1tihabı, damar gevşemesi, göz küresinin ,arkasında i1tihab, polinevrit vs.Solunum SistemiKronik soluk borusu iltihabı, bronşial astım,akciğer anfizemi, firotik akciğerKalp Damar SistemiKronik toksik kalp kası iltihabı, kronik koroneryetmezliği, kas sertleşmesi, kas gevşemesiKaraciğerKronik sarılık, safra kesesi i1tihabı, karaciğeri1tiha bıBöbreklerÜre, azot ve kreatin artışı, sıvı maddeoluşumunda azalış, düşük temĐzlemeMide - Barsak SistemiKronik gastrit, ülser, kronik kolit, hemeroit(kanamalı), spastik ve polipik formasyonlar,oniki parmak. barsağı i1tihabl, fazla salgılamaveya az asidite, hareket azlığıDolaşım Sistemi ve KanAlyuvar azlığı, akyuvar azalışı, monosit artışı,hemoglobin değişikliği, retikulasit ve lenfosittekrizDeriDeri iltihabı, egzemaGözlerKonjoktivit, göz kapakları iltihabıPestisitlerin Toprağa EtkileriPestisitler doğrudan bitki üzerine, toprağa ve tohumluğa uygulanırlar. Her nereyeuygulanırsa uygulansınlar sonuçta önemli bir bölümü toprakta kalır. Eğer uygulananpestisit kalıcı ise çevre yönünden çok büyük sakıncalara yol açar.Pestisitler toprakta iki yolla dağılırlar:1- Çözünerek ve drenaj sularına karışarak sürüklenme yoluyla2- Mikroorganizmaların biyokimyasal etkileri sonucunda, hidroliz ve oksidasyonlabozulup, çözünebilir bileşikler oluşturarak, karbon gazı ve amonyak çıkartıp basitbir mineral yapıya dönüşmek suretiyleToprakta kil ve organik maddede absorbe edilerek tutunabilen ve aşağıya doğrusüzülen su ile hareket edebilen pestisitler, buharlaşabilir, toprak organizmaları veya bitkilertarafından tutunabilir, erozyon ve yağmur suyu ile yüzeyde hareket edebilir, kimyasal,mikrobiyal veya güneş ışığıyla bozunmaya uğrayabilirler.117

Güneş ışınları ile bozunma sonucunda daha toksik fotoürünler oluşabilmektedir.Örneğin sülfid içeren pestisitler ışığın etkisiyle sülfokside dönüşür. Sülfoksitlerin sudakiçözünürlüğü daha fazla olup daha toksik bileşiklerdir. Aldicarbın' sudaki çözünürlüğü 6ppm iken sülfoksidinin sudaki çözünürlüğü 43 ppm olup kendisinden daha toksiktir.Pestisitlerin toprakta kalıntıları şu sonuçlara yol açar:1 – Kirlenmiş toprakta yetişen ürünler pestisit kalıntılarını kökleri ile topraktanalacaklarından, insan ve hayvanlar için gıda ve yem maddesi olarak kullanılacak ürünlerazda olsa kalıntı içerirler.2 – Pestisitler topraktan süzülerek yer altı sularına veya buharlaşma ile atmosferekarışabilirler.3 – Toprakta kalıcılıkları fazla olan herbisitler bir sonraki kültür bitkisini olumsuzetkileyebilir.4 – Toprak verimliliğini arttırmada etkili olan solucanlar pestisit kalıntısından zarargörürler.5 – Toprak mikroorganizmalarının kısmen veya tamamen yok olmasına nedenolabilirler.Pestisitlerin Sulara EtkileriToprak, hava ve su üçlüsünden herhangi birine olan bir bulaşma diğer ikisinietkiler.Đçme suyu gereksiniminin kuyulardan sağlandığı yerlerde ilaçlama atıklarının değişikyollarla yağmurlarla yıkanarak kuyu i ara ulaşması kirlenmeye neden olur. Kent sularınınçıktığı kaynaklar, baraj gölleri ve göletleri bu ilaçların ulaşması sonucu kirlenebilir. Birkentin suyunu sağlayan baraj gölünü bazen birçok akarsu besler. Bu akarsularınçevresindeki tarımsal alanların ilaçlanması sonucunda akarsular ve dolayısıyla barajlarkirlenmiş olur. Bu nedenle su kaynaklarını besleyen yerlerde ilaçlama kontrollüyapılmalıdır.Pestisitlerin Besin Maddelerine EtkileriPestisitlerin çoğu organik bileşiklerdir. Bunlardan sistemik insektisider, hormonyapısındaki herbisitler çeşitli yollar ile bitki içine girmekte onun biyokimyasal olaylarını yada besinler ile kimyasal reaksiyona girerek besin değerini etkileyebilmektedir. Bir kısımpestisitler de yüksek buharlaşma basınçları ve kokulu olmaları nedeniyle bitki içinegirdikleri yerlerde bozunurken kokulu bileşikler oluşturarak besinin tat ve koku gibiniteliklerini bozabilirler.H.5.2. Gübre KullanımıTarımda kullanılan gübreler 2’ye ayrılmaktadır.118

1 – Tabii Gübrelera – Çiftlik Gübresib - Yeşil Gübrelerc – Sıvı Gübreler3 – Suni GübrelerĐlimizde tabii gübrelerden çiftlik gübresi kullanılmaktadır. Kimyasal gübrelerdenise tarımda birçok gübre cinsi kullanılmakla birlikte genel kullanılan kimyasal gübrecinsleri şunlardır.1 – Amonyum Nitrat ( %33 veya 26 Azot)2 – ÜRE (% 46 Azot)3 – Diamonyum Fosfat (DAP) ( % 18 Azot % 46 Fosfat )1 – Amonyum NitratAzotlu gübreler içerisinde dünyada en çok tüketilen gübre amonyum nitrattır.Ülkemizde üretilen Amonyum nitrat gübreleri % 26 ile % 33 Azot içermektedir.Amonyum nitratın içerdiği azotun yarısı amonyum, diğer yarısı da nitrat şeklindebulunmaktadır. Kolay çözünür olması ve bitkilerin gerek nitratı gerekse amonyumuabsorbe etmeleri nedeniyle nitrat toprakta artık bırakmaz. Bu özellikler nedeniyleamonyum nitrat hızlı etki yapan bir azotlu gübredir.Amonyum nitrat üretimi nitrik asidin amonyak ile nötrleştirilmesi ilkesine dayanır.Elde olunan ürün gübre olarak kullanılabilecek şekilde izole edilerek granüle şekle getirilir.2 – ÜreÜre beyaz renkli kokusuz, kristal yapıda, suda kolaylıkla çözülebilen %46 Azotiçeren gübredir. Üre kimyasal gübreler içerisinde en yüksek düzeyde azot içeren birgübredir. Üre higroskopik olup, atmosferden nem absorbe eder. Ancak içerdikleri azotilkesine göre üre, öteki azotlu gübrelere oranla daha az hidroskopikdir. Ürenin eldeedilmesi amonyak ile karbondioksitin sentezine dayanır.Gübrelerin Çevreye Olan EtkileriAraştırmalar iyi gübreleme ile kullanılan uygun gübrelerin bitki ürün veriminiartırması yanında çevre üzerinde oldukça faydalı olduğunu göstermiştir. Bunun yanı sıradengesiz ve aşırı kullanımların beraberinde birçok problemi getirdikleri de bir gerçektir.Tarımda kullanılan gübrelerin çevreyi kirlettiği, günümüzde sık sık tartışılan birkonudur. Gübrelemenin çevre kirlenmesi açısında üzerinde titizlikle durulması gereken üçyönüne dikkat etmek gerekir. Bunlar ; Đçme suyunun kirlenmesi, Göl ve Akarsularınoksijence yoksullaşması, bitkisel ürünlerin dengesiz niteliği veya düşük nitelikli olmaları.Gübrelerde kullanılan nitrat içme sularının niteliği üzerine olumsuz etki yapangübre temel öğesidir. Nitratlı gübrelerin tarımda artan miktarlarda kullanılması nedeniyle119

u gübrelerin bir kısmı yıkanarak daha aşağıda yer alan içme sularının sağladığı aküferlerekarışmaktadır. Yalnız bitkilere uygulanan azotun % 50’si bitki tarafında kullanılmakta %30’u topraktaki mikroorganizmalarca organik formda fikse edilmekte, % 15’idenitirfikasyona uğramakta, sadece % 5 ‘i topraktan yıkanmaktadır.Tablo H.12. 2006 Yılında Đlimizde Kullanılan Toplam Gübre Miktarları (Đl Tarım Müdürlüğü Verileri)GÜBRE CĐNSĐKULLANILAN MĐKTAR (Ton)% 21 Amonyum Sülfat 903,40% 26 Amonyum Nitrat 9.782,45% 33 Amonyum Nitrat 21.099,52ÜRE 8.105,25DAP 16.833,81T.S.P. 606,55N.S.P. 958,6520-20-0 (Kompoze) 10.505,6320-20-Zn+1 4.527,9515-15-15 175,0012-30-12 2.124,80Çinko Sülfat 5.725,00T O P L A M81.348,01H.5.3. Toprak KullanımıTarımsal faaliyetlerde toprak kaybını (erozyonu) engellemek üzere yapılançalışmalarımız maddeler halinde şöyledir ;Đlimizde mevcut, tarım yapılan çok meyilli arazilerde erozyonu tamamen önleyenbir tedbir olan teraslama yöntemi, yaygınlaştırılmaya çalışılmakta bu konuda çiftçilerimizbilgilendirilmektedir.Topraklarımızdan alınan ürünlerle meydana gelen besin yönündenfakirleşmeyi önleyip toprağı besin maddeleri yönüyle destekleyen ayrıca toprak ve sumuhafazası içinde büyük önemi olan Yonca, Korunga, Fiğ...vb. yem bitkileri ekilişleriteşvik edilmekte ve bu konunun yararı yapılan toplantılarla, basılı ve sesli yayın vasıtası ileanlatılmaktadır.Mera, ülkemizde erozyonun önlenmesinde ve hayvancılıkta çok büyüköneme haizdir. Mevcut meraların korunması, ıslahı ve meraların artırılması hemhayvancılığın gelişmesine önemli bir katkı sağlayacaktır hem de erozyonun önlenmesindeçok büyük rol oynayacaktır. Bu amaçla 1998 yılında çıkarılmış olan 4342 sayılı merakanunu ile mevcut meraların korunarak ıslah edilmesi ve mera işgallerinin önlenmesiamaçlanmaktadır. Bu ise erozyonun önlenmesinde toprak ve su muhafazasına önemlioranda katkıda bulunacaktır. Đl Müdürlüğümüz ve diğer kurumlardan elemanlarla kurulan120

teknik heyetçe mevcut meraların tespit ve tahdit çalışmaları yapılmakta, mera parselleri,taş dikimi ile belirlenerek işgal ve tahriplerinin önlenmesine çalışılmaktadır.Toprağın yapısının bozulmasına, orman ve mera yangınlarına sebep olan anızyakmalarının, zararı çiftçilerimize anlatılmakta ve önlemeye çalışılmaktadır. Bu amaçla ĐlMüdürlüğümüzce toprak yüzeyindeki sapları parçalayarak zararsız hale getirenRotatiller(Sap Parçalayıcı) alınmış ve çiftçilerimize kullandırılmaktadır.Sulu alanlarda malçlama gibi toprak yapısını düzenleyici konuların eğitimiyapılmaktadır.Rüzgar erozyonu olan yerlerde rüzgar erozyonunu önleyici tarla kenarlarına perdeyapacak şekilde set bitkileri dikimi tavsiye edilmektedir.KAYNAKLAR• Đl Tarım Müdürlüğü121

I. MADENCĐLĐKI.1.Maden Kanununa Tabi olan Madenler ve Taş Ocakları nizamnamesine tabi olandoğal Mineraller:I.1.1 Sanayi Madenleri (Sanayi ve Tic.Müd. 2006 Yıllığı Verileri)Kalitesi Toplam RezervMadenin CinsiBulunduğu Yer/Tenörü(ton)Flüorit Şefaatli – Akdağmadeni % 46-75 CaF 2 100.000Grafit Akdağmadeni % 39.78 Sabit C 200.000Kayatuzu Yerköy (Sekili) % 92 NaCl 466.000.000Barit Akdağmadeni - Yukarı Çulhalı - 1550Tuğla- KiremitHam.Akdağmadeni - Yerköy - Sarıkaya - 94 milyonKireçtaşı Sorgun - Şefaatli – Çekerek % 90-98.5 CaCO 3 39 milyonÇimentoHammaddesiMerkez (Saray) – Çekerek - 55 milyonMermer Sorgun - Çayıralan Merkez (Muslubelen) - 15 milyon m 3 + ?KuvarsitSarıkaya (Koçcağız ve Karacalar Köyleri)Sorgun - Sarıkaya (Çomakdağı)-% 95.51 SiO 210.240.0002.817.000Vollastonit Akdağmadeni (Y. Çulhalı Köyü) - 120.000DemirSarıkaya- Sorgun% 17.35- 59.79Fe103.545.000I.1.2. Metalik Madenleri (Sanayi ve Tic.Müd. 2006 Yıllığı Verileri)Madenin CinsiKurşun-ÇinkoBulunduğu YerAkdağmadeniKalitesi/Tenörü% 4 Pb% 8 ZnToplam Rezerv(ton)500.000DemirSarıkaya- Sorgun% 17.35- 59.79Fe103.545.000Altın Akdağmadeni (Başçatak köyü) 2.1 gr/ton -Bakır Merkez (Baltasarılar köyü) % 0.002-1.46 Cu 1.515.000122

I.1.3. Enerji Madenleri (Sanayi ve Tic.Müd. 2006 Yıllığı Verileri)MadeninCinsiKömürBulunduğu YerSorgun-Merkez (Divanlı Köyü)Kalitesi/Tenörü1550 -4900 Kcal/Kg1.19-4.55 kükürtToplam Rezerv(ton)20.601.000Uranyum Sorgun % 0.1 2500 U 3 O 8KaplıcaSorgun-Saraykent-Boğazlıyan-Sarıkaya –Yerköy30-46.5 °C 386 lt/sn debiKaynak SularıYozgat ili ve ilçelerinde yüzeyleyen litolojik birimlerde depolanan yeraltı suyununbir kısmı kaynaklar aracılığıyla yeryüzüne çıkmaktadır. Kaynaklar, granit, granodiyorit,gabro, mermer, çakıltaşı ve kumtaşlarından boşalmaktadır. Kaynaklar kayaçların kırık veçatlakları aracılığıyla boşalım yapmaktadır. En büyük kaynaklar kireçtaşlarındanboşalmaktadır.I.1.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal MalzemelerBu konu ile ilgili bilgi temin edilmemiştir.I.2 Madencilik Faaliyetlerinin yapıldığı yerin özellikleri:(Sanayi ve Tic.Müd. 2006 Yıllığı Verileri)I.3.Cevher ZenginleştirmeTaş, Stabilize Kum Çakıl ocakları ile bazı madenlerden çıkan malzemeler kırmaeleme tesislerinde değerlendirilmektedir.I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine EtkileriĐlimiz sınırları içerisinde bulunan maden kanunu ve Taş Ocakları Nizamnamesinetabi olan fazı faaliyetlerde patlayıcı maddeler kullanılmaktadır. Bu da yeraltı sularını veçevreyi olumsuz yönde etkilemektedir. Bazı madencilik projeleri yapıldığı alanlar ormanalanları olduğundan ağaçlar kesilmekte olup ekolojik denge bozulmaktadır.I.5.Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla YapılanRehabilitasyon ÇalışmalarıMadencilik faaliyetleri sonucunda Çed Raporlarında verilen taahhütnamelerçerçevesinde rehabilitasyon çalışmaları yapılmaktadır.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• MTA Sivas Bölge Müdürlüğü verileri123

J. ENERJĐJ.1. Birincil Enerji KaynaklarıGüneş, rüzgar, kömür gibi sınıflandırılan alt başlıklardır. Bunlar gereken enerjikullanımına dönüştürülünceye kadar makinelerde ısınma amacıyla, türbin veya motor gibiaraçlarda kullanılıncaya kadar işe yaramaz. Dünyanın her yerinde birçok ülkede pek çokbirincil enerjinin ziyan olmasına sebep onu gerekli hizmete çevirecek olan donanımıntasarımındaki veya gelişmesindeki yetersizliklerdir.J.1.1. TaşkömürüĐlimiz Sınırları içerisinde taşkömürü rezervi mevcut değildir.J.1.2. LinyitYozgat ili linyit yataklarının oluşumu açısından zengin yer altı doğal kaynaklarınasahiptir. Özellikle Sorgun içerisinde Çeltek ve Ayrıdam olmak üzere iki ayrı noktadançıkarılmaktadır. Sorgun Çeltek kömür işletmesinde bulunan linyit yataklarının toplamrezervi 1,25 milyon tondur. Đlimizde çıkarılan linyit kömürlerinin havada kuru numunedeMin. 4000 Kcal/kgr, ısı değerine sahip olup Yozgat ve çevre illerde ısınma amaçlı olarakkullanılmaktadır.J.1.3. AsfaltitĐl sınırlarımızda asfaltit rezervi yoktur.J.1.4. Bitümlü ŞistĐl sınırlarımızda bitümlü şist rezervi yoktur.J.1.5. Ham petrolĐl sınırlarımızda petrol rezervi yoktur.J.1.6. DoğalgazĐlimiz sınırlarında doğalgaz rezervi yoktur. Đlimizde doğal gaz kullanımı çalışmalarıbaşlatılmış olup inşaat çalışmaları devam etmektedir.J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum)Đlimizde uranyum ve toryum rezervi yoktur.J.1.8. OrmanBu konu ile ilgili bilgiler F.1.1. başlığı altında verilmiştir.124

J.1.9.HidrolikĐlimizde bu konuda çalışma bulunmamaktadır..J.1.10. JeotermalBu konu ile ilgili bilgiler B.1.8. başlığı altında verilmiştir.J.1.11. GüneşYozgat Đlinde güneş enerjisi ile ilgili herhangi bir tesis bulunmamaktadır. Đlimize ait2006 yılına ait aylara göre güneşlenme potansiyeli Tablo J.1’de verilmiştir.Tablo J.1. Aylara Göre Güneşlenme Potansiyeli (Meteoroloji Müdürlüğü Verileri 2006)2006 Yılı Güneşli Gün SayısıDakikada GüneşlenmeŞiddeti(cal/cm²)Güneşlenme Süresi(Saat/Gün)Ocak 26 164,62 3,6Şubat 22 205,31 3,7Mart 26 300,82 5,2Nisan 27 404,85 7,0Mayıs 31 469,20 8,6Haziran 30 592,58 12,5Temmuz 31 569,19 12,2Ağustos 31 522,45 12,2Eylül 30 395,58 8,9Ekim 31 272,81 6,1Kasım 20 162,50 2,9Aralık 23 138,49 2,8J.1.12.RüzgârĐlimizde rüzgar enerjisi üreten herhangi bir santral yoktur.J.1.13. BiyokütleĐlimizde biyokütle enerji üretim ve tüketimi ile ilgili bilgi elde edilememiştir.J.2. Đkincil Enerji KaynaklarıDoğada potansiyel halde bulunan birincil enerji kaynaklarının çeşitli teknolojikdonanımlarla bir çevrim sonucu enerji üretiminin elde edildiği sistemlerdir.J.2.1. Termik EnerjiTermik santraller, kömür, motorin, doğalgaz, fuel-oil, jeotermal enerji kaynaklarınınkullanılması ile elektrik enerjisinin üretildiği tesislerdir. Bu tesislerden elde edilen enerjiyetermik enerji denilmektedir. Đlimizde termik santral bulunmamaktadır.125

J.2.2. Hidrolik EnerjiHidrolik santrallerde akarsu gücünden yararlanılarak elektrik enerjisi eldeedilmesidir. Đlimizde hidroelektrik santralı bulunmamaktadır.J.2.3. Nükleer EnerjiDoğada bulunan radyoaktif elementlerden yararlanılarak nükleer santrallerdeelektrik enerjisi elde edilmesidir. Đlimizde nükleer enerji santralı bulunmamaktadır.J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi ÜretimiĐlimizde rüzgar, jeotermal, güneş (su ısıtma hariç) ve biyokütle enerji üretimi yoktur.J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere DağılımıTablo J.2. Yozgat Đli Enerji Tüketiminin Sektörel dağılımı ( Sanayi Tic.Müd. ver,leri)SEKTÖRLERENERJĐ TÜKETĐMĐ (KWH)Meskenler 127.203.655Resmi Daireler 12.865.849KĐT’ler 7.355.663Köyler 2.306.817Ticarethaneler 74.659.509Küçük Sanayiler 44.491.713Büyük Sanayiler 77.322.910Genel Aydınlatma (sakak,cadde,park vb.) 39.165.821Şantiyeler 5.664.071Hayır Kurumları 777.699Tarımsal Sulamalar 49.556.703Çeşitli Tüketimler 394.664Net Tüketim 441.765.074Şebeke Kaybı 52.138.313Brüt Tüketim 493.903.387J.4. Enerji Tasarrufu Đle Đlgili Yapılan ÇalışmalarĐlimizde enerji tasarrufu ile ilgili; Sokak lambalarının gücünün düşürülmesi, günışığına duyarlı fotoselli sokak lambalarının kullanılması ve gereksiz lambaların sökülmesiçalışmalar yapılmaktadır.KAYNAKLAR• Çamlıbel EDAŞ Yozgat Müessese Müdürlüğü• Meteoroloji Müdürlüğü verileri126

