• MANEVİ Yaptırım • MANEVİ Yaptırım

• Dünyevi Din Kuralları • Subjektif Ahlak (Sen Etkilendin)

• Uhrevi Din Kuralları • Objektif Ahlak (Onlar Etkilendi)

• Uymazsan; GÜNAHKAR • Uymazsan; KINAMA, DIŞLANMA

DİN AHLAK
KURALLARI KURALLARI
SOSYAL
DÜZEN
KURALLARI
HUKUK GÖRGÜ
KURALLARI KURALLARI

• MADDİ Yaptırım • MANEVİ Yaptırım

• Devlet Destekli
• Uymazsan; KABA, CAHİL , GÖRGÜSÜZ
• Uymazsan; SUÇ YAPTIRIM
TÜRLERİ

Ceza Cebr-i İcra Tazminat Hükümsüzlük İptal

1
 CEZA TÜRLERİ

Adli Para Cezaları Disiplin Cezaları Hapis Cezaları

Kınama, Uyarma, Kusur Bildirme, Süreli Hapis, Müebbet
Geçici Çıkarma, Meslekten Men Ağırlaştırılmış Müebbet

CEZA SUÇ İŞLEYENE CEZA VERİLİR.

“CEBİR ZORDUR”
Borcun devlet tarafından zorla tahsil edilmesi
Ortada ZARAR Olacak

CEBR-İ İCRA TAZMİNAT •Haksız Fiil

HUKUKUN •Sözleşmeye Uymama

Tazminat Türleri
YAPTIRIMLARI/ •Maddi Tazminat
•Manevi Tazminat
MÜEYYİDELERİ

HÜKÜMSÜZLÜK İPTAL Hukuk kurallarına uymayan idari işlemlerin yargı

yoluyla kapatılmasıdır.

Hükümsüzlük Türleri

Yokluk Butlan Tek Taraflı Bağlamazlık

İşin devletin yap “GEÇERSİZLİK”
18 yaşından küçüğün yaptığı
dediği şekilde işler velisini bağlamaz.
yapılmamasıdır. (İsterse onaylar.)
Mutlak Butlan
Örn; İmam Nikâhı Düzeltilemez. İşlem hiç
olmamış sayılır.

Nisbi Butlan
Düzeltilebilir.

2
 • MEDENİ HUKUK

• TİCARET HUKUKU

• BORÇLAR HUKUKU

ÖZEL HUKUK • DEVLETLER ÖZEL HUKUKU

• KİŞİ-KİŞİ

HUKUKUN
DALLARI
KAMU KARMA
HUKUKU HUKUK
• DEVLET-DEVLET • KİŞİ-DEVLET

• ANAYASA HUKUKU • İŞ HUKUKU

• İDARE HUKUKU (kitaplaştırılmamış)
• TOPRAK HUKUKU
• CEZA HUKUKU
• ÇEVRE HUKUKU
• VERGİ HUKUKU
• YARGILAMA HUKUKU • HAVA HUKUKU

• DEVLETLER UMUMİ HUKUKU • FİKİR VE SANAT ESERLERİ HUKUKU

3
  Yönetim, İdari işlemler…
 Devletin kendi işleri
 Temdin edilmemiş: kitaplaşmamış,
Ceza
“Devletin şeklini, yapısını, temel derlenip toplanmamış
hukukunun
organlarını (yasama-yürütme-
yasakladığı
yargı), bu organların birbirleri
İDARE fiillere suç SUÇUN
arasında etkileşimini, temel hak
HUKUKU denir. UNSURLARI
ve özgürlüklerini bunların devlet
karşısındaki durumunu inceler.”
ANAYASA CEZA KANUNİLİK
HUKUKU MADDİ UNSUR MANEVİ UNSUR
HUKUKU (Kanunsuz Suç ve
EN SOYUT, EN GENEL, Ceza Olmaz)
(Hareket) (Kusur)
EN BAĞLAYICI
KAMU İCRA (yapmak) KAST (bilerek)