K. SANAYĐ VE TEKNOLOJĐK.1. Đl Sanayinin Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen EtkenlerYozgat-Ankara Karayolu’nun 28. km’sinde Yerköy Đlçesi Harkaşan köyü yolayrımında kurularak tüm alt yapısı ile kullanıma hazır hale getirilen Organize SanayiBölgemize 4325 sanayici ve işadamları akın akın Yozgat’a gelerek Organize SanayiBölgemizde tüm fabrikaların tamamlanmasıyla 11.000 civarında bir istihdam imkanı Đlinen büyük sorunlarından biri olan işsizliğin azaltılması ve ekonominin güçlenmesine olumlukatkı sağlayacaktır.K.1.1. Sanayi AlanlarıOrganize Sanayi Bölgesi 1994 yılında kamulaştırma çalışmaları başlamış olup 1995yılında bu çalışmalar tamamlanmıştır.Bununla birlikte Organize Sanayi Bölgemizin projeçalışmaları neticesinde 110 adet Sanayi parseli oluşmuştur.Organize Sanayi Bölgesi1.500.000 m² arsa üzerine kurulmuştur.1996 yılında altyapı çalışmaları Asfalt,yol, suelektrik zemini, kanalizasyon,yağmur suyu drenaj, içme ve kullanma su nakil hatları,AG-OG Elektrik Saha içi inşaatları 1997 yılında tamamlanarak hizmete sunulmuştur.K.1.2. Küçük Sanayi SitesiYozgat Đlimizde 1.291 işyerinden oluşan 7 Adet Küçük Sanayi Sitesi bitirilerek esnafve sanatkarlarımıza verilmiştir.Bunlar Yozgat Merkez 12+300 işyeri,Yerköy 1. kısım 224işyeri,Sorgun Yeşilova 243 işyeri,Şefaatli 164 işyeri,Akdağmadeni 146 işyeri,Yerköy 2.kısım 202 işyeridir.K.1.2.1.Đnşaat Halindeki Sanayi Siteleri1-Boğazlıyan Küçük Sanayi Sitesi=200 işyeri+Sosyal Tesis2-Çekerek Küçük Sanayi Sitesi =100 işyeri+Sosyal Tesisi3-Sarıkaya Küçük Sanayi Sitesi=100 işyeri4-Yenifakılı Küçük Sanayi Sitesi =50 işyeri+ Sosyal TesisK.1.2.1.1. Boğazlıyan Küçük Sanayi Sitesi200 işyerinden müteşekkil küçük sanayi sitesine ait 114.524 m² arsa alımıyapılmıştır.1997 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığına tasdik ettirilerek inşaatabaşlanmıştır.K.1.2.1.2. Çekerek ve Yenifakılı Küçük Sanayi Sitesi100 işyeri ve sosyal tesisten Müteşekkil Çekerek Küçük Sanayi Sitesi ve 50 işyeri veSosyal Tesisten Müteşekkil Yenifakılı Küçük Sanayi Sitesi 1997 yılı yatırım programınaalınmıştır..K.1.2.1.3 Sarıkaya Küçük Sanayi Sitesi ( Sanayi Tic.Müd. verileri)Sarıkaya Küçük Sanayi Sitesinde 100 işyeri vardır.127

Yozgat Đlindeki Sanayinin Sektörlere Göre DağılımıSEKTÖR ADISAYISIGıda Sanayi 53Toprak Sanayi 22Tekstil-Konf. Deri ve Ayakkabı ÜretimSanayi09Mobilya Sanayi 07Diğer Sanayi Dalları 35K.2. Genel Anlamda Sanayinin GruplandırılmasıYozgat ilinin kalkınmada öncelikli birinci derecede iller arasında olması nedeniyleOrganize Sanayi Bölgesinde yatırım yapan sektörler şunlardır. Gıda, Tekstil, Konfeksiyon,Mobilya, Tıbbi Malzeme, Kağıt Sanayi, Makine Sanayi, Kristal Cam, mozaik, ZiraiAletler,Kozmetik Makineleri,Oto Yedek Parça,Ambalaj,Đnşaat,Sanayi gibi yatırımbulunmamaktadır.K.3. Sanayinin Đlçelere Göre DağılımıTablo K.1. Sanayinin Đlçelere Göre Dağılımı ( Sanayi Tic.Müd. verileri)ĐŞLETMENĐN ADI128YERĐÜRETĐM KONUSUCoşkun Tuğla San.Tic.Aş. Yozgat TuğlaKale Seramik Yerköy Seramik. Đnşaat Malz.Coşkunlar Karoser Đm.San.Tic.Ltd.Şti. Yozgat KaroserEnsar Plastik San.Tic.A.Ş. Yozgat PlastikAytaç Hay.Gıd.San.Tic.A.Ş. Yozgat GıdaErensan Isı Tek.San.Tic.A.Ş. Yozgat Kal.Kaz.Sentekstil Konf.ve Örme San.Tic.A.Ş. Akdağmadeni KonfeksiyonOnat Teks.Ay.San.Tic.A.Ş. Sorgun AyakkabıBes Unlu Mam.Tar.Hay.Đnş.Taah.Tur.Gıd.San.Tic.Ltd.Şti. Boğazlıyan EkmekĐlbaylar Tar.Pet.Ür.Nak.Teks.San.Tic.Ltd.Şti. Çandır Un KepekÜçerler Tar.Ür.Taş.Đnş.Taah.Tic.Ltd.Şti. Sarıkaya Un KepekMeraller Unlu Mam. Yem. Akary. Tar. Ür. Đnş. Taah. Đth. Đhr.San.Tic.Ltd.Şti.YozgatEkmekBurçak Hay.Gıd.ve Đht.Mad.Tic.San.Ltd.Şti. Yozgat EkmekUçarkıd Oy.San.Đç ve Dış Tic.Ltd.Şti. Yozgat Plastik OyuncakÖzdoğuş Đnş.ve Đht.Mad.Tic.San.Ltd. Sorgun TuğlaPrizma Teks.Dış Tic.Taş.San.Tic.Ltd. Yozgat TekstilNimsaş Oto Elk.Ydk.Prç.Đm. Yerköy Motor ParçalarıEminoğlu Nak.Gıd.Đnş.Malz.Tar.Hay.Đth.Đhr.Tic.San.Ltd.Şti. Yozgat EkmekEray Nak.Oto Tar.Ür.Gıda San.Tic.Ltd.Şti. Yozgat EkmekBekiroğlu unlu Mam.Gıda San.Tic.Ltd.Şti. Yozgat EkmekErtem Süt Mam.Man.Hay.Nak.Đnş.Đth.Đhr.San.Tic.Ltd.Şti. Çandır PeynirSorgun Top.Ür.Đnş.Gıd.Mad Üret.Paz.San.Tic.Ltd.Şti. Sorgun SeramikErdemtaş Güb.Yem.Yem Teks.Pet.Ür.Tic.Paz.Ltd.Şti. Yozgat Karm YemYKS Kauçuk San.Koll.Şti. Yozgat KauçukMugi Teks.Kon.Turz.Đnş.Gıd.San.Dış Tic.Ltd.Şti. Yozgat Tekstil

Akbirlik Gıd.Mad.Tar.Ür.Hay.Oto Đnş.Taah.San.Tic.A.Ş. Saraykent Un-KepekDelta Tar.Kimyasalları San.Tic.A.Ş. Yozgat Kimyasal MaddeMehtap Un Kurtuluş Öztekin Boğazlıyan Un KepekYozgat Köksallar Mob.San.Halı Day. Tük. Mal. Nak. Tic. Paz.Ltd. Şti.YozgatMobilyaÖzkaya Ambalaj Sanayi ve Tic.A.Ş. Çandır GıdaMahzar Tanrıkulu Yerköy ÇinkoYimteks Yimpaş Teks.San.Tic.A.Ş. Yozgat TekstilTaşba Day.Tük.Mal.Mob.Dekor.Đnş.Taah.San.Tic.Ltd.Şti. Yozgat MobilyaAkşahin Gıd.Tar.ür.Teks.Pet.Ür.Üretim ve Paz.Ltd.Şti. Boğazlıyan EkmekErsan Plastik ve Amb.San.Tic.A.Ş. Yozgat PoşetBoğtaş Boğazlıyan Turz.Gıd.Amb.Plastik Tic.San.A.Ş. Boğazlıyan Polietilen BoruAkdağsan Gıda teks.Tar.Ür.Pet.Tic.San.Ltd.Şti. A.Madeni Sentetik ÇuvalKapadokya Patates Ür.San.Tic.A.Ş. Boğazlıyan D.PatatesYalçınlar Un ve Yem Mamulleri Tar.Hay.Nak.San.VeTic.Ltd.Şti.SorgunUn-KepekA-Birleşik Teks.Elkt.Nak.inş.Đth.ihr.San.Tic.Ltd.Şti. Yozgat KonfeksiyonMetaform Meta Mak.Elkt.San.Tic.Paz.Ltd.Şti. Yerköy Kozmetik Med.Cih.Mimoza Day.Tük.Mad.Teks.Gıd.Ltd.Şti. Sorgun MobilyaPınar Anadolu Gıd.San.Ve Tic.A.Ş. Yozgat GıdaŞahin Yapı Kimy.Mak.Ayak.Tar.Hay.San.tic.Ltd.Şti. Yozgat Cam mozaikBarron Plastik Pet.Ür.Oto Yed.Parç.Tar.Alet Mak. San. Tic.Ltd. Şti.YozgatPVCÇıtır Kuni Yem.Gıd.Tar.Taş.Pet.ür.San. Ve Tic.Ltd.Şti. Sorgun Kuru YemişGizem Oturma Grup.Mob.San.Tic.Ltd.Şti. Yozgat MobilyaMeridyen Mob.Đmal.Ve Đth.San.Tic.Ltd.Şti. Yozgat MobilyaKristal Cam Mozaikleri San.tic.Ltd.Şti. Yerköy Cam MozaikĐsa Güner Base Metal Đç Dek.Ve Hed.Eş.San. Boğazlıyan Hediyelik Turistik EşyaErbaş Metal San.Đsmail Başol Sorgun Çelik kapıÇelik Şahin Pet. Gıd. Nak. San. Mak. Ve Malz. San. Tic. Ltd.Şti.YozgatKüp ŞekerYimpaş Gıd.San.Tic.A.Ş. Yozgat Ayçiçek MısırözüyağıKeskinler Koll.Şti. Yerköy TuzSera Yapı Kim.Mad.inş.Malz.Amb.San.VeTic.A.Ş. Yozgat Faya.Yap.DerzdolguPera Otomotiv San.Tic.Ltd.Şti. Yozgat Oto AynaYalçın Kardeşler Süt ve Süt Mamul. Hay. Tar. Mad.Tur.ve Paz.Ltd. Şti.Boğazlıyan Süt Ürünleri ĐmalatıUniform Taş.Đnş.Tesk.Gıda ve Paz.Tic.San.Ltd.Şti. Yerköy KonfeksiyonYozgat Şeker Fabrikası A.Ş. Sorgun Kristal ŞekerEmda Đnş.San.Ve Maden Tic.Ltd.Şti. Boğazlıyan Portland ÇimentoErdenler Tarım Ür.Ltd.Şti. Yozgat Un KepekCemgün Tekstil Nak. Gıd. Tur. Elekt. Đth. ihr. San.ve Tic. Ltd.Şti.Yozgat KonfeksiyonYibitaş Kraft Torba San.ve Tic.A.Ş. Yerköy Kraft Kağıt TorbaTekel Bira Fab.Müdürlüğü Yozgat BiraYimpaş Maden ve Toprak San.Ve Tic.A.Ş. Yozgat TuğlaYimpaş Mobilya San.Tic.A.Ş. Yozgat MobilyaYibitaş Yozgat Đşçi Bir.Đnş.Malz.Tic.Ve San.A.Ş. Yerköy ÇimentoCoşkun Toprak Sanayi ve Tic.Ltd.Şti. Yozgat TuğlaÖzpolatlar Tar.Ür.Tic.San.Ltd.Şti. Boğazlıyan Karm YemBaşak Yem San.Ve Tic.A.Ş. Boğazlıyan Karm YemBulucular Tar.Tar.Ür.Tic.San.A.Ş. Çandır Un KepekYüce Zirai Alet.San.Tic.Ltd.Şti. Akdağmadeni Tarım RömorkuElif Elektronik Đnş.Ve Teks.San.Tic.Ltd.Şti. Şefaatli Mad.eşya ĐmalatıKorkmaz Akykt. Tar. Otomotiv Or. Ür. San.veTic. Ltd. Şti. Boğazlıyan Tarım Römorku129

K.4.Sanayi Gruplarına Göre Đşyeri Sayıları ve Đstihdam DurumuYozgat’ta sanayi yeterince gelişmemiştir. Yozgat’ta kurulmakta olan OrganizeSanayi Bölgesi sanayinin gelişmesinde önemli rol oynayacaktır. Yozgat ilinde ağırlıklıüretim gıda sanayidir. Gıda Sanayinde Faaliyet gösteren fabrikaların çoğu un fabrikasıdır.Diğerleri de ayçiçek, bira, şeker fabrikası, süt fabrikası, çikolata ve gofret fabrikalarıdır.Đlin ekonomisinde inşaat sanayinde önemli canlılık görülmektedir. 18 adet Tuğlafabrikası, 2 Adet briket fabrikası, 1 Adet Büz ve parke taş fabrikası, 1 Adet ÇimentoFabrikası, 1 Adet Seramik Fabrikası, 2 adet karo imalatı faaliyet göstermektedir.Diğer sanayi dallarında faaliyet gösteren işletmeler ise (Kauçuk, Oto elektrik, yedek parça,oyuncak, kalorifer kazanı, plastik, karoser, elektrikli ev aletleri, tarım römorku, sedye, krafttorba, tarım makineleri, sanayi buzdolabı, yağmurlama borusu, tarım kimyasalları, kağıtpeçete mendil) 24 adettir.K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi Ve Enerji KullanımıYozgat ilinde kurulan olan Organize Sanayi Bölgesi haricinde, Boğazlıyan küçükSanayi Sitesi, Çekerek küçük Sanayi Sitesi, Sarıkaya küçük sanayi sitesi, Yenifakılı küçüksanayi bölgeleri faaliyet göstermektedir. Yozgat Organize Sanayi Bölgesi Alt yapı inşaatıyapılmıştır. Böylece oluşan atık sular alt yapıya verilecektir.K.6.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Çevre Sorunları Ve Alınan ÖnlemlerYozgat’ta sanayinin çok gelişmemesi nedeniyle çevre sorunlarına sebepolmamaktadır. Organize sanayi bölgesi ve organize sanayi bölgesinde yapılan altyapıçalışmalarıyla çevre sorunları asgariye indirilmiştir.K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava KirliliğiYozgat’ta sanayi kuruluşlarının çok fazla olmaması sebebi ile sanayidenkaynaklanan hava kirliliği problem teşkil etmemektedir.K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su KirliliğiYozgat ilinde sanayi kuruluşları daha çok Organize Sanayi Bölgesinde yeralmaktadır. Organize sanayi bölgesinde alt yapı çalışmaları yapılmış yağmur suyu kanallarıve Deşarj hattı tamamlanmış olduğundan su kirliliği sebebiyet verecek herhangi bir durumsöz konusu değildir. Ancak Organize Sanayi sitesinin atık suları arıtılmadan deşarjedilmekte olup önümüzdeki süreçte arıtma tesisinin kurulması ile ilgili iş temrin Planıhazırlanmıştır.K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak KirliliğiYozgat ilinde sanayi kuruluşları daha çok Organize Sanayi Bölgesinde yeralmaktadır. Dolayısı ile Toprağa verilebilecek zararlar asgariye indirilmiştir. Konu ile ilgilimüracaatlar ve şikayetler Çevre Kanunu çerçevesinde değerlendirilmektedir.130

K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü KirliliğiYozgat ilinde sanayi kuruluşları daha çok Organize Sanayi Bölgesinde yeralmaktadır. Dolayısı ile Gürültü kirliliği asgariye indirilmiştir. Konu ile ilgili müracaatlarve şikayetler Çevre Kanunu çerçevesinde değerlendirilmektedir.Yozgat ilinde sanayi kuruluşları daha çok Organize Sanayi Bölgesinde yeralmaktadır. Dolayısı ile Toprak kirliliğine verilebilecek zararlar asgariye indirilmiştir.Konu ile ilgili müracaatlar ve şikayetler Çevre Kanunu çerçevesinde değerlendirilmektedir.K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan AtıklarĐlimizdeki Sanayi tesislerinden kaynaklanan katı atıklar Organize Sanayi BölgeMüdürlüğü tarafından toplanarak Yozgat Belediyesine ait depolama tesisine taşınmaktadır.K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum PlanıKonuyla ilgili bilgi temin edilememiştir.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü verileri131

L. ALTYAPI ,ULAŞIM VE HABERLEŞMEL. 1. ALTYAPIL.1.1. Temiz Su SistemiYozgat il merkezi şehir şebeke suyunun debisi 250 lt/sn’dir. Ana isale borularıçelik, şehir merkezinde pik, asbest ve PVC borulardan oluşmaktadır.L.1.2. Atık su sistemi , Kanalizasyon ve Arıtma sistemiŞehir kanalizasyon suları bir kolektör hattıyla şehir dışında henüz inşa halinde olanarıtma tesisinin bulunduğu kısma taşınmaktadır.L.1.3. Yeşil AlanlarYozgat ili içerisinde çoğunluğu parklardan oluşan 534.000 m² yeşil alan vardır.Fakat bunların haricinde en önemli yeşil alan Çamlık Milli Parkıdır.L.1.4. Elektrik Đletim HatlarıL.1.5. Doğalgaz Boru HatlarıL.2. ULAŞIML.2.1. KarayollarıL.2.1.1. Karayolları GenelYozgat Karayolları, 1949 yılında kurulmuştur. Đki önemli şube ve üç bakımevi ile985 km’lik yol ağının bakım ve onarımını gerçekleştirerek trafiğe açık tutulması için 24saat hizmet vermektedir.Doğu-Batı hattı, Yozgat ilinin ortasından geçmekte olup E-88 karayolu olarakadlandırılan bu hat Kırıkkale-Ankara üzerinden batıya, Sivas üzerinden doğuyaaçılmaktadır. Alaca-Çorum hattından ve Çekerek ilçemiz üzerinden kuzeye, Atatürk yoluolarak bilinen Boğazlıyan-Kayseri üzerinden de güneye bağlanmaktadır. Aynı zamandagüneyden gelen Mersin-Adana trafiği Yozgat üzerinden Đç Karadeniz’e (Samsun, Orduv.s.) bağlanmaktadır. Dolayısıyla Yozgat kuzey-güney ve doğu-batı hatlarının kesiştiği birnoktada bulunup karayolu ulaşımı açısından önemli illerimizden biridir.L.2.1.2. Ulaşım PlanlamasıĐlimiz hudutları dahilinde 461 km devlet yolu, 524 km de il yolu olmak üzeretoplam 985 km karayolu bulunmaktadır. Bu yollarımızın 963 km’si asfalt (%98), 3 km’sistabilize, 19 km’si (yaklaşık %2) de yapım halinde olup asfalt yönünden iyi bir konumagetirilmiştir. 19 km’lik yapım çalışması bittiğinde %99.7’lik bir seviyeye çıkacaktır. Geri132

kalan %0.3’lük kısım da köy yolu standardında olup iyileştirme yapıldıktan sonraasfaltlanma çalışmalarına başlanacaktır.Bu yollarımızdan, kış aylarında uygulanan “Kar Mücadelesi Programı” ile 445km’si devlet, 313 km’si il yolu olmak üzere 758 km’si daima açık tutulmaktadır. 19 km’likyolu ise yapım halinde olup program dışında tutulmaktadır.985 km olan karayolu bakım ve kar mücadelesi hizmetleri Yozgat (65) veBoğazlıyan (69) Şube Şeflikleri bünyesinde bulunan 8 teknik memur ve 81 işçi personelle52 iş makinesi tarafından yürütülmektedir.2000 yılı içerisinde Karayolları, 190 km. kendi yolu, 110 km de Belediyelere veKöy Hizmetlerine protokollü asfalt yapımı olmak üzere 300 km asfalt yapımıgerçekleştirilmiştir.L.2.1.3. Toplu Taşıma SistemleriYozgat şehir içi ulaşımı Yozgat Belediyesi denetiminde çalışan özel halkotobüsleri, ticari taksi ve minibüslerle sağlanmaktadır.L.2.1.4. Kent Đçi YollarŞehir içinde 491 km stabilize ve asfaltlı yol mevcuttur. Kent içi yolların tamamıasfaltlanmış durumdadır.L.2.1.5. Araç SayılarıL.01. Đlimizde Trafiğe Kayıtlı Motorlu Taşıt Araçlarının Cins ve SayılarıYıl Aracın Cinsi Araç SayısıOtomobil 1995Minibüs 379MidibasOtobüs 812004Kamyon 479Traktör 1044Kamyonet 282Motosiklet 17Diğer 194Toplam 4471Otomobil 2885Minibüs 393MidibasOtobüs 682005Kamyon 562Traktör 1170Kamyonet 480Motosiklet 19Diğer 66Toplam 5643133

2006Otomobil 18604Minibüs 2128MidibasOtobüs 450Kamyon 3854Traktör 22897Kamyonet 2953Motosiklet 1435Diğer 875Toplam 53196L.2.2. Demiryollarıl.2.2.1 Kullanılan Raylı SistemlerYozgat’ta kent içinde kullanılan hafif-ağır, metro, banliyö ve tramvay gibi raylısistemler bulunmamaktadırl.2.2.2. Taşımacılıkta DemiryollarıAnkara-Kayseri Demiryolunun 130 km’lik bölümü Yozgat ilinden geçer.Demiryolu üzerinde 10 istasyon vardır.1930 yılında işletmeye açılan bu hat Yozgat ilinin Yerköy, Şefaatli ve Yenifakılıilçelerinden geçmektedir. Bu demiryolu hattı aracılığıyla komşu illere tahıl ve şekerpancarı nakledilir.L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir TaşımacılığıYozgat ilinin coğrafik özellikleri nedeniyle deniz, göl ve nehir taşımacılığıyapılmamaktadır.L.2.3.1. LimanlarĐlimizin denize sınır kıyısı yoktur.L.2.3.2. TaşımacılıkĐlimizin denize sınır kıyısı yoktur.L.2.4. HavayollarıYozgat ilinde havaalanı ve havayolları ulaşımı yoktur.L.3. HaberleşmeYozgat ili telefon hatlarının %25’i yeraltından, %75’i ise havadan geçirilmektedir.Köylerinde ise iletişimi sağlayan kabloların %75’i yeraltından, %25’i havadangeçmektedir.134

L.4.Đlin Plan DurumuL.5. Đldeki Baz Đstasyonları.(Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü verileri)SIRANO1234567891011121314151617FĐRMA ADI ĐSTASYON ADRESĐ SONUÇAycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.Aycell Haberleşme Hiz.AŞ.18 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.19 Coşkun Radyo TV20 Sorgun FM Radyo2 0 0 3 Y I L IEskipazar Mah. Kayseri Cad.Menekşe 1.SokYozgatÇekerek tepesiÇekerekZafer Cad. Su deposu yanıKadışehriSu deposu yanıÇandırKarşıyaka Mah.Ulugedik tepesiSaraykentBoğazlıyan otogarıBoğazlıyanKarakız beldesi Sivrikaya mevkiiTurkcell ist.yanıSorgunYenidoğan Mah. Mezarardı mevkiiSorgunKarabayır mevkii su deposu yanıŞefaatliKeşlik TV vericileri mevkiiAydıncıkYeni Mah. Su deposu yanıÇayıralanYeni Mah. Park Cad.No:9YerköyĐstanbulluoğlu Mah. Tekedüzlüğümevkii TV vericisi yanıAkdağmadeniFatih Mah. Eski su deposu mevkiiağaçlandırma alanı SarıkayaDüzünbağı mevkii turkcell ist yanıYenifakılıKaraşar mah. Atatürk bulvarıYerköyAgahefendi mah. Çelebi cad. No:21SorgunKarşıyaka Mah. Fatih Cad. 3.Sok.No:19SorgunÇamlık tepesi mevkiiYozgatYeni Mah. PTT Cad. Yeni Camiikarşısı Ateş Apt.No:1 YozgatMÇKTARĐHĐOlumlu 2003/05Olumlu 2003/06Olumlu 2003/06Olumlu 2003/06Olumlu 2003/06Olumlu 2003/06Olumlu 2003/06Olumlu 2003/07Olumlu 2003/07Olumlu 2003/07Olumlu 2003/07Olumlu 2003/07Olumlu 2003/07Olumlu 2003/07Olumlu 2003/07Olumlu 2003/08Olumlu 2003/08Olumlu 2003/10Olumsuz 2003/10Olumlu 2003/10135

1 Samanyolu iletişim Hiz. A.Ş.(STV)234567Samanyolu iletişim Hiz. A.Ş.(BurçFM)Samanyolu iletişim Hiz. A.Ş.(BurçFM)Samanyolu iletişim Hiz. A.Ş.(BurçFM)Samanyolu iletişim Hiz. A.Ş.(BurçFM)MNG Tv Yayın A.Ş.Star TV Hiz A.Ş.8 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.9 TT&TĐM Đletişim Hiz.A.Ş.10 TT&TĐM Đletişim Hiz.A.Ş.1112131415Samanyolu iletişim Hiz. A.Ş.(Burç FM)Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.16 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.17 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.18 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.19 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.2021TT&TĐM Đletişim Hiz.A.Ş.Enformasyon Rek.Film.San.Tic.A.Ş.2 0 0 4 Y I L ISanayi mevkiiSorgunAgahefendi Mah.Sivas Cad.SorgunBenzin Đstasyonu mevkiYozgatDağ MevkiiAkdağmadeniÇamlık MevkiiSorgunÇamlık Tepesi MevkiiYozgatSanayi MevkiiSorgunSungur KöyüSarıkayaÇamlık mevkii Telekom RLMevkiiYozgatSivas Yolu 1.km DSĐ ArkasıYozgatSanayi sitesi oto çimenŞefaatliAşağıelmahacılı köyüYerköyTV Vericileri mevkiiSarıkayaOsmanpaşa kasabası şehitlermevkiiYozgatEsentepe Mah. Selimiye Öğ.Yurdu karşısı YozgatBahçelievler mah. Recepli köyolu üzeriYozgatKazankaya kasabasıAydıncıkUzunlu kasabası höyük arasıBoğazlıyanYukarıçatak Mah 2. Cad. MeriçSok.No: YozgatKayseri Yolu ErciyesÜniversitesi YozgatÇamlıktepe Belediye TVvericileriYozgatOlumlu 2004/02Olumlu 2004/02Olumlu 2004/02Olumlu 2004/02Olumsuz 2004/02Olumsuz 2004/06Olumsuz 2004/06Olumsuz 2004/06Olumlu 2004/07Olumlu(Yer değişti)2004/07Olumlu 2004/08Olumlu 2004/08Olumlu 2004/08Olumlu 2004/08Olumlu 2004/08Olumlu 2004/08Olumlu 2004/08Olumsuz2004/08Olumlu 2004/08Olumlu 2004/08Olumsuz2004/081 Avea Đletişim Hiz. Aş.2 Avea Đletişim Hiz. Aş.34Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.2 0 0 5 Y I L IMedrese mah. Büyük Camii AltıAsım Bektaş Apartmanı YozgatAkbaşlar petrol yanı DSĐ Karşısıarsa köşesiYozgatSarıkaya Sorgun Yolu SungurKöyü ÜstüSorgunOluközü Kasabası Şebi MevkiiAkdağmadeni136Olumlu 2005/01Olumlu 2005/01Olumlu 2005/01Olumlu 2005/01

5Telsim Mobil Telekomünikas. Özler Belediyesi Su Deposu YanıHiz.A.Ş.Boğazlıyan6Telsim Mobil Telekomünikas. Sırçalı kasabası su deposu yanıHiz.A.Ş.Boğazlıyan7 Enformasyon Rek. Film. San.tic.aş.Çamlık tepe mevkii belediye tvvericileri yanı / YOZGAT8Telsim Mobil Telekomünikas. Muslubelen mevkii DSĐ karşısıHiz.A.Ş.YOZGAT9Telsim Mobil Telekomünikas. Ovakent Kasabası merkez camiiHiz.A.Ş.BOĞAZLIYAN10 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.Uzunlu beldesiBOĞAZLIYAN11 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.Kuzayca KasabasıŞEFAATLĐ12 Avea Đletişim Hiz. Aş.Esenli kasabası çay mah.YOZGAT13 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.Eseni kasabası gözhüyüğü tepesiYOZGAT14 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.Erdoğan akdağ mah. Sanayi üzerihacıdoğan cad. YOZGAT15 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.Müftükışla Köyü Boğazlıyan/YOZGAT16 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.Babayağmur kasabasıSARIKAYA17 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.Agahefendi Mah.SORGUN18 Avea Đletişim Hiz. A.Ş. Yukarınohutlu mah. YOZGAT19Telsim Mobil Telekomünikas. Bankalar cad.Hiz.A.Ş.YOZGATTelsim Mobil Telekomünikas. Stat yanı20 Hiz.A.Ş.YOZGAT21 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.Devecipınar KasabasıBoğazlıyan22Telsim Mobil Telekomünikas. Uzunlu KasabasıHiz.A.Ş.Boğazlıyan23Telsim Mobil Telekomünikas. Cavlak KaplıcalarıHiz.A.Ş.Boğazlıyan24Telsim Mobil Telekomünikas. Sorgun belediye binası otoparkHiz.A.Ş.alanıSorgun25Telsim Mobil Telekomünikas. Yoğunhisar köyüHiz.A.Ş.Boğazlıyan26 Turkcell Đletişim Hiz. AŞ.Belekcehen kasabasıAkdağmadeniOlumlu 2005/01Olumlu. 2005/01Olumsuz 2005/01Olumlu. 2005/02Olumlu2005/03Olumlu2005/04Olumlu2005/04Olumlu 2005/05Olumlu 2005/05Olumlu 2005/05Olumlu 2005/05Olumlu 2005/05Olumlu 2005/05Olumlu2005/07Olumlu2005/07Olumlu2005/07Olumlu2005/07Olumlu 2005/08Olumlu 2005/08Olumlu 2005/08Olumlu 2005/08Olumlu 2005/09123Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.2006Yenipazar BeldesiKarakız BeldesiHacıfakıll KöyüBoğazlıyanSorgunAkdağmadeniOlumlu 2006/1Olumlu 2006/1Olumlu 2006/1137

456789101112131415Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.Telsim Mobil Telekomünikas.Hiz.A.Ş.16 Turkcell Đletişim Hizmetleri A.Ş.17 Turkcell Đletişim Hizmetleri A.Ş.18 Turkcell Đletişim Hizmetleri A.Ş.19 Turkcell Đletişim Hizmetleri A.Ş20 Turkcell Đletişim Hizmetleri A.Ş21 Turkcell Đletişim Hizmetleri A.Ş22 Turkcell Đletişim Hizmetleri A.Ş23 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş.24 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş.25 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş.26 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş27 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş28 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş29 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş30 Avea Đletişim Hizmetleri A.ŞSekili Beldesi Yeniyapan KöyüYerköyYeni Mah. Parla cad. No:3YerköyOvakent Beldesi Ovakent SulamaBirliği Koop. Yanı BoğazlıyanBelediye TV. Vericileri MevkiiYerköyYamaçlı KasabasıBoğazlıyanAğahefendi Mah.Sivas Cad.No:123SorgunSalih Çapanoğlu Terfi MekeziDeremahal Köyü Çıkışı MerkezCumhuriyet Cad. No:66SorgunKuzayca BelediyesiŞefaatliSelçuk Mah. Sapa BurnuYerköyEymir Belediyesi TRT VericileriSorgunPaşaaköy BelediyesiŞefaatliPaşaköy Beldesi Bahçelievler Mah.Toyderesi Mevki ŞefaatliOrtaokul Cad. Yılmaz Apt.YerköyYeni merkez CamiSarıkayaMerkez CamiAkdağmadeniOvakent Beldesi Merkez CamiBoğazlıyanÖzler Köyü Merkez CamiBoğazlıyanÇiçekli KasabasıAkdağmadeniKazankaya Beldesi BelediyeFidanlığıAydıncıkYamaçlı Belediyesi Köyiçi MevkiFatih Cad.BoğazlıyanMutafoğlu Mah. 2. Cad. No:64Zorlu Apt.MerkezYeni Cami Mah Stadyum Üzeri 2.Cad. Yaman Apt. No:2 MerkezMüftü Kışla R/LBoğazlıyan100.Yıl Mah. Şhell KarşısıNo:10387YerköyOsmanpaşa kasabası ŞehitlerMah.Şehitler mezarlığı MerkezYenipazar Kasabası MemişoğullarıPetrolü Yanı Boğazlıyan138Olumsuz 2006/2Olumlu 2006/2Olumlu 2006/2Olumlu 2006/2Olumlu 2006/2Olumlu 2006/2Olumlu 2006/2Olumlu 2006/2Olumlu 2006/5Olumlu 2006/5Olumlu 2006/5Olumlu 2006/5Olumlu 2006/3Olumlu 2006/5Olumlu 2006/9Olumlu 2006/9Olumlu 2006/10Olumlu 2006/10Olumlu 2006/10Olumlu 2006/4Olumlu 2006/5Olumlu 2006/5Olumlu 2006/5Olumlu 2006/7Olumlu 2006/7Olumlu 2006/8Olumlu 2006/8

31 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş32 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş33 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş34 Avea Đletişim Hizmetleri A.Ş35 KTV Yay. Ve Rek. San. Tic. A.Ş.36 KTV Yay. Ve Rek. San. Tic. A.Ş37 KTV Yay. Ve Rek. San. Tic. A.Ş38 Ufuk FM. Rad.Đlet.rek.SaniTic.39Samanyolu Yayıncılık Hiz. A.Ş.(Burç FM)Ovakent Kasabası Sulama BirliğiYanıBoğazlıyanSırçalı Kasabası Su Deposu YanıBoğazlıyanKayapınar Mah. Beştepeler mevkiTelsim Kulesi SarıkayaKızılbayır Mevki Bektaşlı KasabasıYenifakılıBelediye Binası ÜzeriBoğazlıyanSanayi Bölgesi TV.VericileriMevkiSorgunÇamlık Tepe MevkiiMerkezBahçelievler Mah. Sivas YoluÜzeri Müftülük Sitesi SorgunArslanlar mobilya ÜzeriSorgunOlumlu 2006/8Olumlu 2006/11Olumlu 2006/11Olumlu 2006/11Olumlu 2006/1Olumlu 2006/1Olumlu 2006/1Olumlu 2006/8Olumlu 2006/11KAYNAKLAR• Yozgat Belediyesi• Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü139

M. YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUSM.1. KENTSEL VE KIRSAL PLANLAMAM.1.1. Kentsel AlanlarM.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna EtkileriYozgat yöresinde tipik Đç Anadolu iklimi hakimdir. Genel olarak kara iklimi hükümsürer. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar yağışlı ve soğuk geçer. En soğuk ayları Ocak ve Şubat,en sıcak ayları Temmuz ve Ağustostur.Yozgat 1300 m yükseklikte; kuzeyde Nohutlu Tepesi, güneyde Çamlık Tepesiarasında yer alan uzunca bir vadide kurulmuştur. Çevredeki yerleşim yerleri ile şehrinkurulduğu yer arasında bariz bir sıcaklık ve yağış farkı vardır. Yağış haritası üzerinde adetabir adacık oluşmaktadır.Tablo.M.1.2006 Yılı Meteoroloji Đstasyonlarındaki Ölçüm Sonuçları (Meteroloji Müd.Verileri)Özel Đklim Olayları (GünSayısı)Aylık Nisbi RüzgarYağış(mm) Nem (%) Hızı (m/sn) Karlı Sisli DonluAYLAR OrtalamaOcak 2,6 81,2 73,7 1,9 6 2 13Şubat -3,4 77,8 76,1 2,3 23 2 24Mart 0,7 36,8 71,6 2,2 16 2 27Nisan 8 78,7 62,7 2,1 - 1 6Mayıs 15,9 32 54,5 2,0 - - -Haziran 17,8 8,6 48,8 2,5 - - -Temmuz 20,3 0,9 56,3 2,2 - - -Ağustos 20,2 1,3 56,5 2,6 - - -Eylül 14,6 77,8 65,6 1,9 - - -Ekim 11,4 58 65,1 1,8 2 1 3Kasım 4,9 31,4 72,7 1,3 7 - 12Aralık 0,6 74,6 78,4 1,6 9 3 22M.1.1.2. Kentsel Büyüme Deseni:Yozgat ili, 682.919 nüfusuyla 14.037 km²’lik alana yerleşmiştir. Nüfus artış hızıTablo N.2’ de verilmiştir.140

Tablo M.2. Nüfus Artış Hızı ( Nüfus Müdürlüğü Verileri)1990 Genel Nüfus 2000 Genel NüfusSayımı Kesin Sonuçları Sayımı Kesin Sonuçları Yıllık Nüfus Artış HızıĐLÇELER Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy Toplam Şehir KöyMerkez 95.357 50.335 45.022 113.614 73.930 39.684 17.51 38.43 -12.62Akdağmadeni 52.946 12.220 40.726 61.373 20.312 41.061 14.77 50.80 0.82Aydıncık 21.120 5.734 15.386 25.955 6.437 19.518 20.61 11.56 23.78Boğazlıyan 55.810 17.970 37.840 67.184 29.719 37.465 18.54 50.29 -1.00Çandır 11.317 8.432 2.885 19.037 13.449 5.588 51.99 46.67 66.09Çayıralan 24.381 7.644 16.737 32.880 14.046 18.834 29.90 60.82 11.80Çekerek 41.846 10.398 31.448 40.689 12.339 28.350 -2.80 17.11 -10.37Kadışehri 22.366 4.195 18.171 23.317 5.200 18.117 4.16 21.47 -.030Saraykent 19.258 6.059 13.199 26.077 9.224 16.853 30.30 42.01 24.43Sarıkaya 44.857 12.275 35.582 58.026 22.102 35.924 25.73 58.79 9.76Sorgun 93.812 31.179 62.633 120.262 53.884 66.378 24.83 54.69 5.81Şefaatli 36.246 13.171 23.075 30.013 13.728 16.285 -18.86 4.14 -34.84Yenifakılı 10.754 4.087 6.667 15.603 8.558 7.045 37.21 73.89 5.51Yerköy 48.649 26.248 22.401 48.889 32.228 16.661 0.49 20.52 -29.60TOPLAM 578.719 209.947 368.772 682.919 315.156 367.763 16.55 40.61 -0.27M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları :Sanayi ve TicaretYozgat’ ta sanayi ve ticaret yeterince gelişmemiştir. Yozgat’ta kurulmakta olanOrganize Sanayi Bölgesi sanayinin gelişmesinde önemli rol oynayacaktır.Ayrıca ilimizde 1291 işyerinde oluşan 7 adet küçük sanayi sitesi bitirilerek esnaf vesanatkarlarımıza verilmiştir. Đlin genelinde inşaat sanayisinde önemli canlılıkgörülmektedir.Rekreasyon AlanlarıĐlin merkezinde bulunan Çamlık Milli Parkı Yozgat’ın akciğeri görevinigörmektedir.Çamlık Milli Parkı’nın, başlangıçta 264 hektar olan alanı, Belediyece Bakanlığadevredilen alanlarla 522 hektara, daha sonra da yapılan ilave ağaçlandırma sahalarıylaberaber 786 hektara çıkarılmıştır. Çamlık Milli Parkı, Türkiye’nin ilk milli parkı olmagururunu taşımaktadır. Bunun dışında Akdağmadeni, Hisarbeyli Yaylası, Akdağmadeni-Kadıpınarı, Aydıncık-Eymir yolu üzerinde yer alan Şebekpınarı ve Çayıralan ormanlarıturizm ve dinlenme yerleri konumundadır.M.1.1.4. Kentsel Alanlardaki Nüfus Yoğunluğu :141

Yozgat şehir merkezi 2000 yılı genel nüfus sayımı geçici sonuçlarına göre 73.930kişi olup nüfus yoğunluğu 44.5 kişi/km²’dir.M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları :Şehrimizin Bahçeşehir Mahallesinde muhtelif yerlerde yapılan imar ve toplu konutuygulamasıyla kentin yapısı değişmekte ve daha modern şehir görünümüne kavuşmaktadır.M.1.1.6. Endüstri Alanları Yer Seçimi :Sanayi ve teknoloji konu başlığı altında ayrıntılı olarak incelenmiştir.M.1.1.7. Tarihi,Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli AlanlarBu konu G Turizm başlığı altında incelenmiştir.M.1.2. Kırsal Alanlar:M.1.2.1. Kırsal Yerleşme Deseni :Yozgat ili kırsal alan yerleşiminde genel olarak belirli bir plan ve düzen olmamaklabirlikte yerleşim yerlerinin topoğrafik özelliklerine göre geleneksel yerleşim daha ziyadedağ etekleri ve düz ovalarda su faktörüne bağlı olarak yerleşim yapılanmasıgözlenmektedir.Yozgat ili kırsal yerleşim deseni olarak bölgenin coğrafi ve topoğrafik yapısınedeniyle ve tarım alanları içindeki yerleşim deseni bakımından;Yüzey şekilleri açısından batıdan doğuya uzanan ve gittikçe yükselen dağlarla, budağların arasında yer alan küçüklü büyüklü ovalarında sulu ve kuru tarım alanları ve buovalar etrafında serpilmiş yerleşim alanlarıyla Yozgat kırsalında, geleneksel tarım vehayvancılıkla iştigal, yerleşim deseni görülür.Kırsal alandaki yoğunluk ve yerleşim deseni hakkında görüş dokümanı eldeedilememiştir.M.1.2.2. Arazi Mülkiyeti :Yozgat ili arazi mülkiyeti genellikle özel mülkiyet üzerine yapılaşmagöstermektedir.M.2. AltyapıBu konu, ayrıntılı olarak “Ulaşım ve Altyapı” başlığı altında incelenmiştir.M.3. Binalar ve Yapı ÇeşitleriM.3.1. Kamu Binaları:142

Yozgat’taki resmi ve idari tesislerin çoğu merkezi idareye bağlı binalardanoluşmaktadır. Kamu binalarının başında birçok resmi daireyi içine alan Valilik binası,Jandarma Alay Komutanlığı Binası, Askerlik Şubesi Başkanlığı Binası, Adliye Binası,Emniyet Binası, Đl Defterdarlığı Binası, Kadastro Bölge Müdürlüğü Binası, TEDAŞ, PostaĐşletme Müdürlüğü, Telekom, D.S.Đ., Köy Hizmetleri Müdürlüğü, Özel Đdare Müdürlüğü,Orman Đşletme Müdürlüğü, Đl Müftülüğü, Meteoroloji Müdürlüğü, Sosyal Hizmetler ĐlMüdürlüğü, Karayolları, Tarım Đl Müdürlüğü, Kültür Müdürlüğü, Sağlık Müdürlüğü, BağkurĐl Müdürlüğü, T.M.O., Gençlik ve Spor Đl Müdürlüğü, ayrıca Mahalli Đdare il ve ĐlçeBelediye binalarından oluşmaktadır.143

SıraNoM.3.2 Okullar (Milli Eğitim Müdürlüğü Verileri)ĐLÇE ADI2006-2006 ĐL GENELĐ OKUL, ÖĞRENCĐ, ÖĞRETMEN, DERSLĐK SAYILARIOKUL ÖNCESĐ ĐLKÖĞRETĐM ORTA ÖĞRETĐMÖĞRENCĐANA SAYISIOKULSAYISI T E KDERSLĐKSAYISIÖĞRENCĐSAYISIOKULSAYISI T E KDERSLĐKSAYISIÖĞRENCĐSAYISIOKULSAYISI T E K1 Merkez 2 171 75 96 12 88 14997 7794 7203 646 22 6315 3592 2723 2872 Akdağmadeni 1 60 29 31 5 66 8625 4395 4230 390 6 1726 1200 526 953 Aydıncık 0 0 0 0 0 11 2104 1102 1002 82 1 252 149 103 114 Boğazlıyan 0 0 0 0 0 37 5419 2740 2679 347 8 1748 1001 747 885 Çandır 0 0 0 0 0 5 544 271 273 54 2 175 107 68 196 Çayıralan 0 0 0 0 0 15 1866 953 913 148 4 559 324 235 317 Çekerek 1 47 24 23 5 44 6824 3423 3401 249 3 1003 766 237 418 Kadışehri 0 0 0 0 0 32 3899 1905 1994 142 1 240 182 58 129 Saraykent 0 0 0 0 0 21 2701 1378 1323 112 1 277 212 65 1610 Sarıkaya 0 0 0 0 0 49 6298 3278 3020 251 5 1212 722 490 6111 Sorgun 1 82 44 38 5 69 14468 7408 7060 473 13 3370 2127 1243 12712 Şefaatli 0 0 0 0 0 25 3233 1625 1608 157 6 898 523 375 4713 Yenifakılı 0 0 0 0 0 7 1048 552 496 70 1 150 79 71 1114 Yerköy 1 34 14 20 5 32 7168 3661 3507 254 13 2421 1411 1010 96DERSLĐKSAYISIGENEL TOPLAM 6 394 186 208 32 501 79194 40485 38709 3375 86 20346 12395 7951 942144

ULUSAL EĞĐTĐM DESTEK KAMPANYASI KAPSAMINDA AÇILANOKUMA-YAZMA KURSLARIYozgat Merkez 113.614Akdağmadeni 61.373Aydıncık 25.955Boğazlıyan 67.184Çandır 19.037Çayıralan 32.8801 Đlçelerimizdeki Nüfus Dağılımı Çekerek 40.689Kadışehri 23.317Saraykent 26.077Sarıkaya 58.026Sorgun 120.262Şefaatli 30.013Yenifakılı 15.603Yerköy 48.889YOZGAT ĐLĐ TOPLAM NÜFUSU 682.9192Đlçelerimizdeki Okuma-YazmaBilmeyenlerin DağılımıYozgat Merkez 9.028Akdağmadeni 3.714Aydıncık 1.567Boğazlıyan 3.930Çandır 1.240Çayıralan 2.980Çekerek 3.112Kadışehri 2.086Saraykent 1.885Sarıkaya 3.030Sorgun 6.423Şefaatli 3.443Yenifakılı 951Yerköy 3.649OKUMA-YAZMA BĐLMEYENLERĐN TOPLAMI 47.038Başlangıcından bugüne kadaraçılan 1.kademe Okuma-YazmaKursları-92 adet Kurs145Başlangıcından bugüne kadaraçılan 2.kademe Okuma-YazmaKursları- 56 adet Kurs2002-2003 Yılı : 253 Đlin Okuma2002-2003 Yılı : 1212003-2004 Yılı : 609Yazma2003-2004 Yılı : 347Oranı : % 932004-2005 Yılı : 105 2004-2005 Yılı : 1682005-2006 yılı : 209 2005-2006 yılı : 258TOPLAM : 1176TOPLAM : 894NOT : 2006-2007 Öğretim Yılı kayıtları devam etmektedir.