HUKUKU İHMAL TAKSİR

DEVLETLER (yapmamak) (istemeyerek)
UMUMİ VERGİ
HUKUKU HUKUKU
Vergi: Kamunun ihtiyaçlarını karşılamak
YARGILAMA için mükelleflerden alınan para
En önemli kaynağı; HUKUKU
MİLLETLER ARASI
VERGİYE HAKİM
ANTLAŞMALAR
İLKELER
Hâkimlerin hukuk
kurallarını uygularken
izleyecekleri yoldur.
KANUNİLİK
ADALET
"Vergi GENELLİK
"Herkes
kanunla "Herkes vergi
gelirine göre
koyulur ve öder."
vergi öder."
kaldırılır."
4
 CEZA EHLİYETİ

AYIRT ETME GÜCÜ Sağır ve Dilsizlerde

"Temyiz Kudreti"
YAŞ sınırlara +3 eklenecek

0-12 Yaş 12-15 Yaş 15-18 Yaş 18 Yaş ve Üstü

"Ceza Almaz" Temyiz Kudreti Yok

"İndirimli Ceza Alır" "Ceza Alır"
"Ceza Almaz"
"Tam Ehliyetsiz" "Tam Olmayan Ehliyetli" "Tam Ehliyetli"
"Tam Ehliyetsiz"

Temyiz Kudreti Var

"İndirimli Ceza Alır"
"Tam Olmayan
Ehliyetli"

5
 HISIMLIK TÜRLERİ

KAYIN EVLAT EDİNME

KİŞİ HUKUKU KAN HISIMLIĞI
AİLE HUKUKU HISIMLIĞI HISIMLIĞI
"Kişilik başlangıcı,
"Nişan, Evlilik,
Kişiliğin sona Alt Soy (Çocuk)
Eşinin Ailesi
Boşanma, Eşlerin Üst Soy (Anne-Baba)
“Evlilik sona erse
ermesi, yerleşim bile kayın hısımlığı
Karşılıklı hak ve Yan Soy (Kardeş)
sona ermez”
yeri (ikamet), kişisel
borçları, aile
durum, ehliyet,
ilişkileri"
hısımlık"
MEDENİ
HUKUK

EŞYA HUKUKU
MİRAS HUKUKU
"Ayni Haklar,
"Miras, tereke,
Devren Kazanılan
muris, redd-i miras"
Haklar, vb."

6
 BORCUN
KONUSU
BORÇLU EDİM ALACAKLI

HUKUKİ İŞLEM (Sözleşme)

UNSURLARI
•Alım-Satım, Kira, Hizmet vb.

HAKSIZ FİİL
•1) Hukuku Aykırılık
KİŞİ İLE SORUMLULUK
• Türk Hukuk Sisteminde YOK! SORUMLULUK
BORÇLAR BORÇ İLİŞKİSİ
DOĞURAN
•2) Kusurluluk
•3) Zarar

MAL İLE SORUMLULUK HUKUKU HALLER •4) İlliyet Bağı

SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME
• SINIRSIZ •1) Zenginleşme
• Belli Mal İle •2) Fakirleşme
• Belli Miktarda
BORCU SONA
•3) İlliyet Bağı
ERDİREN
• SINIRLI •4) Haklı bir sebebin olmaması
HALLER
• Kolektif

İFA (Ödemek)

İBRA (Aklama)

YENİLEME (Tecdit)

BİRLEŞME

TAKAS NOT: “Zaman Aşımı” borcu sona

erdirmez, eksik borç doğurur.
KUSURSUZ İMKANSIZLIK

7
 TACİR

•Kâr eder.
•Unvan kullanır.
•İflas eder.
•Basiretli davranmak zorundadır.

ESNAF

•Geçimini sağlayacak kadar kazanır.