M.3.3. Hastaneler ve Sağlık TesisleriYozgat il merkezinde;1. Devlet Hastanesi2. Doğumevi Hastanesi3. S.S.K. Dispanseri4. Yimpaş Polikliniği5. Özel Yaşam PolikliniğiOlmak üzere bunun dışında ilçelerde bulunan devlet hastaneleri ve ilin değişiksemtlerinde ve ilçelerinde sağlık ocakları bulunmaktadır.M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler:Kültür merkezi şehrin merkezinde, Medrese Mahallesindedir. Ayrıca Đl HalkKütüphanesi ve Yimpaş Kütüphanesi bulunmaktadır.M.3.5.Endüstriyel Yapılar:Endüstriyel tesislerin yerlerine “Sanayi ve Teknoloji” bölümünde yer verilmiştir.M.3.6.Göçer ve Hareketli Barınaklar.Yozgat’ta göçerler ve hareketli barınaklarla ilgili herhangi bir veri eldeedilememiştir.M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Binalar:Đl merkezinde bir adet üç yıldızlı, bir adet iki yıldızlı olmak üzere toplam beş adetotel bulunmaktadır.M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar:Kentimizde bürolar ekseriyetle resmi daireler çerçevesinde yoğunlaşmıştır.Dükkanlar ise genellikle şehrin orta yerinde bulunmaktadır.M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma :Yozgat kırsalında yapılaşma geleneksel köy yapılanması olarak karşımıza çıkar.Köylü hayvanını ve ekim için gerekli ekipmanını muhafaza edebilecek planda çift katlı,altında ahırları olan genellikle düz ve düze yakın mekanlarda yapılanmaya dayanır.Ancak son yıllarda yol, su, elektrik, televizyon, telefon gibi modern çağıngereksinimleri köylere kadar ulaşmış, bu çağa uygun ve geleneklerine bağlı yapılaşmadikkat çekmektedir.Yapılan yapılar özellikle taş yapılar ve dam evler iken son zamanlarda beton vebriket evler göze çarpmaktadır.146

M.3.10. Yerel Mimari Özellikler:Bu konu, “Turizm” kısmında incelenmiştir.M.3.11. Bina Yapımında Kullanılan Yerel MateryallerBina yapımında yöremizde en çok genelde tuğla, kum, kireç, çimento, demir veahşap malzemeleri kullanılmaktadır. Çimento komşu illerden temin edilmektedir. Kumocaklarımız yeterli durumdadır. Fakat kum ocakları dışında vatandaşların bilinçsizcerasgele yerlerden alındığı malzemeler hem inşaat kalitesine uymamakta hem de dereyataklarının değişmesine ve bazı köprü yapılarına zarar verebilecek konumagelebilmektedir.M.4. SOSYO-EKONOMĐK YAPIM.4.1. Đş Đlanları ve işsizlik :M.4.2. Göçler :Đlin tümü bakımından tespit edilen normal artışa mukabil bazı ilçelerde zamanzaman düzensiz gelişmeler, özellikle azalmalar görülmektedir. Bunun sebebi göç olaylarıve yeni ilçe ve bucakların kurulmasıdır.M.4.3. Göçebe Đşçiler (Mevsimlik Đşçiler):Đlimizde bu konuyla ilgili sağlıklı bir bilgi yoktur.M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı:Đlimizde bu konuyla ilgili sağlıklı bir bilgi yoktur.M.4.5. Konut Yapım Süreçleri:Kentin nüfus artışına bağlı olarak çeşitli bölgelerde yeni konutlar yapılmaktadır. Bukonutlar çoğunlukla kooperatif ve yap-sat usulüyle inşa edilmektedir.M.4.6.Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri:Đlimizdeki tüm yapılar ruhsatlı olup bu konuda her hangi bir çalışmayapılmamaktadır.M.5. YERLEŞĐM YERLERĐNĐN ÇEVRESEL ETKĐLERĐM.5.1.Görüntü KirliliğiĐlimizde yerleşim alanlarının plansız olmasından dolayı genel anlamda yoğunluk vesıkışıklık nedeniyle görüntü kirliliği oluşmaktadır. Ayrıca Atıkların düzenli olarak147

toplanmaması ve yol boyunca faaliyet gösteren Tuğla vb. fabrikalardan kaynaklı görüntükirliliği mevcuttur.M.5.2.Binalarda Ses Đzolasyonu:Đlimizde imar yönetmeliğinde izolasyon hakkında bir hüküm bulunmamasınarağmen yeni yapılanma bölgelerinde inşa edilen konutlarda iklim şartları nedeni ileizolasyon materyalleri kullanılmaktadır.M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları:Đlimizde havaalanı bulunmamaktadır.M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü:Yozgat’ta ticari ve endüstriyel kullanımlardan kaynaklanan gürültü sorunoluşturacak boyutta değildir. Bu tür gürültülerin önlenmesi için herhangi bir tampon bölgeoluşturulmamıştır.M.5.5. Kentsel Atıklar:Đlimiz Salmanfakılı köyü tepe mevkii adresinde Düzenli Katı Atık Bertaraf Tesisiiçin Proje tanıtım Dosyası hazırlanmış ve Çed Gerekli Değildir kararı almıştır TesisinĐnşaat faaliyeti devam etmektedir.Đlçe merkezlerinde kentsel atıklar genelde herhangi birayrım yapmadan (evsel atık, kağıt, plastik, şişe vb.) Belediyelere ait araçlarla toplanmaktaolup düzenli bir depolama yapılmamaktadır.M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı:Belediye Đmar Kanununun ilgili yönetmeliklerinde çeşitli hükümler yer almaktadır.Bu hükümlere göre, gerek inşaat ruhsatı verilirken gerekse kullanma ruhsatı verilirkengerekli inceleme ve denetimler yapılmakta olup özellikle çatı ve duvarlarda yapılmasıgerekli çalışmalar yapılmadan ruhsat verilmemektedir.M.6. NÜFUSM.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi:2000 yılı Genel Nüfus Sayımına göre Yozgat ilinin nüfusu 682919 kişi olup, il veilçe Merkezlerinde 315156, bucak ve köylerde 367763 kişi bulunmaktadır. Yıllık nüfusartış hızı binde 16.48’dir. Tablo N.3.’de 1927-2000 yılları arasında nüfus miktarı, yıllıknüfus artış hızları ile köy ve şehir nüfus payları ele alınmıştır.148

Tablo M.4. Yozgat’ın 1927–2006 Yılları Arasındaki Nüfusunda Meydana Gelen Değişmeler (Yozgat NüfusMüdürlüğü, 2006)Yıllık Nüfus Cinsiyet NüfusYıllar Yozgat'ın Artışı (%) Dağılımı Payları (%)Nüfusu Türkiye Yozgat Erkek Kadın Şehir Köy1927 208.628 - - 98.070 110.558 8.64 91.361935 261.821 21.10 28.39 127.623 134.198 8.31 91.691940 276.611 19.59 10.99 135.972 140.639 9.49 90.511945 287.371 10.59 7.63 143.300 144.071 8.40 91.601950 324.469 21.73 24.28 162.026 162.443 9.62 90.381955 391.880 27.75 37.75 195.999 195.881 10.96 89.041960 402.400 28.53 5.30 202.830 199.570 13.06 86.941965 437.883 24.63 16.90 217.744 220.139 15.41 84.591970 464.410 25.19 11.76 226.949 237.461 18.96 81.041975 500.371 25.01 14.92 248.490 251.881 21.69 78.511980 504.433 20.65 1.62 245.702 258.731 24.64 75.361985 545.301 24.88 15.58 263.093 282.208 27.80 72.201990 579.150 21.17 12.04 282.399 296.751 35.95 64.052000 682.919 15.49 16.48 342.771 340.148 46.15 53.85M.6.2. Nüfusun Yaş Grupları ve Cinsiyete Göre DağılımıTablo M.5. Nüfusun Yaş Grupları ve Cinsiyete Göre DağılımıMedyan Yaş 1935-2000Sayım Medyan YaşYılı Toplam Erkek Kadın1935 19.00 15.74 22.501940 18.78 16.40 21.751945 18.64 16.83 21.021950 19.01 17.60 20.761955 18.41 16.86 20.151960 17.68 16.02 19.491965 16.92 15.50 18.331970 15.56 14.53 16.811975 16.72 15.63 17.761980 17.61 16.68 18.451985 18.40 17.50 19.161990 19.46 18.88 19.952000 22.47 22.02 22.88Cinsiyet Oranı 1927–2000 (Yozgat NüfusMüdürlüğü)Sayım Nüfus CinsiyetYılı Toplam Erkek Kadın Oranı1927 208.628 98.070 110.558 88.701935 261.821 127.623 134.198 95.101940 276.611 135.972 140.639 96.681945 287.371 143.300 144.071 99.461950 324.469 162.026 162.443 99.741955 391.880 195.999 195.881 100.061960 402.400 202.830 199.570 101.631965 437.883 217.744 220.139 98.911970 464.410 226.949 237.461 95.571975 500.371 248.490 251.881 98.651980 504.433 245.702 258.731 94.961985 545.301 263.093 282.208 93.231990 579.150 282.399 296.751 95.162000 682.919 342.771 340.148 100.77149

M.6.3.Đl ve Đlçelerin Nüfus YoğunluklarıTablo M.6. Đl ve Đlçelere Göre Nüfus Yoğunluğu ve Nüfus Artış Hızı1990 Genel Nüfus 2000 Genel NüfusSayımı Kesin Sonuçları Sayımı Kesin Sonuçları Yıllık Nüfus Artış HızıĐLÇELER Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy Toplam Şehir KöyMerkez 95.357 50.335 45.022 113.614 73.930 39.684 17.51 38.43 -12.62Akdağmadeni 52.946 12.220 40.726 61.373 20.312 41.061 14.77 50.80 0.82Aydıncık 21.120 5.734 15.386 25.955 6.437 19.518 20.61 11.56 23.78Boğazlıyan 55.810 17.970 37.840 67.184 29.719 37.465 18.54 50.29 -1.00Çandır 11.317 8.432 2.885 19.037 13.449 5.588 51.99 46.67 66.09Çayıralan 24.381 7.644 16.737 32.880 14.046 18.834 29.90 60.82 11.80Çekerek 41.846 10.398 31.448 40.689 12.339 28.350 -2.80 17.11 -10.37Kadışehri 22.366 4.195 18.171 23.317 5.200 18.117 4.16 21.47 -.030Saraykent 19.258 6.059 13.199 26.077 9.224 16.853 30.30 42.01 24.43Sarıkaya 44.857 12.275 35.582 58.026 22.102 35.924 25.73 58.79 9.76Sorgun 93.812 31.179 62.633 120.262 53.884 66.378 24.83 54.69 5.81Şefaatli 36.246 13.171 23.075 30.013 13.728 16.285 -18.86 4.14 -34.84Yenifakılı 10.754 4.087 6.667 15.603 8.558 7.045 37.21 73.89 5.51Yerköy 48.649 26.248 22.401 48.889 32.228 16.661 0.49 20.52 -29.60TOPLAM 578.719 209.947 368.772 682.919 315.156 367.763 16.55 40.61 -0.27M.6.4.Nüfus Değişim OranıNüfus değişim oranları tablo M3’de verilmiştir.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• Meteoroloji Müdürlüğü verileri• Đl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü verileri150

N. ATIKLAREndüstrileşme, nüfus artışı, kentleşme, atık yönetiminin çeşitlenmesi tüketiminartması gibi gelişmeler ile dünyamızın ve ülkemizin sahip olduğu enerji, hammadde gibidoğal kaynakların kıtlığı ve kullanılmasında maksimum ekonominin sağlanmasımecburiyeti atık yönetimi konusunu ekonomik, teknik ve sosyal olarak çok yönlü ilişkileriçerisinde önemli bir hale getirmiştir.Atık yönetimi, çeşitli atıkları geriye kazanmak, maliyeti düşürmek, istihdam alanıaçmak yönü ile ve de çevre kirlenmesinin önlenmesi yönü ile ülkemiz için önem arz edenbir konudur.Bu maddelerin insan ve çevre sağlığına zarar vermeyecek şekilde değerlendirilmesive bertaraftı önemli bir problemdir. Zararlı Atıkların, yüksek teknolojiye bağlı olarakyeniden kazanılması, iyileştirilmesi kısmen mümkün olmakla beraber ülkemizde bu yöndebilimsel ve teknik uygulamalar bulunmadığı gibi Đlimiz dâhilinde de atıkların tekrarkazanılması ve iyileştirilmesi yönünde bir çalışma yapılmamaktadır.N.1.Evsel Katı Atıklar:N.1.1.Evsel Katı Atık Miktarı:Đnsanların sanayi, ticaret, sosyal hizmet ve buna benzer alanlardaki faaliyetlerisonucunda ortaya çıkan sıvı ve gaz olmayan atıklara katı atık denilmektedir. Ayrıcainsanların evlerdeki faaliyetleri sonucu ortaya çıkan katı atıklara da Evsel Katı Atıklardenilmektedir. Bu atıkların uygun değerlendirme ve geri kazanma yöntemlerinin tespitiiçin miktarlarının belirlenmesi, sınıflandırılması ve özelliklerinin bilinmesi gerekir.Yozgat Đlinin gelişmesi ve nüfus artışı sebebi ile mevcut olan çevre sorunları hızlaartmaktadır. Başlıca çevre sorunlarından biri olan katı atık sorunu acilen çözülmesigereken konulardan birini teşkil etmektedir. Đl Merkezinde katı atıkları toplama ve taşımahizmeti Yozgat Belediyesi tarafından yapılmaktadır. Katı atıklar ilimizde vahşi olarakdepolanmaktadır.Ülkemizde bu güne kadar katı atıklar konusunda uygulanan yöntemler plansız veprensipsiz olarak sürdürülmesine karşın, çevreye verdiği zararın fark edilmesi ile sonyıllarda özellikle büyük şehirlerde geniş kapsamlı katı atık projeleri uygulamaya alınmaklaberaber, küçük şehirlerde bu tarzda bir uygulamaya başlanmamıştır.Đlimizdeki katı atıkların bileşenleri, özellikler ve miktarları ile ilgili bilgiler TabloH.1., de verilmiştir.Yozgat ve civarı yerleşimlerde yapılan çalışmalarda katı atık komposizyonu:Organik Madde (%)…………. 46,0Plastik (%) …………………… 4,5Kağıt(%) ……………………….5,4Tekstil (%) ………………………2,0Cam (%) ……………………… 3,1 Metal (%) ……………………… 2,2N.2.Tehlikeli AtıklarTehlikeli Atıklar 14.03.2006 tarih ve 25755 sayılı resmi gazetede yayımlanarakyürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre lisans işlemleri151

değerlendirilmektedir. Đlimiz tehlikeli ve zararlı atık oluşturacak türden bir sanayi tesisibulunmamaktadır. Bununla birlikte zirai mücadelede kullanılan ilaçlardan oluşan atıklarınkontrolü söz konusu değildir.N.3.Özel AtıklarN.3.1. Tıbbi AtıklarıTıbbi atıklar, sağlık kuruluşlarından kaynaklanan patolojik ve patolojik olmayandelici ve kesici enfekte atıklardır.Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği yayımlandıktan sonra Mülga Yozgat Đl ÇevreMüdürlüğü tarafından Yozgat Đli ve Đlçelerinde yer alan sağlık kuruluşlarında bir çalışmayürütülmüştür. Bu çalışmanın esas amacı Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin yerinegetirilip getirilmediğini kontrol etmektir. Anket çalışması sonucu sağlık kuruluşlarındankaynaklanan atıkların tür ve miktarına ait bilgiler elde edilmiştir. Yozgat ilinde ilçeleregöre sağlık kurumlarının dağılımı Tablo H.7.’ de verilmiş olup Đl Merkezindeki Tıbbi AtıkKaynakları ve Sayıları Tablo H.8., Tıbbi Atık Miktarı ise Tablo H.9’ da verilmiştir.Tablo N.1. Yozgat Đlinde Đlçelere Göre Sağlık Kurumlarının Dağılımı (Sağlık Müdürlüğü Verileri)ĐLÇELER HASTANE SAĞLIK OCAĞI SAĞLIK EVĐ DĐSPANSERÇekerek 1 6 18 --Yerköy 1 7 11 1Büyükkışla 1 1 -- --Çandır 1 2 1 --Boğazlıyan 1 10 7 1Paşaköy -- 1 -- --Şefaatli 1 8 12 --A.Madeni 1 7 18 1Aydıncık -- 4 1 --Saraykent -- 4 4 --Sarıkaya 1 8 13 --Sorgun 1 19 23 1Yenifakılı -- 3 4 --Tablo N.2. Yozgat Đlindeki Tıbbi Atık Kaynakları Ve Sayıları (Sağlık Müdürlüğü Verileri)Tıbbi Atık KaynağıKapasitesia- Kamuya ait hastaneler (2 Adet)Devlet Hastanesi325 Yatak, %42,3 DolulukDoğumevi75 Yatak, %64,7 Dolulukb- Özel Hastaneler (1 Adet)Yimpaş Sağlık Polikliniği Ayakta tedavi, pansuman,enjeksiyon yapılmakta, cerrahimüdahale yapılmamaktadır.c- Dispanser Ve Sağlık Ocakları (7 Adet)d-Đlaç Fabrikalarıe-Muayenehaneler ve iş yeri revirleri (9 Adet)(Kadın Doğum Uzm.5, Üroloji Uzm.1, Genel Cerrahi 3)152

Tablo N.3. Günlük Tıbbi Atık Miktarı (Sağlık Müdürlüğü Verileri)a- Kaynak 400 Yatak x 0,6 x 0,6 Kg/gün.yatakb- Kaynak 1 Adet x 2 Kg/günc- Kaynak 7 Adet x 2 Kg/günd- Kaynake- Kaynak 9 Adet x 2 Kg/günTOPLAM MĐKTAR‘144+2+14+18 =178 kg/gün%25 fazlası ile =222,5 kg/günYozgat Đli ve Đlçelerinde Sağlık Ocağı ve Hastanelerde tıbbi atıklar çok düzenli birşekilde toplanıp bertaraf edilmiyor.N.3.1.1 Tıbbi Atık Kompozisyonu:Tablo N.4.Hastane Atıklarının Türleri (Sağlık Müdürlüğü Verileri)A. Genel Atık1- Ofis Atıkları2- Yemek Atıkları3- Ambalaj Atıkları4- KülB. Patolojik Atıklar1- Đnsan Dokuları2- Organlar3- Vücut Parçaları4- Hayvan Kadavraları5- Kan ve Kan ÜrünleriRadyoaktif Atıklar1- Katı2- Sıvı3- GazAtıklar Enfekte4- Laboratuar Kültürleri ve Stoklar5- Cerrahi Atıklar6- Otopsi Atıkları7- Hasta Atıkları(Karantina Bölümünde)8- Bandaj, gazlı vs.9- Enfeksiyonlu hastalarla temas etmiş pamuk, gazlı bez, bandaj, eldiven vs,KesicilerĐğne, enjektör, neşter, kesici, kesilmiş, camlar ve yaralanmalara neden olacak her türlü kesicive delici alet.Farmakolojik AtıklarKullanım tarihi geçmiş ve/veya kısmen kullanılmış serum, ilaç, iğne ve kimyasallarBasınçlı KonteynırlarKimyasal Atıklar10- Laboratuar ve deney atıkları11- Dezenfektanlar12- Temizlik malzemeleriN.3.1.2 Tıbbi Atık Miktarı:Tıbbi atık miktarı sağlık kuruluşunun büyüklüğüne, sahip olduğu hizmetbirimlerine, hastanenin türüne göre önemli farklılıklar göstermektedir.153

Tıbbi Atık miktarının doğru olarak belirlenebilmesi için her sağlık kuruluşutarafından detaylı bir çalışma yürütülmelidir. Yozgat ve Đlçelerindeki sağlık kuruluşlarındaatık miktarını belirlemeye yönelik bir çalışma yürütülmüştür. Bu çalışma Tablo H.11’ degösterilmiştir.Tablo H.5. Yozgat ve Đlçelerindeki Sağlık Kuruluşlarının Atık Miktarı (Sağlık Müdürlüğü Verileri)HASTANE ADIYatakSayısı(Adet)Birim Tıbbi AtıkÜretimi(kg/yatak/gün)Tıbbi AtıkMiktarı(kg/gün)ToplamKatı AtıkMiktarı(kg/gün)Çekerek Dev. Has. 50 0,3 15 50Çekerek Mrz. Sağlık Oc. --- ------- 10 ---Çekerek Verem Savaş--- ------- 5 ---DispanseriYerköy Devlet Hastanesi 75 ------- ---- ---Büyükkışla Sağlık Ocağı --- ------- 0,5 ---Çandır Devlet Hastanesi 30 0,5 15 30Boğazlıyan Devlet50 0,3 15 50HastanesiPaşaköy Sağlık Ocağı --- ------- ---- ---Şefaatli Devlet Hastanesi 50 ------- ---- 50TOPLAM 60,5 180Tabloda da görüldüğü gibi Yozgat’ ta sağlık kuruluşlarından kaynaklanan tıbbi atıkmiktarı 60,5 kg/gün’ dür. Toplam katı atık miktarı da 180 kg/gün’ dür.N.3.2. Atık YağlarSıvı yağ atıkları genellikle yıkama yağlama ünitesi bulunan akaryakıt istasyonlarıve sanayi tesislerinden kaynaklanmaktadır. Đlimizde bulunan akaryakıt istasyonlarınınyıkama ve yağlama durumları Tablo H.12’ de verilmiştir. Bu Đstasyonlardan yağlamaişlemi sonucu çıkan atık yağlar kapalı kaplarda muhafaza edilerek daha sonradeğerlendirilmektedir. Yıkama sırasında oluşan atık sular ise arıtılmadan direkt olarakkanalizasyona deşarj edilmektedir.Tablo N.6. Yozgat Đlindeki Akaryakıt Đstasyonlarının Genel Durumu ( 2006 Sağlık Đstatistik Yıllığı 2006 )Akaryakıt Đstasyonlarının Adı Yağlama YıkamaAkbaşlar Petrol Ofisi Bayi Var VarNuri Erol Petrol Ofisi Bayi Var VarTarikçiler Petrol Ofisi Bayi Var VarBaldemirler Petrol Ofisi Bayi Var VarBP Karacalar Petrol Var VarElf Petrol Var VarHazar Petrol Var VarYılmazlar Petrol Pet-Line Var VarEfendiler Opet Yok VarBuğra Petrol TOTAL Bayi Var VarKöksallar Petrol Ofisi Bayi Var VarPetrol Ofisi Bayi Belediyenin Var Var154

N.3.3.Bitkisel ve Hayvansal Atık YağlarĐl Merkezinde Atık yağlarla ilgili herhangi bir işlem yapılmamaktadır.N.3.4. Piller ve AkülerĐlimizde Pil ve Akü geri dönüşüm tesisi bulunmamaktadır.Ancak 2006 yılıiçerisinde Atık pil toplama kampanyası yapılmış olup toplanan yaklaşık olarak 6000 adetpil Yozgat Belediyesine teslim edilmiştir.Bu kampanyada pil toplayan okullarımıza 10 adetfidan hediye edilmiştir.N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan KüllerEvsel Atıklarla Birlikte Toplanmaktadır.N.3.6. Tarama ÇamurlarıĐlimizde Tarama Çamuru yoktur.N.3.7. Elektrik ve Elektronik AtıklarĐlimizde Elektrik ve Elektronik atıklar ayrılmadan depolama alanınagötürülmektedir.N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş AraçlarN.4. Diğer Atıklar155

N.4.1. Ambalaj AtıklarıĐlimizde bu konuyla ilgili bilimsel bir çalışma yapılmamıştır.N.4.2. Hayvan KadavralarıĐlimizde bu konuyla ilgili bilimsel bir çalışma yapılmamıştır.N.4.3. Mezbaha AtıklarıN.5. Atık YönetimiÜlkemiz genelinde mevcut durum itibariyle uygulanmakta olan atıkların bertarafıve toplanması işlemleri, Yozgat ‘ta da sürdürülmektedir. Atıkların bertarafı vetoplanmasında toplum sağlığı ve doğa dengesinin korunması göz önüne alınarak, yerelyönetimlerin daha duyarlı olmaları gerekmektedir. Đlimizde ayrı bir çöp toplama sistemibulunmamakta, kağıt, cam, plastik gibi maddeler bir arada toplanmaktadır. Ancak KatıAtık Düzenli Depolama Tesisi inşa aşamasındadır.Yozgat Đlindeki katı atıkların bir miktarı 200 lt’ lik bidonlarda, bir miktarı da 1.500lt’ lik standart biriktirme kaplarında toplanmaktadır. Yozgat Belediyesinde katı atığın kışın%20’ si yazın %25’ i 1.500 lt’ lik standart kaplarda, yazın %40’ ı kışın da %45’ i 200lt’lik bidonlarda toplanmaktadır. Hastane atıklarının bir kısmını hastane kendisi imhaetmekte, bir kısmı da belediyece gelişigüzel toplanmakta ve çöplükte imha edilmektedir.Yozgat Đlinde biriktirme kaplarının genel durumu Tablo H.13’ de verilmiştir.Tablo N.7. Yozgat Belediyesinin Atık Biriktirme Kaplarının Durumu (Yozgat belediyesi)Biriktirme ŞekliBiriktirme Oranları (%)YAZ156KIŞEvin önünde açıkta/poşette bırakma 40 30Bidon (200 lt) 40 45Standart Biriktirme Kabı (1.500 lt) 20 25Çöp toplama işlemi Yozgat Belediyesi tarafından yapılmakta olup, atıklarıntoplanıp taşındığı araçların sayı ve kapasitesi Tablo H.14’ de verilmiştir.Tablo N.8. Belediyeye Ait Atık Toplama Araçlarının Sayı Ve Kapasitesi ( Yozgat Belediyesi )Aracın Cinsi Adedi Kapasitesi (Ton)Büyük Süpürge 1 1Sıkıştırmalı Kamyon 2 12,5Traktör 4 2Sıkıştırmalı Kamyon 2 7,5Yozgat Đlinde atıklar düzenli olarak bertaraf edilmemektedir.Çöp toplama işlemi 40 adet Belediye Đşçisi tarafından yapılmakta, tıbbi atıklar içinherhangi bir araç tahsisi yapılmamış olup, 1.500 lt’ lik birer adet standart biriktirme kabı ĐlMerkezindeki Hastanelere tahsis edilmiştir.

N.6. Katı Atıkların Miktar ve KompozisyonuKatı atıkların bertarafında yaygın olarak, yakma, düzenli depolama,kompostlaştırma (Organik Gübre) ve geri kazanma olarak 4 metot kullanılmaktadır. Bumetotlarla bazı maddelerin geri kazanımı mümkün olmaktadır. Çöp içindeki tümmaddelerin geri kazanılması söz konusu değildir. Geri kazanılmada amaç, atıkların hiçbirşekilde maddesel olarak kimyasal ve biyolojik dönüştürme işlemine tabi tutulmadan gerikazanılmasıdır. Bu şekilde,kağıt, cam, plastik geri kazanılabilmektedir.Ancak Đlimizde geri kazanım olarak atık değerlendirmesi yapılmamakta olup, deposahasında ilkel metotlarla ayıklama yapılmaktadır.N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma MerkezleriĐlimizde katı atıklar belediyeler tarafından çöp bidonları iletoplanmakta,kamyonlarla taşınmakta ve Vahşi depolama yöntemiyledepolanmaktadır.Ancak Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi inşa aşamasında oluptamamlandığında düzenli depolamaya geçilecektir.N.8. Atıkların Bertaraf YöntemleriAtıklar Vahşi depolama yöntemiyle depolanmaktadır. Ancak Katı Atık DüzenliDepolama Tesisi inşa aşamasında olup tamamlandığında düzenli depolamaya geçilecektir.N.9.Atıkların Geri Kazanılması ve DeğerlendirilmesiAtık kağıtlar Valiliğimizin başlatmış olduğu kampanya ile Đl Çevre ve OrmanMüdürlüğümüz tarafından toplanmaktadır. Bu Çerçevede ilimizde kamu kurum veKuruluşlarına karton ve mukavvadan yapılmış olan 1500 adet Atık Kağıt Geri DönüşümKutusu ve toplama çuvalı dağıtılmıştır.Bu çalışma sonucu 2005-2006 yıllarında Toplam 150 ton atık kağıttoplanmıştır.Toplanan kağıtların 65 tonu Valilik adına satılmış olup yaklaşık 10.000 YTLGelir elde edilmiştir.Bu Para ile 3000 paket kırtasiye malzemesi alınarak Đlimizdeki Fakiröğrencilere dağıtılmıştır..Atık Kağıt toplama kampanyası sonucu elde edilen gelirle toplam 1500 fakiröğrencimize kırtasiye yardımı yapılmıştırN.10.Atıkların Çevre Üzerine EtkileriĐlimizde oluşan atıklar Ankara Yolu üzerinde Entegre Tesisinin yan tarafındabulunan 2 Nolu şehir çöplüğünde ilkel depolama yöntemi ile bertaraf edilmektedir. Çöpalanı, şehrin büyümesiyle birlikte yetersiz hale gelmektedir. Karayoluna yakın olmasınedeni ile de görüntü kirliliğine sebep olmaktadır. Yerleşim yerlerinin çöp alanınayakınlaşması ile insan, bitki, kısaca çevre sağlığı açısından önemli bir problemoluşturmaktadır.Atıkların bu şekilde gelişigüzel bertaraf edilmesi insan, bitki, hayvan sağlığıdışında atıklardan sızan kirli sular ile toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini157

de bozmaktadır. Buna rağmen bu çöp depolama alanlarının havaya, toprağa, insana, doğalkaynaklara olan zararlı etkileri araştırılmamaktadır. Fakat bu şekildeki gelişigüzel yapılandepolamanın çevreye çok büyük zararları vardır, hem eski hem de yeni çöp alanınınbulunduğu yerlerde hiçbir şekilde denetim yapılmaması da ayrı bir eksiklik olarakgörülmektedir.Ancak Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi inşa aşamasında olup tamamlandığındadüzenli depolamaya geçilecektir.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• Yozgat Belediyesi● Đl Sağlık Müdürlüğü158

O. GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐMO.1. GürültüGürültü, insan ve çevre sağlığını olumsuz olarak etkileyen en yaygın çevre kirliliğitürlerindendir. Bu nedenle gürültü kirliliği deyimi kullanılmaktadır.O.1.1. Gürültü KaynaklarıYapı Đçi Gürültülera) Mekanik ve Elektronik Gürültüler:b) Yaşam EtkinlikleriYapı Dışı GürültülerO.1.1.1. Trafik GürültüsüTablo-O.1: Kara Yolu Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (Çevre Durum Raporu 2005)Yenilenmiş/Onarılmış Mevcut yollarAlanlaryollarL gündüzLL(dBA) gece (dBA) gündüz L gece(dBA) (dBA)Kırsal alanlar 55 45 60 50Gürültüye duyarlı alanlar (eğitim,kültür ve sağlık alanları), yazlıkyerleşim alanları ve kamp yerleri 60 50 65 55Yerleşim alanları 63 53 68 58Đş alanları ve yerleşim alanları 65 55 70 60Endüstriyel alanlar 67 57 72 622006 yılında Yozgat Đlinin Merkezinde trafiğin yoğun olduğu bölgelerde yapılanölçüm sonuçları Tablo O.2’de verilmiştir;Tablo O.2. Yozgat Đli Merkezinde 2006 Yılı Gürültü Ölçüm Sonuçları (2006 Sağlık Đstatistikleri Yıllığı)AYLAR Trafiğin Yoğun Olduğu Yerlerdeki Gürültü Düzeyleri (dBA)En DüşükEn YüksekOcak 61 72Şubat 65 91Mart 67 70Nisan 69 71Mayıs 68 73Haziran 65 74Temmuz 67 72Ağustos 63 74Eylül 66 72Ekim 65 73Kasım 68 74Aralık 69 70159

O.1.1.2. Endüstri GürültüsüTablo-O.3: Endüstriyel Tesisler Đçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (Türkiyenin Çevre Sorunları Yayınları)Alanlar L gündüz (dBA) L gece ( dBA)Endüstriyel alanlar (sanayi bölgeleri) 70 60Endüstriyel ve yerleşimin birlikteolduğu alanlar (ağırlıklı endüstriyel)Endüstriyel ve yerleşimin birlikteolduğu alanlar (ağırlıklı yerleşim)68 5865 55Kırsal alanlar ve yerleşim alanları 60 50Yozgat’ta 2006 yılında sanayinin yoğun olduğu yerlerde yapılan gürültü ölçümleriTablo O.4 ‘de verilmiştir.Tablo O.4 Yozgat Đl 2006 Yılı sanayinin Yoğun Olduğu Yerlerdeki Gürültü Ölçüm Sonuçları .(2006 Sağlık Đstatistikleri Yıllığı)sanayinin Yoğun Olduğu YerlerdekiAYLARGürültü Düzeyleri (dBA)En DüşükEn YüksekOcak 56 69Şubat 61 72Mart 60 73Nisan 62 74Mayıs 62 72Haziran 61 71Temmuz 63 73Ağustos 61 70Eylül 63 72Ekim 64 73Kasım 62 72Aralık 61 73O.1.1.3. Đnşaat GürültüsüYozgat’ta inşaat gürültüsü ile ilgili olarak çalışma yapılmadığından, Yozgat içinmevcut veri bulunmamaktadır.O.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan GürültülerParklar, bahçeler, ormanlar ve hatta mezarlıklar, uluslararası standartlarda vegelişmiş ülkelerin standartlarında kentlerin en sessiz alanları olarak ayrılmıştır. Bualanların sakinliği ulaşım ve endüstri gürültülerinden uzak bulunmalarına veya bu tür160

gürültülere karşı teknik önlemler alınmasına da bağlıdır. Đnsanların dinlenme ihtiyacıduyduğu bu tür sakin bölgelerde, yerel yönetimlerin teknik önlemler almaması, çevreyeduyarsız ve diğer insanlara saygı duymayan kimi eğlence meraklıları tarafından gürültüyeboğulmaktadır.O.1.1.5. Havaalanları Yakınında Oluşan GürültülerYozgat’ta havaalanı bulunmamaktadır.O.1.2. Gürültü ile MücadeleO.1.3 Gürültünün Çevreye Olan EtkileriO.1.3.1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan EtkileriYapılar üzerinde süpersonik uçakların, nükleer patlamaların kimyasal patlamalarınşok dalgaları sonucu yapmış olduğu etkiler üzerine yapılan çalışma sayısı sınırlıdır.Yapılmış olan çalışmaların büyük çoğunluğu da şok dalgaların binalarda bulunan pencerecamları üzerindeki etkileriyle ilgilidir. Bu etkiler Tablo O.3’te gösterildiği gibidir:Taş ocağı, havayolları, inşaat ve madencilik endüstrisinde patlayıcı maddelerinkullanılması, atmosferde şok dalgalar oluşturmakta ve çok yüksek gürültü düzeyine sebepolmaktadır. Bu şok patlamalar hem yerkabuğunda hem de atmosferde sarsıntılara nedenolmaktadır. Bu şok dalgaların yayılması sonucunda yerkabuğunun sarsıldığı veyeraltındaki maden ocaklarının çökebildiği, hatta yakın çevrede bulunan hassas binalarınhasar gördüğü, camlarının kırıldığı yapılmış olan çalışmalarda belirtilmektedir.O.1.3.2. Gürültünün Sosyal Çevreye Olan EtkileriÇalışanların iş verimliliğini düşürmesi, dikkatlerini dağıtması ve iş kazalarınaneden olması açısından gürültü, yöneticileri ve iş verenleri yakından ilgilendirmekte,sosyal çevreyi olumsuz etkilemektedir.O.1.4.Gürültünün Đnsanlar Üzerine Olan EtkileriGürültü, Dünya Sağlık Teşkilatının “kişinin fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden tambir iyilik durumu” şeklinde tanımladığı insan sağlığı için bir risk olması yanı sıra, insanhareketlerini engellemesi, ciddi bir stres ve rahatsızlık oluşturması sebepleriyle, kısaca“istenmeyen ve sakıncalı ses” olarak tanımlanmaktadır.O.1.4.1. Fiziksel EtkilerGürültünün işitme duyusunun oluşturduğu olumsuz etkilerdir. Geçici ve kalıcıolarak iki bölümde incelenebilir. Geçici etkilerin en çok karşılaşılanı geçici işitme (duyma)eşiği kayması veya duyma yorulması olarak bilinen işitme duyarlılığındaki geçici kayıptır.Etkilenmenin çok fazla olduğu ve işitme sisteminin eski özelliklerine kavuşmada tekrargürültüden etkilendiği durumlarda işitme kaybı kalıcı olmaktadır.161

O.1.4.2. Fizyolojik EtkilerBunlar vücutta oluşan değişikliklerdir. Fizyolojik etkilerin başlıcaları; kasgerilmeleri, stres, kan basıncında artış, kalp atışlarının ve kan dolaşımının değişmesi,gözbebeği büyümesi, solunum hızlanması, dolaşım bozuklukları ve ani reflekslerdir.O.1.4.3. Psikolojik EtkilerGürültünün psikolojik etkilerinin başında ise; sinir bozukluğu, korku, rahatsızlık,tedirginlik, yorgunluk ve zihinsel etkilerde de yavaşlama gelir. Ani olarak yükselen gürültüdüzeyleri insanlarda korku oluşturabilmektedir.O.1.4.4. Performans Üzerine EtkileriGürültünün iş veriminin azalması ve işitilen seslerin anlaşılamaması gibi görülenetkileridir. Konuşmanın algılanabilmesi ve anlaşılabilmesi türünden fonksiyonlarınengellenmesi, büyük ölçüde arka plan gürültüsünün düzeyi ile ilgilidir. Gürültünün işverimliliği, ve üretkenlik ile ilgili etkileri konusunda yapılan çalışmalar karmaşık işlerinyapıldığı ortamların sessiz, basit işlerin yapıldığı ortamların ise biraz gürültülü olmasıgerektiği gösterilmiştir. Özetle, ortamda belli bir iş ya da fonksiyon için belirlenen arkaplan gürültüsünün fazla olması durumunda iş verimliliği düşmektedir.O.2. TitreşimHava ve diğer gazlar içerisinde sadece boyuna olan titreşimler yayılır. Katılarda isehem enine hem de boyuna olan titreşimler yayılabilmektedir. Sıvıların içerisinde sadeceboyuna titreşim yayılabildiği halde sıvıların yüzeyinde enine titreşimler yayılabilmektedir.Bunun nedeni sıvıların yüzeyinde görülen yüzey gerilimidir.Bir cisim titreştiği veya bir ses çıkardığı zaman bu titreşimler, hava içerisindeboyuna dalgalar halinde yayılarak kulağa kadar gelir ve kulak zarını titreştirerekişitilmesini sağlar.Yapılan araştırmalar insan kulağının 20 ile 20.000 titreşim/sn arasında olan sesleriişitebildiğini ortaya koymuştur. Bu frekans aralığı, insanların yaşlarına, cinsiyetlerine veçalışma ortamlarına veya sağlık durumlarına bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• Türkiye’nin Çevre Sorunları (TÇSV Yayınları)• Đl Sağlık Müdürlüğü162

P . AFETLERP.1. Doğal AfetlerP.1.1. DepremlerBayındırlık ve Đskan Bakanlığı’ndan alınan bilgilere göre son elli yılda Yozgatçevresinde çok önemli can ve mal kaybına sebep olan deprem olmamıştır.Yozgat çevresinde en son yaşanan deprem, 2002 yılı Mayıs ayında Çekerekilçesinde 4.3 şiddetindeki deprem olmuştur.Kayda değer en önemli deprem ise, 1939 yılında Erzincan Depremi sırasında Peyik(Doğankent) Kasabasında hissedilen ve mal ve can kaybına yol açan depremdir.Yozgat ve çevresinin depremsellik durumuna bakıldığında Aydıncık ve Yerköyilçelerinin 2. deprem kuşağında diğer ilçelerin ise 3. derece deprem kuşağında olduğugörülür.P.1.2. Heyelan ve ÇığlarYozgat il sınırları içerisinde son yıllarda meydana gelen yer kaymaları Tablo P.1’deverilmiştir. Son yıllarda önemli çığ felaketine rastlanmamıştır.P.1.3. SellerTablo P.1. Yozgat ve Çevresinde Görülen Yer Kaymaları ( Bayındırlık ve Đskan Müd. Verileri)ĐLÇE KÖY-MAHALLE TARĐHAFETZEDESAYISIHAK SAHĐBĐSAYISIAydıncık Sakızlık 1975 12 12Akdağmadeni Kılıçlı 1988 12 12Çekerek Arpalı I 1989 12 12Çekerek Güroğlu I 1999 5 4Çekerek Güroğlu II 1998 1 1Çekerek Arpaç 1999 5 -Son yıllarda Yozgat ve çevresinde önemli sel baskınları olmuştur. Sel baskınlarıylailgili bilgiler Tablo P.2.’de verilmiştir.Tablo P.2. Yozgat ve Çevresinde Görülen Sel Baskınları ( Bayındırlık ve Đskan Müd. Verileri)ĐLÇE KÖY-MAHALLE TARĐHAFETZEDESAYISIHAK SAHĐBĐSAYISIÇekerek Kuzgun 1972 8 5Kadışehri Gümüşdiğin 1975 20 20Yerköy - 2002 - -Şefaatli - 2002 5 5163

2002 yılında yaşanan sel felaketi Yerköy ilçesinde can kaybına sebep olmamış,ancak önemli ölçüde maddi hasara ve tarımsal arazilerin zarar görmesine neden olmuştur.Aynı zamanda Şefaatli ilçesinde yaşanan sel felaketi 5 kişinin ölümüne sebep olmuştur.P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık YangınlarıYozgat ve çevresinde 1998-2001 yılları arasında görülen orman yangınları TabloP.3’de verilmiştir.Tablo P.3. Yozgat ve Çevresinde Görülen Orman Yangınları (Orman Đşletme Müdürlüğü verileri)Yıllar YerÇıkanOrmanYananOrman YangınŞekli(adet) Ort. Bir YangındaAlanı (ha) Alanı (ha) Örtü Tepe Yanan Alan (ha)1998 Yozgat 1 6 1 - 6Akdağmadeni 9 18 9 - 2Çayıralan 3 4,5 2 1 1,5TOPLAM 13 28,5 12 1 2,41999 Yozgat - - - - -Akdağmadeni - - - - -Çayıralan 1 0,1 1 - 0,1TOPLAM 1 0,1 1 - 0,12000 Yozgat 2 13,3 2 - 6,6Akdağmadeni 1 0,5 1 - 0,5Çayıralan 1 0,2 1 - 0,2TOPLAM 4 14 4 - 3,52001 Yozgat 5 5,5 5 - 1,1Akdağmadeni 16 40,4 10 - 2,5Çayıralan 6 14 5 7 2,3TOPLAM 27 59,9 20 7 2,2P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin EtkileriKonu ile ilgili veri elde edilememiştir.P.1.6. FırtınalarĐlimizde son yüzyılda zarar verici nitelikte büyük çaplı fırtınalar görülmemiştir.P.2. Diğer AfetlerP.2.1. Radyoaktif Maddeler. Konu ile ilgili veri elde edilememiştir.P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli AtıklarYozgat’ın denize kıyısı olmadığından bu konuda herhangi bir çalışmayapılamamaktadır.164

P.2.3. Tehlikeli ve Zehirli MaddelerTehlikeli ve zehirli maddelerin depolanması ve taşınması sırasında gerekli önlemleralınmaktadır. Son yıllarda bu tür maddelerden kaynaklanan bir olay olmamıştır.P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım TedbirleriP.3.1. Sivil Savunma BirimleriSavaşta ve afetlerde halkın can ve mal kaybını en aza indirme amacını taşıyan vetopyekun savunmanın en önemli unsurlarından biri Sivil Savunmadır.Sivil Savunmanın görevleri ;a) Savaş zamanı halkın can ve mal kaybının en aza indirilmesi,b) Afetlerde can ve mal kurtarılması,c) Büyük yangınlarda can ve mal kaybının azaltılması,d) Yok olmaları veya çalışamaz hale gelmeleri durumunda yaşamı önemli ölçüdeetkileyecek olan kamu ve özel kurum ve kuruluşların korunmaları ve bunların acilonarımlarının yapılması,e) Savaş zamanı her türlü savunma faaliyetlerinin sivil halk tarafından desteklenmesi,f) Cephe gerisinde halkın moralinin kuvvetlendirilmesi gibi faaliyetleri yürütür.Bu faaliyetlerin yürütülmesi amacıyla, Sivil Savunma Genel Müdürlüğü kurulmuştur.Bu müdürlük Sivil Savunma Hizmetlerini, il ve ilçelerde Sivil Savunma Müdürlükleri ilekamu ve özel kurum ve kuruluşların Sivil Savunma Uzmanlıkları vasıtasıylayürütülmektedir. Yozgat’ta Sivil Savunma Hizmetleri özel ve kamu kurum ve kuruluşlarıdahil 18 kişi ile yürütülmektedir.P.3.1.1. Sivil Savunma Mahalli Kuvvetlerinin DurumuSivil Savunma Mahalli Kuvvetlerinin ilimizde dört ana, dört ara ve dört de yardımcıservisi bulunmaktadır. Son nüfus sayımına göre 331 mükellefi mevcuttur.Ana Servisler1. Karargah Servisi2. Kurtarma Servisi3. Đlkyardım ve Ambulans Servisi4. Sosyal Yardım ServisiYardımcı Servisler1. Emniyet ve Trafik Servisi2. Đtfaiye Servisi3. Hastaneler Servisi4. Teknik Onarım Servisi165