•Beden gücü kullanır.
•İflas etmez.
Özel Sigorta Kollektif (ŞAHIS)
TİCARİ
•Sigorta Tazminatı İŞLETME
•Sigorta Primi HUKUKU Komandif (ŞAHIS)
•Sigorta Poliçesi

Anonim (SERMAYE)
Sosyal Sigorta SİGORTA ŞİRKETLER
HUKUKU HUKUKU
•Devlet "SGK" Limited (SERMAYE)
TİCARET
HUKUKU
DENİZ KIYMETLİ
TİCARETİ EVRAK
Navlun Sözleşmesi HUKUKU HUKUKU
KAMBİYO SENEDİ
Navlun •Bono, Poliçe, Çek vb.
•Deniz ticareti sonucunda alınan ücret

Donatan "Kıymetli evrakta

•Gemi Sahibi bahsedilen hak senetten
ayrı ileri sürülemez."
Kaptan
•Gemiyi sevk ve idare eden kişi

8
 DEVLETLER ÖZEL HUKUKU

TABİİYET BAĞI YABANCILAR KANUNLAR

• UYRUKLUK: Kişileri ve HUKUKU İHTİLAFI
şeyleri (uçak,gemi) • Özel hakların (ÇATIŞMASI)
devlete bağlayan siyasi tamamından
bağ • Devletler arası
yararlanırlar. çatışmaları çözer.
• VATANDAŞ: Bir devlete • Kamu haklarının
uyrukluk bağı ile bağlı tamamından
gerçek kişi yararlanamazlar.
• Asli: Türk anne veya
babadan doğan
• Kazanılmış: Evlenme,
evlat edinme

9
 GERÇEK KİŞİLİK

KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ

Gerçek Kişilerde Ehliyet
BİRLİKTE ÖLÜM
ÖLÜM ÖLÜM KARİNESİ GAİPLİK
KARİNESİ
Hak Ehliyeti Fiil Ehliyeti •Beyin Ölümü •Varsayım •Baba - Oğulun •Bilinmezlik
•Örn: aynı anda •Kaybolma
Okyanusta ölmesi
"Hakka Sahip Olma" "Hakkı Kullanma"
Uçak Kazası
(Subjektif İyi Niyet) (Objektif İyi Niyet)
* Tam ve sağ doğmak kaydıyla
ana rahmine düştüğü an başlar. •Son haber alınma tarihinden itibaren "1 YIL" ın doldurulması ile
Şartları; Ölüm mahkemeye başvurulur.
* Ayırt Etme Gücü (Kahve) Tehkilesi
* Kişinin Ergin Olması •Miras için teminat süresi "5 YIL"dır.
Altında
* GENELLİK (Krema) Kaybolma
* Kişinin Kısıtlı Olmaması •Son haber alınamama tarihinden itibaren "5 YIL"ın dolması ile
* EŞİTLİK (Şeker) Uzun Süre mahkemeye başvurulur.
Haber •Miras için teminat süresi "15 YIL"dır.
Alınamama
AYIRT ETME GÜCÜNÜ ORTADAN KALDIRAN HALLER
•Gaiplik kararı EVLİLİĞİ SONA ERDİRMEZ.
•Akıl Hastalığı, Akıl Zayıflığı, Yaş Küçüklüğü, Sarhoşluk •Gaiplik kararını SULH HUKUK MAHKEMESİ verir.

ERGİN OLMANIN ŞARTLARI

•NORMAL: 18 Yaşını Doldurmuş Olmak HAKLARIN KAZANILIŞ BİÇİMLERİ

•EVLENME ERGİNLİĞİ
•OLAĞAN: 17 Yaşını Doldurmuş Olmak + Ailenin İzni
•OLAĞANÜSTÜ: 16 Yaşını Doldurmuş Olmak + Mahkeme Kararı ASLEN KAZANMA DEVREN KAZANMA
•KAZA-İ RÜŞT: 15 Yaşını Doldurmuş Olmak + Yasal Karar(Asliye Hukuk Örn; Balık tutma, tavşan avlama,
Mahk.) + Küçüğün Talebi + Küçüğün Menfaati + Veli İzni "Önceden birine ait olan hakkı üzerine alma"
çöpteki masayı alma vb.
Örn; Satış işlemleri, miras, telefon almak vb.
Örn; Velayet Hakkı
KISITLILIK SEBEPLERİ
•Savurganlık, Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşam Tarzı, Kötü Yönetim, HAKLARIN KAZANILMASI
Yaşlılık, Bir sene veya daha fazla hapis yatmak