Korunma KılavuzluklarıKorunma kılavuzlukları mevcuttur. 63 kişi (21 mahalle)1. Şef Kılavuzluk2. Baş Kılavuzluk3. Kılavuzluk (21 Mahalle 63 Kişi)P.3.1.2. GönüllülükSivil Savunma Teşkilatı’nın yukarıda belirtilen amaç ve görevlerinigerçekleştirmeleri için mükellefiyet yoluyla yapılacak hizmetlere ilave olarak görev almakisteyen kişi ve kuruluşlar, Sivil Savunma Teşkilatı’nca kabul edilmekte kayıtları yaptırılıpgerektiğinde görev almak üzere eğitime tabi tutulurlar.Sivil Savunma Teşkilatında, gönüllü olarak işçiler, dağcılar veya ferdi olarak görevalmak isteyen kişi ve kuruluşlarca gönüllü ekipler oluşturulmaktadır.P.3.2. Yangın Kontrol ve Önlemleri95/7477 sayılı “Kamu Binalarının Yangından Korunması” hakkındaki yönetmelikgereğince kamu kurum ve kuruluşları ile önemli fabrika ve tesislerde yangınlara karşımücadele için ekipler kurulur.1. Söndürme Ekibi: Görevi binada çıkabilecek olan yangınları başlangıç aşamasındasöndürmek, yangının büyümesini önlemektir.2. Kurtarma Ekibi : Görevi, önce mahsur kalan canlılardan başlamak üzere önceliksırasına göre evrak, araç ve gereçleri tahliye etmektir.3. Koruma Ekibi : Görevi, bina dışına çıkarılan evrak ve eşyaları koruma altınaalmaktır.4. Đlkyardım Ekibi: Görevi, yangın nedeniyle yaralananlara ilk müdahaledebulunmak ve durumu acil olanları hastaneye sevk etmektir.“Kamu Binalarının Yangından Korunması” hakkındaki yönetmelik gereğincebinalarda bulundurulması zorunlu yangın malzemeleri de standarda bağlanmıştır. Yangınönleme tedbirleri olarak şehir içerisinde her semtte yeterince boş alan bırakılarakyangının kolay sıçramasını önlemek hedeflenmiştir. Ayrıca bitişik nizam yapılanbinalarda çatıların aynı seviyede değil her çatının farklı yükseklikte yapılması dayangının kolayca yayılmasını engellemektedir.Đlde mevcut “Đtfaiye Teşkilatının Kuruluş, Görev, Eğitim ve Denetim” esaslarınadair yönetmelik esaslarına göre Mülki Đdare Amir adına Đl Sivil Savunma Müdürlüğünceyılda bir kez denetlenmektedir.166

P.3.3. Đlkyardım ServisleriSivil Savunma Teşkilatı bünyesinde; Sivil Savunma Servislerinde 23 kişilikilkyardım ekibi, ambulans servisi, acil kurtarma ekibi mevcuttur.P.3.4. Afetzede ve Mültecilerin Yeniden ĐskanıSivil Savunma ekipleri, il ve ilçelerde meydana gelen olaylarda büyük yangınlar,deprem ve trafik kazaları gibi felaketlerde her an göreve hazır olarak eğitilmektedir.Trafik kazaları için arama-kurtarma ekipleri her an göreve hazır durumda vardiyalıolarak nöbet tutmaktadırlar.Komşu ve komşu olmayan ülkelerde yaşayanlar Türklerin bu ülkelerde baskı, içolay ve siyasi nedenlerle veya savaş nedeniyle Türkiye’ye göç etmeye zorlanmaları gibidurumlarda Yozgat’ta yer tahsisi yapılmaktadır. Yani ilimizin göçmen alabilmekapasitesi mevcuttur.P.3.5. Zehirli Maddelerin Sınırlar arası Taşınımı Đçin Alınan TedbirlerBu konu ile ilgili olarak 85/9727 sayılı “Radyasyon Güvenliği” tüzüğü ve“Tehlikeli Eşyanın Ticaret Gemileriyle Taşınması” hakkında tüzük mevcuttur.Radyasyon Güvenliği ile ilgili hizmetler, Radyasyon Güvenliği DaireBaşkanlığınca yürütülmektedir. Radyoaktif kaynakların ülkeye giriş,çıkış,transit geçiş vetaşınmalarına izin yetkisi Radyasyon Güvenliği Daire Başkanlığına aittir. Radyoaktifkaynakları bulunduran, kullanan, imal eden, ithal ve ihraç eden, alan-satan, taşıyan vedepolayan resmi, gerçek kişilere, özel kurum ve kuruluşlara lisans verilmektedir.Bu kaynakları sınırlar arası taşıyacak kişilerin lisans belgesinin olmasının yanı sıraizin belgesinin de olması gerekmektedir. Bunun için Radyasyon Güvenliği DaireBaşkanlığının yazılı izni gerekmektedir. Giriş-çıkış izni Radyasyon Güvenliği DaireBaşkanlığınca yapılan incelemeler sonucunda verilmektedir. Bu kaynakları transitgeçirmek isteyenler, kuruma bildirmekle yükümlüdür. Kurumca inceleme ya taşımanınbaşlayacağı yerde, ya da giriş gümrüğünde yapılır. Bu durumda taşıma, kurumuzmanlarınca belirlenen güzergah üzerinden gerçekleştirilir.Diğer zehirli maddelerin taşınmasında uyulacak esaslar, ambalajlama şekli ve diğerhususlar, “Tehlikeli Eşyanın Ticaret Gemileriyle Taşınması” hakkındaki tüzükte ayrıntılıolarak anlatılmıştır.P.3.6.Afetler ve Büyük Endüstriyel KazalarYozgat ili sınırları içerisinde 2006 yılında önemli ölçüde Afetler ve büyükendüstriyel kazalar meydana gelmemiştir.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• Đl Bayındırlık ve Đskan Müdürlüğü verileri167

R. SAĞLIK VE ÇEVRER.1. Temel Sağlık HizmetleriKoruyucu Hekimlik ve Çevre SağlığıSağlık ya kişiye bağlı ya da çevreye bağlı etkenlerle bozulabilir. Sağlığın korunmasıiçin dengeli beslenme aşılama, sağlık eğitimi, erken tanı ve tanının yapılması gereklidir.Bunun için;a) Hastalık etkenlerinin oluşumu önlenmeli, sağlık sakıncaları en aza indirilmeli,b) Hastalık etkenleri sağlık bakımından zararsız duruma getirilmeli,c) Hastalık etkenlerinin yayılması önlenmeli,- Kirli suların arıtılması (dezenfeksiyon), besinlerin arıtılması,- Hastalık taşıyıcı kaynakların kontrolü,- Hastalık aracı olan hayvanlarla savaş.d) Sağlık yönünden risk altında olan kişi ya da kişi topluluklarına eğitim verilmelidir.R.1.1. Sağlık Kurumlarının DağılımıSağlık Kurumlarının dağılımı Tablo P.1’de verilmiştir.Tablo R .1. Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının Đlçelere Dağılımı ( 2006 Sağlık Đstatistikleri verileri )Yataklı VeremSağlık Tedavi SavaşSağlıkAcil YardımĐlçeMeslek Sağlık Sağlık veKurtarmaAdı Müd. Kurumları DispanseriLisesi Ocağı Evi Đst. (112)Merkez 1 2 1 1 2 1 1 14 55 1HalkSağlığıLab.AÇSAPAkdağmadeni 1 1 7 29Aydıncık 4 4Boğazlıyan 1 1 1 10 17 1Çandır 1 2 2Çayıralan 1 4 16Çekerek 1 1 1 6 16Kadışehri 3 10Saraykent 4 9 1Sarıkaya 1 8 22 1Sorgun 1 1 1 1 19 41 1Şefaatli 1 8 19 1Yenifakılı 3 6Yerköy 1 1 1 7 23 1TOPLAM 1 11 6 1 3 1 5 99 269 7Sıtma168

R.1.2. Bulaşıcı HastalıklarĐL ÇEVRE DURUM RAPORU ( BULAŞICI HASTALIKLARIN ĐLÇE - AY VE YILLARA GÖRE DAĞILIMI )MERKEZ ĐLÇEAkut KanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatit AHepatit BHepatit CHepatit EKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduzRiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAKŞUBATMARTNĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜL2005 3 1 10 6 4 12006 4 7 2 2 102005 5 1 12006 5 6 5 2 1 2 112005 3 7 45 4 4 1 82006 3 2 17 2 2 52005 1 1 1 2 2 3 12006 3 13 5 1 132005 13 8 4 2 3 42006 10 10 2 2 5 112005 2 1 1 1 2 42006 2 6 62005 2 7 2 32006 1 6 1 7 6 1 13 12005 5 7 1 1 12006 13 1 5 1 2 132005 5 12 6 1 1 42006 6 3 6 3 11169

EKĐMKASIMARALIKTOPLAM2005 2 5 7 2 22006 16 2 4 92005 1 6 1 1 22006 8 1 1 1 6 52005 3 6 3 12006 10 4 2 52005 37 0 58 0 81 27 0 0 0 12 0 25 0 0 0 0 0 202006 1 0 86 1 15 85 8 1 30 11 0 112 1 0 0 0 0 0AKDAĞMADENĐAkut KanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatitAHepatitBHepatitCHepatitEKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduzRiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAK2005 52006 1ŞUBAT2005 2 1 2 32006 2 4 5 2 3MART2005 1 5 12006 4 9 2 1 1 4NĐSAN2005 1 4 12006 1 3 1 1 12MAYIS2005 3 12006 1 11HAZĐR 2005170

AN 2006 1 2 7TEMMUZAĞUSTOSEYLÜLEKĐMKASIMARALIKTOPLAM2005 22006 4 1 1 1 1 132005 22006 1 1 1 1 520052006 2 12005 12006 7 1 1 1 1 12005 1 12006 8 1 1 12005 3 12006 6 82005 0 0 4 0 5 0 0 0 0 13 0 13 1 0 0 0 0 52006 3 0 40 0 20 9 2 1 12 0 1 58 0 0 2 0 0 0AYDINCIKAkut KanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatitAHepatitBHepatitCHepatitEKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduzRiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAK2005 22006 3 1 6ŞUBAT 2005 2 5171

MARTNĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZ2006 2 1 62005 320062005 2 22006 4 32005 22006 12005 12006 2 52005 62006 1 7AĞUST 2005 7OS 2006 3 2EYLÜLEKĐMKASIMARALIKTOPLAM2005 22006 2 22005 1 12006 9 22005 12006 62005 32006 2 22005 0 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 35 0 0 0 0 0 02006 0 0 34 0 0 0 0 0 3 0 0 35 0 0 0 0 0 0172

BOĞAZLIYANAkut KanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatitAHepatitBHepatitCHepatitEKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduz RiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAKŞUBATMARTNĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZ2005 42006 5 10 82005 1 52006 3 1 13 12005 2 12 22006 2 1 142005 7 4 21 12006 7 1 232005 6 9 172006 9 1 212005 18 1 1 232006 14 1 202005 16 14 22006 14 1 21 1AĞUST 2005 9 22OS2006 6 16 7EYLÜL 2005 7 10173

EKĐMKASIMARALIKTOPLAM2006 4 112005 4 12 22006 5 1 10 12005 3 7 12006 3 72005 5 1 18 12006 1 2 1 112005 0 0 78 0 1 0 0 0 0 15 0 165 0 0 7 0 0 22006 0 0 73 1 2 3 1 0 13 0 0 175 0 0 10 0 0 0ÇANDIRAkut KanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatitAHepatitBHepatitCHepatitEKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduzRiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAKŞUBATMART200520062005200620052006NĐSAN2005 12006MAYIS 2005 1174

HAZĐRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜLEKĐMKASIMARALIKTOPLAM200620052006200520062005 12006 1 1 320052006 12005200620052006 1 320052006 42005 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 02006 0 0 1 0 1 1 1 0 3 0 0 7 0 0 0 0 0 0ÇAYIRALANAkut KanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatitAHepatitBHepatitCHepatitEKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduzRiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAK 2005175

ŞUBATMARTNĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜLEKĐMKASIM2006 12005 1520062005 72006 1 12005 32006 22005 3 32006 1 42005 42006 32005 120062005200620052006 1 120052006 1 12005 12006 1ARALI 2005K2006 1TOPLA 2005 0 0 0 0 0 1 0 0 0 8 0 0 0 0 0 0 0 28176

M2006 0 0 4 0 1 6 0 0 6 2 0 0 0 0 0 0 0 0ÇEKEREKAkut KanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatitAHepatitBHepatitCHepatitEKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduz RiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAKŞUBATMARTNĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZ20052006 2 5 1 1 9 920052006 3 5 1 1 9 520052006 1 3 5 1 11 102005 22006 2 2 3 14 12005 2 3 42006 3 1 19 620052006 2 1 4 62005 2 1 1 32006 1 1 2 10177

AĞUST 2005 1 3OS 2006 6EYLÜLEKĐMKASIMARALIKTOPLAM2005 1 62006 3 12005 1 32006 2 32005 4 1 12006 4 2 42005 5 62006 1 1 32005 0 0 5 0 10 7 0 0 0 0 0 27 0 0 0 0 0 12006 1 0 24 0 19 12 3 0 68 0 0 63 0 0 0 0 0 0KADIŞEHRĐAkut KanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatitAHepatitBHepatitCHepatitEKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduzRiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAKŞUBATMART20052006 32005 22006 12005 42006178

NĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜLEKĐMKASIMARALIKTOPLAM2005 42006 42005 1 720062005 82006 12005 1 2 22006 22005 120062005 42006 32005 22006 1 22005 1 22006 22005 1 32006 52005 0 0 1 0 0 9 0 0 0 0 0 35 0 0 0 0 0 02006 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 22 0 0 0 0 0 0SARAYKENTanğma uclıelonorpatipatipati akipatuzam amskl neıkijfil arboTifroati ızı179

OCAKŞUBATMARTNĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜL20052006 1 320052006 42005 32006 2 4 12005 22006 42005 1 1 52006 22005 1 42006 42005 820062005 22006 1 6 3 620052006 2 8 1 42005 5EKĐM2006 1 1 1KASIM 2005 4180

ARALIKTOPLAM2006 4 1 1 6 32005 22006 2 1 32005 0 0 2 0 0 1 0 0 0 0 0 35 0 0 0 0 0 02006 0 0 12 1 3 20 5 0 0 0 0 38 0 1 0 0 0 0SARIKAYAAkut KanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatitAHepatitBHepatitCHepatitEKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduz RiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAKŞUBATMARTNĐSANMAYISHAZĐRAN2005 2 1 12006 2 1 1 1 102005 32006 1 1 1 12005 1 1 32006 2 62005 52006 1 2 12005 1 1 42006 5 12005 1 42006 4 7181

TEMM 2005 1 5UZ 2006 1 6AĞUSTOSEYLÜLEKĐMKASIMARALIKTOPLAM2005 12006 1 82005 2 22006 3 32005 1 32006 6 1 1 1 12005 2 3 12006 3 1 62005 2 3 12006 3 1 1 2 42005 2 2 11 0 1 2 0 0 0 3 0 33 0 0 1 0 0 02006 3 0 29 2 1 4 2 0 5 2 0 53 0 0 0 0 0 0SORGUNAkut KanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatitAHepatitBHepatitCHepatitEKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduz RiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAKŞUBAT2005 1 1 12006 1 2 2 5 12005 42006 11 2 4 2182

MARTNĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜLEKĐMKASIMARALIKTOPLAM2005 13 192006 1 1 1 4 1 1 12005 13 7 30 22006 3 3 1 22005 3 4 15 32006 14 3 12005 1 3 42006 4 1 22005 3 2 1 32006 7 52005 2 11 12006 5 11 19 1 22005 2 1 3 42006 8 1 9 12005 3 2 42006 12 8 4 22005 1 1 3 3 1 22006 5 20 5 1 1 12005 2 2 5 1 12006 2 11 3 72005 1 4 36 0 6 39 0 0 0 77 0 25 0 0 0 0 0 02006 6 0 79 1 45 63 2 0 10 8 0 10 1 0 0 0 0 0183

OCAKŞUBATMARTNĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜLEKĐMŞEFAATLĐ2005AkutKanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatit AHepatit BHepatit CHepatit E184KabakulakKızamıkKızamıkçık2006 2 5 2 1 52005 1 1KuduzRiskliTemas2006 2 12005 1 12006 2 1 12005 12006 2 1 22005 1 1 12006 1 12005 1 12006 5 1 1 1 1 12005 2 1 2 12006 4 3 52005 1 3 22006 6 1 2 72005 52006 6 720052006 8 7 5MenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızıl

KASIMARALIKTOPLAM2005 1 1 22006 2 3 22005 12006 5 3 1 4 12005 1 0 4 0 1 4 0 0 0 3 0 15 1 0 0 0 1 22006 0 0 43 0 5 21 5 0 1 1 0 42 0 0 2 1 0 0YENĐFAKILIAkutKanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatit AHepatit BHepatit CHepatitEKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduzRiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAK2005 1 32006 3ŞUBAT20052006MART2005 1 12006 1 4NĐSAN2005 1 22006 1 3MAYIS2005 3 52006 3 1 2HAZĐRAN2005 2 42006 1 7185

TEMM 2005 5 10UZ 2006 2 5AĞUSTOSEYLÜLEKĐMKASIMARALIKTOPLAM2005 5 52006 2 72005 1 22006 1 1 32005 22006 1 42005 1 22006 1 2 1 62005 1 52006 2 3 1 32005 0 0 16 0 0 0 0 0 0 5 0 41 0 0 0 0 0 02006 0 0 12 1 0 5 2 0 4 0 0 47 0 0 0 0 0 0YERKÖYAkutKanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatit AHepatit BHepatit CHepatit EKabakulakKızamıkKızamıkçıkKuduzRiskliTemasMenejitSifilizŞarbonTifoParatifoKızılOCAK2005 62006 1 1 3 9ŞUBAT2005 1 102006 1 3 4 5186

MARTNĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜLEKĐMKASIMARALIKTOPLAM2005 1 52006 1 4 1 92005 3 2 82006 2 1 52005 1 122006 1 1 1 1 162005 5 142006 1 1 18 32005 1120062005 1 1 92006 4 4 82005 4 62006 4 4 122005 1 72006 1 1 112005 32006 1 3 1 1 52005 1 8 22006 1 1 62005 0 0 16 0 0 5 0 0 0 0 0 99 0 0 0 0 0 22006 12 0 21 0 2 12 2 0 1 0 4 104 0 3 0 0 0 0187

OCAKŞUBATMARTNĐSANMAYISHAZĐRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜLEKĐMĐL GENELĐAkutKanlıĐshalBoğmacaBrucellaGonoreHepatit AHepatit BHepatit CHepatit E188Kabakulak2005 3 2 2 0 10 7 0 0 0 7 0 21 0 0 0 0 0 12006 3 0 20 0 13 14 2 0 23 7 3 67 0 0 0 0 0 0KızamıkKızamıkçıkKuduzRiskliTemasMenejit2005 0 0 3 0 7 1 0 0 0 6 0 29 0 02006 4 0 32 0 19 16 3 1 13 0 0 53 0 0 2 0 0 02005 3 0 23 0 46 6 0 0 0 31 0 32 0 0 0 0 0 182006 1 0 19 0 16 35 4 1 14 1 0 58 1 1 0 0 0 02005 1 0 26 0 1 13 0 0 0 38 0 55 1 0 1 0 0 42006 0 0 25 0 5 21 3 0 22 4 0 73 0 0 0 0 0 02005 13 0 23 0 5 11 0 0 0 34 0 63 1 0 0 0 0 82006 0 0 49 1 1 14 3 0 26 5 1 72 0 0 0 0 0 02005 2 1 29 0 2 1 0 0 0 11 0 66 0 0 0 0 0 02006 0 0 35 0 1 15 0 0 9 1 0 81 0 3 0 1 0 02005 2 3 34 0 1 8 0 0 0 2 0 69 0 0 2 0 1 02006 1 0 37 1 1 18 1 0 11 1 1 82 1 0 1 0 0 02005 6 0 26 0 1 14 0 0 0 0 0 56 0 0 0 0 0 22006 10 0 47 0 2 34 8 0 3 2 0 80 0 0 7 0 0 02005 5 0 28 0 7 9 0 0 0 1 0 41 0 0 0 0 0 02006 4 0 43 2 4 24 1 0 3 0 0 58 0 0 0 0 0 02005 2 0 13 0 8 5 0 0 0 2 0 39 0 0 2 0 0 22006 1 0 69 1 11 18 3 0 4 1 0 48 0 0 2 0 0 0SifilizŞarbonTifoParatifoKızıl

KASIMARALIKTOPLAM2005 4 0 15 0 9 7 0 0 0 3 0 24 0 0 1 0 0 32006 1 0 47 1 26 19 3 0 8 2 0 44 0 0 1 0 0 02005 0 0 15 0 8 14 0 0 0 2 0 53 0 0 2 0 0 32006 1 0 35 1 15 15 2 0 20 0 0 50 0 0 1 0 0 02005 41 6 237 0 105 96 0 0 0 137 0 548 2 0 8 0 1 602006 26 0 458 7 114 243 33 2 156 24 5 766 2 4 14 1 0 0189

R.1.2.1. Đçme ve Kullanma Sularının Sağlık DurumuĐçme ve kullanma sularının sağlık durum analizleri Sağlık Đl Müdürlüğü tarafından yapılmış ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir;ĐL HALK SAĞLIĞI LABORATUARI 2006 YILI ÇALIŞMALARIAYLARTablo R.2. Đçme ve Kullanma Sularının Sağlık Durumu(2006 Sağlık Đstatistikleri Yıllığı)GELENÖRNEKĐÇME SULARI ANALĐZĐBOĞAZ VEBURUNĐFRAZATIĐNCELEME BAKTERĐYOLOJĐK KĐMYASAL KĐMYASALALINAN ALINMAYANGMTUYGUNSAĞLIĞAZARARLITOPLAMGMTUYGUNSAĞLIĞAZARARLIKANTOPLAM KÜLTÜR PARAZĐTOCAK 744 41 406 150 556 22 6 28 160ŞUBAT 1011 1 316 296 612 45 34 79 320MART 1121 1 447 320 767 25 13 38 316NĐSAN 1232 1 353 444 797 173 52 225 209 1MAYIS 946 0 430 255 685 96 24 120 141HAZĐRAN 1066 6 398 347 745 115 58 173 148TEMMUZ 1314 8 418 571 989 140 45 185 140AĞUSTOS 1678 3 386 788 1174 219 58 277 227EYLÜL 1332 18 399 255 654 65 18 83 595EKĐM 1199 0 444 303 747 78 17 95 357KASIM 1181 4 449 286 735 70 11 81 365ARALIK 1378 7 473 312 785 116 14 130 463TOPLAM 14202 90 4919 4327 9246 1164 350 1514 3441 1190

2006 YILI ĐÇERĐSĐNDE ĐL GENELĐNDE YAPILAN BAKTERĐYOLOJĐK VE KĐMYASAL SU NUMUNESĐSONUÇLARIAYLARSU BAKTERĐYOLOJĐK KĐMYASALBakteriyolojik Kimyasal Toplam UYGUN UYGUN DEĞĐL UYGUN UYGUN DEĞĐLOCAK 399 31 430 348 51 25 6ŞUBAT 518 51 569 440 78 46 5MART 675 27 702 589 86 27 0NĐSAN 776 142 918 650 126 123 19MAYIS 594 66 660 549 45 60 6HAZĐRAN 758 154 912 667 91 114 40TEMMUZ 815 180 995 720 95 140 40AĞUSTOS 951 240 1191 817 134 208 32EYLÜL 715 87 802 699 16 80 7EKĐM 2287 96 2383 1341 946 67 29KASIM 419 49 468 413 6 47 2ARALIK 462 64 526 462 0 64 0TOPLAM 9369 1187 10556 7695 1674 1001 1862006YILI ĐÇERĐSĐNDE ĐL MERKEZĐNDE YAPILAN BAKTERĐYOLOJĐK VE KĐMYASAL SU NUMUNESĐSONUÇLARIAYLARSU BAKTERĐYOLOJĐK KĐMYASALBakteriyolojik Kimyasal Toplam UYGUN UYGUN DEĞĐL UYGUN UYGUN DEĞĐLOCAK 182 3 185 141 41 2 1ŞUBAT 215 0 215 156 59 0 0MART 280 0 280 224 56 0 0NĐSAN 367 107 474 265 102 96 11MAYIS 136 48 184 106 30 47 1HAZĐRAN 298 85 383 231 67 67 18TEMMUZ 388 114 502 318 70 88 26AĞUSTOS 534 172 706 427 107 150 22EYLÜL 152 26 178 142 10 23 3EKĐM 466 73 539 311 155 65 8KASIM 0 0 0 0 0 0 0ARALIK 0 0 0 0 0 0 0TOPLAM 3018 628 3646 2321 697 538 90R.1.2.2 DenizlerĐlimizin denize kıyısı yoktur.R.1.2.3 Zoonoz hastalıklarTablo R.3.2006 YILINDA ĐLĐMĐZDE GÖRÜLEN ZOONOZ HASTALIKLAR VE SAYILARI: (2006 Sağlık Đstatistikleri Yıllığı)HASTALIK ADISAYISIBrucella 458Şarbon 14Kuduz Şüpheli Isırık 766Yukarıdaki çalışmalarla ilgili olarak Đl Sağlık Müdürlüğü ve Đl Tarım Müdürlüğükoordineli çalışarak aşılama çalışmaları yapmışlardır.191

R.1.3 Gıda HijyeniTablo R.4.2006 YILI ĐL MERKEZĐNDE YAPILAN PORTÖR DENETĐMLERĐ (2006 Sağlık Đstatistikleri Yıllığı)KONTROL EDĐLEN YERĐN ADI KONTROL SAYISIBakkal -Market -Manav-Kuruyemiş 559Pastane - Lokantalar- Köfteciler 39Şekerler ve Şekerli Mad. 3Baharatçı 2Un ve Unlu Mamüller 40Otel-Hamam 12G.S.M. Đşyerleri 0Yufka Đmalathaneleri 4Çay Ocağı-Kahvehane-Kafeteryalar 181Umumi Yerler 51Berberler ve Kuaförler 147Pazaryeri-Hal 34Kasaplar 29Et ve Etli maddeler 0Alkollü ve Alkolsüz Đçkiler. 0Süt ve Süt Ürünleri 14Katı ve Sıvı Yağ Ürt. Đşy. 0Ambalaj Maddeleri 0Eşya Levazım Tem.Mad 0Diğer 17TOPLAM 1132R.1.4 Aşılama ÇalışmalarıYILLARA GÖRE BAĞIŞIKLAMA ÇALIŞMALARIYILLAR BCG DBT 1 DBT 2 DBT 3 HEPATĐT HEPATĐT HEPATĐTKIZAMIK TT 1 TT 2POLĐO 1 POLĐO 2 POLĐO 3 B 1 B 2 B 32003 SAYI 9523 8872 8840 8852 9382 9149 8929 9021 5532 482412811 % 80,3 74,8 74,5 74,7 79,1 77,2 75,3 76,1 46,7 40,72005 SAYI 8970 8948 9218 9530 7778 9944 9107 8861 5506 466311858 % 75,6 75,5 77,7 80,4 65,6 83,9 76,8 74,7 46,4 39,32006 SAYI 8374 8361 8313 8565 7597 8239 8376 8540 6086 548511136 % 75,2 75,1 74,6 76,9 68,2 74,0 75,2 76,7 54,7 49,3192

R.1.5. Bebek ÖlümleriBu konu M6 Nüfus başlığı altında incelenmiştir.R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre DağılımıYozgat Đlinde 2003-2006 yılında ölenlerin hastalık, yaş ve cins gruplarına göredağılımı Tablo P.7’de verilmiştir.Tablo R.5. Ölümlerin Yıllara Göre Yaş ve Cins Gruplarına Dağılımı (2006 Sağlık Đstatistikleri Yıllığı)ÖLÜMLERĐN YILLARA GÖRE YAŞ VE CĐNS GRUPLARINA DAĞILIMIYAŞ2003 2005 2006GRUPLARI SAYI % SAYI % SAYI %E 56 10,3 53 8,1 45 6,90K 40 9,4 29 5,8 33 6,6T 96 9,9 82 7,1 78 6,8E 11 2,9 7 1,1 20 3,11_4 K 2 2,4 5 1,0 6 1,2T 13 2,7 12 1,0 26 2,3E 4 0,8 6 0,9 3 0,55_9 K 0 0,0 2 0,4 2 0,4T 4 0,7 8 0,7 5 0,4E 2 0,3 7 1,1 3 0,510_14 K 3 0,6 2 0,4 0 0,0T 5 0,4 9 0,8 3 0,3E 6 1,3 9 1,4 14 2,115_24 K 6 0,9 6 1,2 6 1,2T 12 1,0 15 1,3 20 1,7E 22 3,9 17 2,6 16 2,525_44 K 23 2,8 18 3,6 9 1,8T 45 3,4 35 3,0 25 2,2E 129 21,2 146 22,4 128 19,645_64 K 86 19,4 78 15,6 67 13,4T 215 20,4 224 19,5 195 16,9E 400 59,7 387 59,4 423 64,965+ K 339 64,7 319 63,9 376 75,4T 739 61,0 706 61,3 799 69,4E 630 59,2 632 56,5 652 56,6TOPLAM K 499 40,8 459 43,5 499 43,4T 1129 100 1091 100 1151 100193

R.2. ÇEVRE KĐRLĐLĐĞĐ VE ZARARLARINDAN OLUŞAN SAĞLIK RĐSKLERĐR.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine EtkileriYirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra artan oranlarda çevre kirlenmesi yaşayandünyamız, hava kirlenmesi ile de son 25 yılda daha sık karşılaşır olmuştur. Havakirlenmesi soluduğumuz hava içeriğinin insan ve diğer canlıların sağlığını tehdit edecekşekilde değişmesi anlamına gelmektedir. Düzensiz ve hızlı sanayileşme, çarpık kentleşmeilkin gelişmiş ülkeleri tehdit etmiştir. Bu duruma en güzel örnek 1952 yılında Londra’ dayaşanmıştır. 5 günlük sis sırasında SO 2 (Kükürt Dioksit) 1.000 mg/m³ hatta kısa vadede3.700 mg/m³’ e kadar yükselmiş ve bu artış Londra’ da bir yılda beklenen ölüm sayısını 3katına çıkarmıştır. Hava Kirliliği solunum yolu enfeksiyonu, kronik bronşit ve astımdantoplu ölümlere kadar pek çok felaketi beraberinde getirmektedir. Ülkemizin de içindebulunduğu gelişmekte olan ülkeler şu anda hava kirlenmesi ile ilgili sorunlarıyaşamaktadır. Büyüyen şehirler, sanayi kuruluşlarının şehirlerin içinde kalması ve arıtmayada filtre teknolojilerinin çoğunda olmamasıyla birlikte hızlı nüfus artışı beraberindekentlere olan göç, buna paralel plansız kentleşme ve tasarlanmamış eksik altyapı ilebirleştiğinde hava kirliliği sorunu ile karşı karşıya kalınmaktadır.Yozgat 2002-2003 kış sezonunda Devlet Đstatistik Enstitüsü verileri ve ölçümsonuçlarına göre havası en kirli 1. derece Đller arasında yer almaktadır. Ancak2003 – 2004 kış sezonunda Mahalli Çevre Kurulu ve Đl Umumi Hıfzısıhha KuruluKararıyla, Hava Kalitesi Koruma Yönetmeliği çerçevesinde, “Temiz Hava Planı Projesi”kapsamında Đlimizde kullanılacak katı ve sıvı yakıtlar bir programa bağlanmış veuygulamaya konmuştur. Alınan önlemler ve Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nünkoordinatörlüğünde Belediye, Sağlık Müdürlüğü ve Bayındırlık ve Đskan Đl Müdürlüğüpersonellerinden oluşan teknik heyetin kontrolleriyle 2004-2005 kış sezonunda bir öncekiyıla göre önemli bir düşüş kaydedilmiştir. 2006 Yılında koordinatörlük görevi YozgatBelediyesine devredilmiştir.Tablo R.6. 2002--2007 Kış Sezonu PM Ortalama Değerleri ( Đl Çevre Orman Müd. Verileri)Şekil.1 2001-2002, 2002-2003, 2003-2004, 2004-2005, 2005-2006 ve 2006-2007 Kış Sezonu PM 10 Ortalama Değerleri180160140120100806040200EKĐM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART ORT.2001-2002 20 40 76 132 90 21 632002-2003 16 29 50 22 29 13 272003-2004 9 25 35 26 14 14 212004-2005 10 12 36 26 20 15 202005-2006 89 94 147 102 98 98 1052006-2007 90 128 163 120 1252001-20022002-20032003-20042004-20052005-20062006-2007194

Đlimizde 2001-2002 kış sezonunda 63,2 mikrogram/metreküp olan partikül maddeyapılan sıkı denetimlerimiz ile yakıt kalitesinin artması sonucu 2004-2005 kış sezonunda20 mikrogram/metreküpe kadar düşüş göstermiştir. 2005-2006 kış sezonuna kadarölçümlerimiz yarı otomatik (manüel)(üç adet) cihazlarla yapılmaktaydı. Ancak 2004-2005kış sezonu ve bundan sonraki ölçümler tam otomatik (insan eli değmeden) cihazlayapılması nedeni ile partikül madde oranında yükselme varmış gibi görülmektedir. Yarıotomatik cihazlarla yapılan ölçümlerde 2004-2005 kış sezonu ortalaması: 24mikrogram/metreküptürŞekil.2 2001-2002, 2002-2003, 2003-2004, 2004-2005, 2005-2006 ve 2006-2007 Kış Sezonu SO 2 Ortalama Değerleri500450400350300250200150100500EKĐM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART ORT.2001-20022002-20032003-20042004-20052005-20062006-20072001-2002 144 224 357 455 374 187 2902002-2003 141 224 247 84 94 78 1452003-2004 38 111 127 89 52 52 782004-2005 40 45 128 95 74 62 742005-2006 36 61 82 74 74 48 632006-2007 14 72 118 78 70Yozgat Đlinde kükürtdioksit oranı 2001-2002 kış sezonunda 290,2 µg/m 3 iken,Valiliğimizce uygulanan temiz hava planı çerçevesinde yapılan denetimler (resmikurumların ithal kömüre yönelmesi) ile kaliteli kömürlerin ilimizde kullanılması sonucu budeğer 62 µg/m 3 ’ e kadar düşmüştür. Doğalgazın ilimizde kullanılmaya başlamasıyla budeğerler daha da düşecektir. Kış Sezonu Ölçüm Ortalamalarının yıllara (2001-2006) göredeğişimi Şekil 1-2’de belirtilmiştir.195

2006 yılında faaliyete geçen Hava Kirliliği Ölçüm Đstasyonumuz.HavadakiSO 2 ve Partiküler madde değerlerini 30 dak. Ara ile ölçerek merkezegöndermektedir.Hava’daki SO 2 ve PM değerlerini anında halkımıza gösteren PANO.R.2.2. Su Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine EtkileriSu Kirliliği ve zararlarından oluşan riskler “D.3.Su Kaynaklarının Kirliliği veÇevreye Etkileri” başlığında açıklanmıştır.196

Belediyemizin atık su arıtma tesisinden görüntüler.Tesisimiz 10.06.2006 tarihindehizmete girmiştir.R.2.3. Atıkların Đnsan Sağlığı Üzerine EtkileriAtıklar ve zararlarından oluşan riskler “N.10.Atıkların Çevre Üzerine Etkileri”başlığı altında incelenmiştir.R.2.4. Gürültünün Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri197

Gürültü ve zararlarından oluşan riskler “O.1.2. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri”ve “O.1.3. Gürültünün Đnsanlar Üzerindeki Etkileri” başlığı altında incelenmiştir.R.2.5.Pestisitlerin Đnsan Sağlığı Üzerine EtkileriPesti sitlerin doğal çevredeki biyokimyasal süreçlerle indirgenmesi çok yavaşolduğundan bunların besin zincirine girmesi ve bu zincirler boyunca biyoakimiliasyonauğramaları ekosistemler üzerinde önemli sonuçlara neden olmaktadır.Bu da insanınbeslenmesi sırasında vücudunda birikmesi sonucu önemli sağlık sorunlarına nedenolmaktadır.R.2.6. Đyonize Radyasyondan KorunmaBu Konu ile ilgili Müdürlüğümüzde bilgi bulunamamaktadır.R.2.7. Baz Đstasyonlarından Yayılan Radyasyonun Đnsan Sağlığı Üzerindeki EtkileriTelekomünikasyon Kurumu tarafından Đlde kurulu bulunan baz istasyonlarınınölçümlerinin Yönetmelikte belirtilen standartlara uygun olduğu bildirilmektedir.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• Đl Sağlık Müdürlüğü (2006 sağlık Đstatistikleri Yıllığı)198

S. ÇEVRE EĞĐTĐMĐS.1. Kamu Kurumlarının Çevre Eğitimi Đle Đlgili FaaliyetleriMüdürlüğümüz, Đl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı Halk Eğitim Merkezi ilebirlikte çeşitli eğitim faaliyetleri sürdürülmektedir. Bu bağlamda Hava KalitesininKorunması Yönetmeliği’ne uygun olarak çeşitli aralıklarla açılan kurslarda kursiyerlere“Ateşçi Belgesi” verilmektedir.Ayrıca Đl Müdürlüğümüz Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı okullarda “Çevre”konulu seminerler düzenlemekte, Çevre dersinde verilen araştırma konularında öğrencilereMüdürlüğümüz personeli tarafından kaynak ve dokuman açısından yardımcı olunmaktadır.Đl Müdürlüğümüz tarafından 2003 yılında, Mülga Çevre Bakanlığı ve JandarmaKomutanlığı arasında imzalanan protokol doğrultusunda Đl Jandarma Komutanlığıbünyesinde oluşturulan “Çevre Timi” personellerine Müdürlüğümüz personellerinceverilen çevre konulu eğitim programı sonunda Valiliğimiz tarafından programa katılanJandarma personellerine sertifika verilmiştir.S.1.1. Yozgat Đl Çevre ve Orman MüdürlüğüĐlimizde yaşayan insanların çevreye olan duyarlılıklarının arttırılması amacıyla veçevre sorunlarının çözümlerine katılımlarının sağlanması için Müdürlüğümüz 2002-2003yılı içerisinde çeşitli çalışmalar yapmıştır.Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği doğrultusunda, 2002-2003 kış sezonuöncesinde Yozgat Valisi başkanlığında Đlimizdeki tüm apartman yöneticileri ve mahallemuhtarlarının katıldığı büyük çaplı bir toplantı düzenlenmiş, toplantıda apartmanyöneticileri ve mahalle muhtarlarına Müdürlüğümüzce yakılacak yakıtların nitelikleri veyakma teknikleri hakkında bilgi verilmiştir.Milli Eğitim Bakanlığı ve Çevre ve Orman Bakanlığı arasında imzalanan işbirliğiprotokolü çerçevesinde okul öncesi ve ilköğretim kurumlarına yönelik olarak çevreninkorunması, kirliliğin önlenmesi, olumlu tüketim alışkanlıklarının kazandırılması,değerlendirilebilir katı atıkların kaynağında ayrı toplanması ve geri kazanım konularındaMilli Eğitim Müdürlüğünce tespit edilen on pilot okulda “Uygulamalı Çevre EğitimiProjesi” uygulamasına geçilmiştir.S.1.1.1. Çevre Haftası Etkinlikleri“5-11 Haziran Dünya Çevre Günü Haftası” içerisinde okullarda çevre ile ilgiliMüdürlüğümüz teknik personelleri tarafından çeşitli toplantılar düzenlenmektedir.2006yılında merkez de 10 ilçelerde (Sorgun, Yerköy, Boğazlıyan, Çayıralan, Akdağmadeni) de5 tane olmak üzere toplam 15 okulda yaklaşık 3500 öğrenciye çevre ile ilgili seminerlerverilmiştir.Ayrıca Polis Meslek Yüksek Okulu ve Cezaevinde de benzer seminerlerdüzenlenmiştir.Çevre bilincinin insanlarımıza küçük yaşlarda verilmesi amacıyla “5-11 HaziranDünya Çevre Günü Haftası” çerçevesinde resim ve kompozisyon yarışmaları düzenlenmişolup dereceye giren öğrencilere ödüller verilmiştir.199

5 Haziran Dünya Çevre Günü Münasebetiyle Çamlık Milli parkına gidilerek çevretemizliği yapılmıştır.Bu temizlik sırasında en çok çöp toplayan öğrencilerimize tavşanhediye edilmiştir.5 Haziran Dünya Çevre günü dolayısıyla Valimiz, Belediye Başkanımız sırasıylaĐzci öğrencilerimizle birlikte ziyaret edilmiştir.S.2. ÇEVRE ĐLE ĐLGĐLĐ GÖNÜLLÜ KURULUŞLARS.2.1. Çevre VakıflarıĐlimizde Çevre Koruma Vakfı bulunmamaktadır.Đlimizde TEMA Yozgat Gönüllü Temsilciliği vakıf olarak toprak erozyonununönemli sonuçlarını ve Ülkemizin çöl olma tehlikesini anlatmak,bütün kesimlerin düşünceve gönül birliğini sağlayacak doğrultuda kamuoyu oluşturarak erozyonu önleme hareketinibaşlatmakta ve sürdürmektedir.S.2.2. Çevre Dernekleri1- Tema Vakfı Yozgat Şubesi / Bankalar Cad. Civelek Apt.Kat:2 No:42- Çevre Dostları Derneği Yozgat Şubesi / Belediye Hizmet BinasıS.2.3. Çevre Đlgili FederasyonlarĐlimizde çevreyle ilgili Federasyon bulunmamaktadır.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları200

T . ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMAT.1. Çevre Kirliliğinin Ve Çevresel Tahribatın ÖnlenmesiHer ilde olduğu gibi Đlimizde de hava kirliliği, su kirliliği ve gürültü kirliliğiproblemleri yaşanmaktadır. Müdürlüğümüz tarafından alınan bir takım önlemlerle bukirlilikler nispeten azalmıştır.Hava kirliliğini önlemek için öncelikle yakıtlar kontrol altına alınarak, Đlimizdesatışı yapılacak her kömürün analizinin yapılarak istenilen kriterleri sağlayanlar için kömürsatış izin belgesi verilmiş olup bunun dışında kalan kömürlerin il merkezine girişi,depolanması ve satışı yasaklanmıştır.Valiliğimiz ve Belediye personellerince yapılan denetimlerle kalorifer bacalarındankaynaklanan kirlilikleri engellemek için, kalorifer ateşçilerinin yakma belgelerinin olupolmadığı, yakma kurallarına uyulup uyulmadığı ve kömür cinsini belirten faturafotokopileri kontrol edilmektedir.Đlimizde Bakanlığımız tarafından tüm Türkiye genelinde kurulun tam otomatikHava Kirliliği Đzleme Đstasyonundan 24 saat süresince SO 2 VE PM ölçümleri yapılmaktaolup interaktif ortama (www.cevreorman.gov.tr/) aktarılmaktadır. Hava Kalitesi ÖlçümĐstasyonundan yapılan ölçümlerle hava kirliliği sürekli olarak kontrol edilerek, gereklitedbirlerin alınması sağlanmaktadır.“Hava Kalitesinin Korunması” yönetmeliği doğrultusunda sanayi tesislerininemisyon izni almaları için de çalışmalar yapılmaktadır.Çevre Koruma Vakfımız tarafından egzoz emisyon ölçümleri yapılarak, uygunolmayan karbüratör ayarları yaptırılarak standart şartlar sağlandığı takdirde emisyon puluverilmektedir. Bu şekilde egzoz emisyonlarının yarattığı hava kirliliği de önlenmektedir.Şehrimizin evsel ve endüstriyel atık suları kanalizasyonla Sarıhacılı Köyü mevkiinekadar taşınarak buradan Köyün altından geçen dere vasıtasıyla Delice Irmağınaakmaktadır. Sarıhacılı Köyünün altından geçen bu derenin temizlenerek bir an önce eskigüzelliğine kavuşabilmesi için Yozgat Belediyesi tarafından yaptırılan 200.000 ton/günkapasiteli arıtma tesisinin tam olarak faaliyete geçip verimli bir şekilde çalışmasıgerekmektedir.T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı,Korunması Ve GeliştirilmesiGünümüzde doğal kaynakların en verimli, çevreye en az zarar verecek şekilde veekolojik denge göz önünde bulundurularak kullanılması için önemli tedbirler alınmakta vetoplum bilinçlendirilmektedir. Bu doğal kaynakların da bir gün tükeneceği, yok edilenkaynakların yenilenemeyeceği, bu durumun doğuracağı zararların yine biz insanlaraolacağı bilinci kişiler tarafından kabul edilmektedir.Đlimizde önemli doğal kaynaklarımızdan olan Güneş enerjisinden yeterincefaydalanılamamaktadır. Sadece bir kısım konutlarda su ısıtmada kullanılmaktadır.201

Ekonomik ve tükenmeyen bir doğal kaynak olan Güneş enerjisinden daha fazlafaydalanılması gerekmektedir.T.3. Ekonomik Ve Sosyal Faaliyetlerin Sonuçlarının, Çevrenin Taşıma KapasitesiniAşmayacak Şekilde PlanlanmasıSanayinin gelişmekte olduğu Đlimizde ekonomik ve sosyal faaliyetlerin çevreyeolan olumsuz etkileri üzerinde önemle durulmaktadır. Müdürlüğümüz çevre ile ilgilifaaliyet gösteren diğer kurumlara konu hakkında tavsiyelerde bulunmakta ve bu doğrultudayapmaları gerekenleri belirtmektedir.Ekonomik ve sosyal faaliyetlerin; tahrip edici, bozucu, kirliliğe yol açıcı bir tarzdagelişme göstermemesi için sanayi kuruluşlarını çevre konusunda bilinçlendirmektedir.Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu gerektiği durumlarda konu üzerinde önemledurulmaktadır.T.4. Çevrenin Đnsan-Psikolojik Đhtiyaçlarıyla Uyumunun SağlanmasıÇevre kirliliği, sosyal ve teknolojik boyutlara sahiptir. Genellikle fiziksel ağırlıklıolarak ele alınmalıdır. Đnsan-çevre etkileşmesinin diğer bir yönü de psikolojiktir. Buetkileşmeye yeni bir boyut kazandırarak “Görsel Kirlilik” ortaya çıkmıştır.Görsel kirlilik; çevresel tüm çirkinlikleri içine alan, özellikle kentlerdeki mimarieserlerin insan ile uyumsuzluğundan yeşil alanların standart kentsel yeşilliğinin altındakalmaktadır. Tarihi ve kültürel değerlerin korunması kentsel betonlaşmanın içindekorunamamaktadır.Gürültü de bir çeşit kirlilik olup günümüz insanı üzerinde Psikososyal etki olarakkabul edilmekte ve bu kirliliğin önüne geçilmesi için çeşitli tedbirler alınmaktadır.T.5. Çevreye Duyarlı Arazi Kullanımı PlanlanmasıSanayinin gelişmekte olduğu Đlimizde bu gelişmeye bağlı olarak plansız yapılaşma,gecekondulaşma ve düzensiz kentleşme de artmaktadır. Bu konudaki çalışmalar YozgatBelediyesi ile yürütülmektedir. Bu çalışmalarla çarpık yapılaşmanın önüne geçilmeyeçalışılmaktadır. Yeni nazım planları incelenerek gerekli düzenlemeler yapılmaktadır.T.6. Çevresel Etki DeğerlendirmesiÇevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) ;Gerçekleştirilmesi Planlanan Projelerinçevreye olabilecek olumlu yada olumsuz etkilerinin belirlenmesinde ,olumsuz yöndekietkilerin önlenmesi yada çevreye zarar vermeyecek halde en aza indirilmesi için alınacakönlemlerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları ifadeetmektedir.202

Tablo T-1.Çed Gereklidir/Çed Gerekli Değildir Kararı Verilen Faaliyetlerin Listesi ( Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü verileri)SIRANO :TESĐSĐN ADIADRESĐTELEFONNOFAALĐYETKONUSUÇEDTARĐHÇED DURUMU1. EMDA ĐNŞAAT BOĞAZLIYAN 0 312 435 56 10 ÇĐMENTO FAB. 20.10.199 ÇED OLUMLU2. Gümüş Yapı Malz. A.Ş.Yerköy Đlçesi/Buruncuk Köyü85 nolu parselCEP 0 532 2764028 KUM OCAĞI 30/12/2002 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR3. Şahin Gıda Yukarı Mahalle BOĞAZLIYAN 0 354 645 46 07 Süt ve Süt Ürn. Ağu-02 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.4. Bekir ŞENSOY Şefaatli Đlçesi/Bahçelievler Mah. KUM OCAĞI 21/6/2002 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR5. Şerafettin KARADAVUT Babalı Köyü SORGUN6. Ali Naci KAVCI7. Mehmet YILDIRIM Yeköy Đlçesi/A.Elmahacılı köyüCEP0 544 375 44 22535 371 44 64Atık Yağ.Mad.Üret.Tesisi 4/1/2002 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐRÇekerek Đlçesi/ BazlambaçKasabası 354 368 64 84 KUM OCAĞI Ağu-03 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐRCEP0 536 307 43 460 505 281 82 09 TAŞ OCAĞI 19/9/2003 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR8. Aziz YAĞAN Sorgun Đlçesi/Çatmasöğüt köyü 0 354 415 13 29 KUM OCAĞI 13/6/2003 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐRDelta Tarım Kim. San.9. A.Ş. O.S.B. Yerköy/YOZGAT 0 354 558 11 35 Hümik Asit 25/12/2003 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.10. Coşkun Tuğla11. Coşkun Tuğla12.Özdoğuş Đnş. Ve Đth.Mad.Yozgat Merkez Đlçe/ Çalatlı KöyüAsarcık Mevkii 354 223 60 23 KĐL OCAĞI 22/1/2004 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.Yozgat / Fakıbeyli Köyüyazıtarla Mevkii 0 354 10 76 KĐL OCAĞI ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.Sivas yolu dörtyol Çardak mevkiiSORGUN 0 354 441 10 62 KĐL OCAĞI 28/8/2003 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR13. Net Đnşaat Çayıralan Đlçesi/Derekemal Köyü 0 312 442 57 92 MERMER OCAĞI KAPSAM DIŞINEFLOR14. MĐKRO.MĐN.MAD. Karacaahmetli Köyü / YERKÖY 0354 516 10 06 Florit Madeni 15/8/2003 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.15. Mazhar TANRIKULU Varlık Mah. Sekili /YERKÖY0 354 547 51 54547 51 44 Çinkooksit Tesisi 9/1/2003 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.16. DSĐ. XII Bölge Müd. Yerköy Đlçesi Belkavak Köyü 0352 336 28 50 TAŞ OCAĞI ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR17. DSĐ. XII Bölge Müd.Şefaatli Đlçesi/Bağyazı köyüSüleymanlı mevkii 0 353 336 28 50 TAŞ OCAĞI ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR203

18. DSĐ. XII Bölge Müd.Yerköy Đlçesi/Aşağıelmahacılıköyü 0 353 336 28 50 TAŞ OCAĞI ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR19. DSĐ. XII Bölge Müd. Bağyazı Köyü / ŞEFAATLI 0 353 336 28 50 TAŞ OCAĞI Oca-04 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR20. DSĐ. XII Bölge Müd. Aşağıelmahacılı Köyü YERKÖY 0 353 336 28 50 TAŞ OCAĞI Oca-04 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR21. DSĐ. XII Bölge Müd. Belkavak Köyü /YERKÖY 0 353 336 28 50 TAŞ OCAĞI Mar-04 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR22. DSĐ. XII Bölge Müd. Yerköy Đlçesi/Hacıuşağı Köyü 0 353 336 28 50 KUM OCAĞI 23/1/2004 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR23. DSĐ. XII Bölge Müd.Yerköy Đlçesi/Y.Đhsangazi KöyüKömtepe mevkii 0 353 336 28 50 KUM OCAĞI ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR24. Çekerek Belediyesi ÇEKEREK/YOZGAT 0 354 46810 12 KUM OCAĞI 14/7/2004 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐRBoğazlıyan Đlçesi25. Özkarataşlar A.Ş. Devecipınarköyü 0 354 645 37 10 TAŞ OCAĞI ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR26. Toros Mermer Çandır Đlçesi Kayalı mevkii 0352 321 24 73 MERMER OCAĞI 13/10/2004 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.27. Yibitaş A.Ş. saray/YERKÖY 0 354 557 21 50 Marn Madeni 23/2/2004 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.28. Booğazlıyan Şeker Fab.29. Matkim Mdencilik30. Safrankale Gıda31.Kaleseramil KalebodurA.Ş.A.Mahalle Kiriz MevkiBOĞAZLIYAN0 354 645 19 45645 11 39 Şeker Fabrikası 1/11/2004 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.Karapınar KöyüAKDAĞMADENĐ 0 388 213 87 34 Demir Ocağı 10/5/2004 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.Karakoç yolu 2. Km.BOĞZLIYANKaraşar Mahallesi YERKÖYCEP0 544 679 89 060 543 491 71 08 Bira Malt Üret. 18/3/2004 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.0 212 370 70 00264 41 28 Sırlı Seramik Kas-04 ÇED OLUMLU32. Karayolları 6. Bölge Müd. Sarıkaya Yolu özler Geçişi 0 352 336 45 50 Malzeme Ocak. 10/1/2005 KAPSAM DIŞIŞefaatli Đlçesi/ Şefaatli33. Karayolları 6. Bölge Müd. Girişi/Sarıkent 0 352 336 45 50 Malzeme Ocak. 10/1/2005 KAPSAM DIŞI34. Karayolları 6. Bölge Müd. Esentepe Köyü Keldağ Mevkii 0 352 336 45 50 TAŞ OCAĞI KAPSAM DIŞI35. Özkarataşlar A.Ş. Yamaçlı Beldesi BOĞAZLIYAN 0 354 663 40 19 Beton Santralı 28/8/2003 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR36. Doğan Kum Oc. A.Ş.37. Koç Emek38. Doğan Madencilik Çekerek Beyyurdu KöyüÇayırlık Mevkii ve Sarıboğazmevkii KUM OCAĞI 10/10/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐRYerköy Đlçesi/Sekili BeldesiKaratepe Mevkii 0 354 212 50 55 KUM OCAĞI ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR0 352 222 64 63222 12 04 KALKER OCAĞI 21/6/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.39. Yusuf KILIÇ Yazıçepni Köyü / BOĞAZLIYAN 0352 331 31 38 KALKER OCAĞI 25/11/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.40. Süleyman ARIN Boğazlıyan Đlçesi KALKER OCAĞI 25/10/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.41. Bisom Madencilik Çandır Đlçesi Topraktaş mevkii 0 324 237 43 65 MERMER OCAĞI 14/9/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.204

42. Murat BAYAR Yamuklar Köyü / YERKÖY 0 354 518 12 42 Biodizel Tesisi 26/9/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.43. Yibitaş LAFAERGE Deliler Köyü /ŞEFAATLI44. PINAR ANADOLU Kırıklı Mevkii YOZGAT45. Kazankaya Regülatörü46.0354 557 21 500 312 397 30 01 Kireçtaşı Ocağı 18/11/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.0 354 217 56 17212 55 57 ET VE SÜT TES. ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.Çorum Orta Köy ve KazankayaAydıcık/YOZGAT 0 212 478 66 66 Kazankaya Reg. 4/8/2005 ÇED GEREKL DEĞĐLDĐR.Delta Tarım Kim.San.A.Ş. O.S.Bölgesi YERKÖY/YOZGAT 0354 558 11 35 Tarım Kimyasal. 25/12/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.47. Özbektaşlar Madencilik Kadışehri 0 424 236 24 24 Krom Ocağı 21/11/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.48. Sorgun Belediyesi SORGUN 0 354 415 10 15 Jeotermal Enerji 3/10/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.49.Salih SeyfiBiyokimya A.Ş. Derebağ Köyü YERKÖY 0 318 638 16 97 Đlaç Fabrikası Eyl-05 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.50. Yerköy Toplu Konutlar YERKÖY TOPLU KONUT 15/7/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.Boğazlıyan Toplu51. Konutlar BOĞAZLIYAN TOPLU KONUT 12/9/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.52. Yozgat Toplu Konutlar YOZGAT 0 354 212 10 13 TOPLU KONUT 13/9/2005 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.53. Gamgamlar Zah.ve Nak. Yamuklar Köyü YERKÖY 0 354 516 71 57 Kömür Pak. Tes. 6/1/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.54. YOZGAT BELD. BAŞK.Salmanfakılı Köyü Tepe MevkiiYOZGAT 0 354 212 10 1355. Mustafa ALTAN Belencumafakılı Köyü SORGUNKatı Atık BertarafTesisi 3/2/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.CEP0 542 525 14 02 KALKER OCAĞI 25/4/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.56. Ömer ÇALIŞKAN Cıcıklar Köyü ŞEFAATLI 0 354 516 56 40 FLUORĐT MADENĐ 19/6/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.57. Ömer ÇALIŞKAN Alifakılı Köyü ŞEFAATLI 0 354 516 56 40 FLUORĐT MADENĐ 30/5/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.58. SORTAŞ Mad. Belencumafakılı Köyü SORGUN 0 354 415 23 46 KALKER OCAĞI 6/2/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.59. Bütüner Beton Đş Sanayi Sitesi/SARIKAYA 0 312 223 09 36 KALKER OCAĞI 15/8/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.154 Kv.Sorgun-60. Boğ.Ener.Hat. Sorgun-Boğazlıyan 0 312 212 69 00 Enerji Hattı 27/2/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.61. Bekir ŞENSOY Đncehisar Mah. ŞEFAATLĐ 0 354 564 26 56 KUM OCAĞI 15/8/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.62. Beşel Bit. Yağ. A.Ş. Yamuklar Köyü YERKÖY 0 312 230 39 64 Biodizel Tesisi 27/1/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.Bardakçı Özü Mevkii63. Ammer Anadolu Mermer YENĐFAKILI 0 312 222 03 44 MERMER OCAĞI 21/2/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.64. Hasan GÜNGÖR Đnönü Bucağı / AKDAĞMADENĐ65.KALEMADEN END.HAM.SAN. 2 Adet DosyaSalmanfakılı Köyü YOZGATEvci Köyü YOZGAT 0 286 437 13 30CEP0 536 678 87 22 ÇĐNKO-KURŞUN 18/1/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.Feldispat Ocağıve Kaolen Ocağı20515.09.200618.09.2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR

66. ŞEFAATLI BEL. BAŞK. ŞEFAATLI0 354 564 15 10564 15 11 Dere Islahı Projesi 14/7/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.AKDAĞ ER CAN BORANĐHAĐ ÇED67. PET Şahnaderesi Köyü A.MADENĐ 0 354 314 36 36 Biodizel Tesisi 17/7/2006ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.68. DSĐ. XII Bölge Müd. Sorgun ve Yerköy Đlçeleri 0 352 336 28 5069.EMDA ĐNŞAAT2 Adet Dosya A.Hasinli Köyü /BOĞAZLIYAN 0 312 435 56 10Musabeyli Bar.veYozgat Đçme Suyu 17/10/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.Tras Ocağı veKaolen Ocağı206May.200518.09.2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.70. ÖZLEM MERMER Karşıyaka Mahalllesi SORGUN 0 354 415 49 62 MERMER OCAĞI 11/9/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.71. IRGATOĞLU Babalı Köyü SORGUN 0 354 435 61 62 Hazır Beton Tesisi 10/9/2004 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.YĐBĐTAŞ YOZGAT72. ÇĐM.FAB. Gar Mola Yolu YERKÖY 0 354 557 21 50 AKTARMA TES. 24/6/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.73.74.YAMAÇLIBEL.BAŞKANLIĞI BOĞAZLIYAN0 354 663 60 02663 42 39 ARITMA TES.PROJ. 8/6/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.SARIKAYA BELEDĐYEBAŞ. SARIKAYA 0 354 772 10 17 KANALĐZASYON 8/6/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.75. ÇAYIRALAN BEL.BAŞK. ÇAYIRALAN 0 354 736 10 31 HAYVAN PAZ. 14/6/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.76.AYDINCIKKAYMAKAMLIĞI AYDINCIK 0 354 487 13 8877. BELEDĐYE BAŞKANLIĞI YERKÖYYem Bitkileri veEkipman.Deposu 9/6/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.0 354 516 24 46516 24 43 JEOTEMALTESĐ. 17/7/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.78. BAYDĐĞĐN BEL. BAŞK. AYDINCIK 0 354 491 70 98 KANALĐZASYON 20/7/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.AKDAĞMADENĐ79. BEL.BAŞK. AKDAĞMADENĐ 0 354 314 13 12 SOSYAL MARKET 20/7/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.80.81.82.83.AKDAĞMADENĐBEL.BAŞK. AKDAĞMADENĐ 0 354 314 13 12Đş Merk ve Otoparkprojesi 24/7/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.AKDAĞMADENĐBEL.BAŞK. AKDAĞMADENĐ 0 354 314 13 12Kanalizasyon vealt yapı projesi 10/7/2006 ÇED YÖN. KAPAM DIŞINDA YER ALMAKTADIRAKDAĞMADENĐBEL.BAŞK. AKDAĞMADENĐ 0 354 314 13 12 ARITMA TES.PROJ. 25/7/2006 ÇED YÖN. KAPAM DIŞINDA YER ALMAKTADIRKAZANKAYA BEL.BAŞK. AYDINCIK 0 354 497 6126 ALT YAPI TES. 20/7/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.84. HALIKÖY BEL. BAŞK. KADIŞEHRĐ85.SARAYKENT BEL.BAŞK.SARAYKENT0 354 383 15 02383 15 03 ARITMA TES.PROJ. 17/7/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.0 354 368 60 04368 60 32Arıtma tesisi vekanalizasyon 18/7/2006 ÇED YÖN. KAPAM DIŞINDA YER ALMAKTADIR86. YENĐFAKILI BEL. BAŞK. YENĐFKILI 0 354 612 10 09 Đçme Suyu Proj. 7/6/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.

87.88.ÇEKEREK BELED.BAŞK. ÇEKEREK 0 354 468 10 12Kanalizasyon vealt yapı projesi 10/7/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.SARIKENT BELED.BAŞK. ŞEFAATLI 0 354 584 60 02 Doğal Arıt. Tesisi 26/5/2006 ÇED YÖN. KAPAM DIŞINDA YER ALMAKTADIR89. BELEDĐYE BAŞKANLIĞI YOZGAT 0 3545 212 10 13Yağ.Suyu Top.Projesi 3/8/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.90.BAHADIN BELED.BAŞK. SORGUN 0 354 423 11 14 Kanalizas.projes. 28/7/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.91. BELEDĐYE BAŞKANLIĞI YERKÖY0 354 516 24 46516 24 43 Muhtarlık Hiz. Proj. 2/8/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.92. DELĐCE KÖYÜ MUH. YERKÖY Sulama Projeleri 28/7/2006ÇED.YÖN.SEÇME ELEME KRĐTERLERĐ LĐSTEEK-2 (16) MAD.YER ALMAMAKTADIR.93.94.95.A.ELMAHACILI KÖYÜMUH. YERKÖY Sulama Projeleri 26/7/2006ÇED.YÖN.SEÇME ELEME KRĐTERLERĐ LĐSTEEK-2 (16) MAD.YER ALMAMAKTADIR.YERKÖYKAYMAKAMLIĞI YERKÖY 0 354 516 17 60 Çevre Düzeni 2/8/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.DAYILI,ARAPLI,ĐĞDECĐKVEĐğdecik GöletiÇED.YÖN.SEÇME ELEME KRĐTERLERĐ LĐSTEHARAKAŞAN KÖY MUH. YERKÖY/YOZGATsulama Projesi 25/7/2006 EK-2 (16) MAD.YER ALMAMAKTADIR.96. ÖZ ARI TUĞLA BABALI KÖYÜ/SORGUN 0 354 435 92 11 Tuğla Fabrikası 1/11/2006 ÇED YÖN. GEÇĐCĐ 3.MAD. DEĞERLENDĐRĐLMĐŞTĐR97. COŞKUN TUĞLAYozgat Merkez Đlçe/ Çalatlı KöyüAsarcık Mevkii0 354 223 60 230 354 237 10 76 Tuğla Fabrikası 1/11/2006 ÇED YÖN. GEÇĐCĐ 3.MAD. DEĞERLENDĐRĐLMĐŞTĐR98. DOĞU TOPRAK Sivas Yolu 4.Km. SORGUN 0 354 441 10 47 Tuğla Fabrikası 15/9/2006 ÇED YÖN. GEÇĐCĐ 3.MAD. DEĞERLENDĐRĐLMĐŞTĐRSarıkaya -Sorgu Kavşağı99. SĐMAŞ TUĞLASORGUN 0 354 441 10 25 Tuğla Fabrikası 23/6/2006 ÇED YÖN. GEÇĐCĐ 3.MAD. DEĞERLENDĐRĐLMĐŞTĐR100. ÖZDOĞUŞ TUĞLA Sivas Yolu 7.Km. SORGUN 0 354 441 10 62 Tuğla Fabrikası --- ÇED YÖN. GEÇĐCĐ 3.MAD. DEĞERLENDĐRĐLMĐŞTĐR101. AKÇELEPLER A.Ş. Yozgat Yolu 6.Km. SORGUN 0 354 435 93 65 Tuğla Fabrikası ---- -------------102. MĐS TOPRAKÇalatlı Köyü Alaca Yol AyrımıYOZGAT 0 354 223 60 30 Tuğla Fabrikası 8/7/2006 ÇED YÖN. GEÇĐCĐ 3.MAD. DEĞERLENDĐRĐLMĐŞTĐR103. ÖZ ÇAĞ TOPRAK Sivas Yolu 13 Km. YOZGAT 0 354 223 62 11 Tuğla Fabrikası 7/8/2006 ÇED YÖN. GEÇĐCĐ 3.MAD. DEĞERLENDĐRĐLMĐŞTĐR104. SĐMKA TOPRAKKayseri Yolu Chanşarlı KöyüSORGUN 0 354 441 11 33 Tuğla Fabrikası 28/9/2006 ÇED YÖN. GEÇĐCĐ 3.MAD. DEĞERLENDĐRĐLMĐŞTĐR105. ÖZTUĞSAN SivasKarayolu 4. Km. SORGUN 0 354 441 10 55 Tuğla Fabrikası 23/8/2006 ÇED YÖN. GEÇĐCĐ 3.MAD. DEĞERLENDĐRĐLMĐŞTĐRYozgat -Sorgun Şeker106. Fab. Sivas Yolu 4 Km. SORGUN Şeker Fab.107. DSĐ. XII Bölge Müd.Kördeve Köyü, Çukurseki TepeMevkii YERKÖY0 352 336 28 50/1226 Kum-Çakıl OCAĞI ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR207

108.Kalekim KimyeviMaddeleri Karaşar Köyü Yerköy 0 212 423 00 18 Kimyevi Maddeler 4/12/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.109. Ankara Sivas Demiryolu 0 312 550 14 83 Dmiryolu Projesi 1/12/2006 ÇED GEREKLĐ DEĞĐLDĐR.110. Eren Tekstil O.S.B. Yerköy/YOZGAT 0 354 558 12 03 Çorap-Eldiven 28/11/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.111. Hasan KOCABAŞ Derekemal Köyü ÇAYIRALAN MERMER OCAĞI 30/12/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.112. Korige Yapı Koop. Özler Kasabası/BOĞAZLIYAN Parke Taşı 2/10/2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.113. Osman ÇĐÇEK Melikli Köyü A.MADENĐ0 354 315 11 430 532 583 80 26 Hazır Beton Tesisi 19,12,2006 ÇED YÖN. EK-1 EK-2 KAPS. YER ALMAMAKTADIR.KAYNAKLAR• Yozgat Đli Çevre Durum Raporu 2005• Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları208

yozgat çevre durum raporu - çevresel etki değerlendirme planlama ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?