HUKUKİ OLAY HUKUKİ FİİL HUKUKİ İŞLEM

TAM EHLİYETSİZ "İnsan iradesi dışında
TAM EHLİYETLİ "İnsan iradesiyle "Sözleşmeyle
"2 Sİ BİR ARADA" gerçekleşir. "
"3 Ü BİR ARADA" gerçekleşir." gerçekleşir."
Krema + Şeker Doğum, Ölüm, Ölümle
Kahve + Krema + Şeker İkamet değiştirmek Ev almak-satmak
Latte :) Sonuçlanan İntihar

HAKLARIN KORUNMASI
FİİL EHLİYETİ TÜRLERİ
MEŞRU ZARURET KUVVET
TALEP HAKKI DAVA HAKKI
MÜDAFAA (IZTIRAR) HALİ KULLANMA
SINIRLI EHLİYETLİ
"3 Ü BİR ARADA" SINIRLI EHLİYETSİZ “DEVLET” “DEVLET” “KİŞİ” “KİŞİ”
Tehlike Durumu
“KİŞİ”
Korunma Haklı Savunma Devlet
Kahve + Krema + Şeker "2 Sİ BİR ARADA" Mahkemeye
* Orantılı güç
Başkasının malına
koruması
-> Evli Kişiler talep taşınmak zarar vermek
Kahve + Krema * Suç Üstü (Tazminat) gelene kadar
-> Mahkeme Kararı ile yasal etme
Kahve + Şeker
danışman atanmış kişiler

TÜZEL KİŞİLİK

KİŞİLİĞİ DIŞA KARŞI KORUYAN ÖZEL HUKUK TÜZEL KİŞİLİĞİ KAMU HUKUKU TÜZEL KİŞİLİĞİ
DAVALAR
•TESPİT DAVASI
ŞİRKETLER : "Kişi Topluluğu"
•MEN DAVASI Devlet, Belediye, İl, Köy, vb.
Amaç: Kazanç Sağlama
•ÖNLEME DAVASI
•TAZMİNAT DAVASI
DERNEKLER: "En Az 7 Kişi"
Örn; Dergide aleyhime haber çıktı. Kazanç sağlama amacı YOK!

•Haberin çıkış zamanına göre bu davalardan

birini açma hakkına sahibim. VAKIFLAR
"Mal Topluluğu"
10
 HAKLARIN TÜRLERİ
● ● ●
Kişinin hak ve ödevleri
Sosyal ve ekonomik hak ve KAMU HAKLARI
ödevler ÖZEL HAKLAR
Siyasi hak ve ödevler
● ● ●

•MUTLAK HAK : Herkese karşı ileri sürülebilir.

MAHİYETLERİNE •MALLAR ÜZERİNDE: Para ile ölçülebilen Örn; Mülkiyet Hakkı, Telif
GÖRE HAKLAR Hakkı, Patent Hakkı
•KİŞİLER ÜZERİNDE : Örn; Velayet Hakkı, Vesayet Hakkı
"içerik" •NİSBİ HAK : Belirli bir kişi ya da kişilere karşı ileri sürülebilir. Borç
ilişkisinden doğar. Örn; Alacak Hakkı

•MALVARLIĞI HAKKI: "Mutlak Hak"

Parasal değeri olan her şey
KONULARINA GÖRE •KİŞİLİK HAKLARI : "Mutlak Hak"
HAKLAR Vücut bütünlüğü, Onur, Şeref, Haysiyet Sağlık vb.

•ALELADE HAKLAR : Kullanıldığında değişik bir durum doğurmayan

haklar. Örn; Velayet Hakkı
AMAÇLARINA •İNŞAİ HAKLAR: Yenilik Doğuran Haklar
•KURUCU YENİLİK DOĞURAN HAKLAR : Örn; Evlilik, Satım sözleşmesi
GÖRE HAKLAR •DEĞİŞTİRİCİ YENİLİK DOĞURAN HAKLAR : Örn; Maaşa Zam
•BOZUCU YENİLİK DOĞURAN HAKLAR: Örn; Boşanma

•DEVREDİLEBİLEN HAKLAR: "Malvarlığı Hakları"

Örn; Alacak Hakkı, Telif Hakkı, Mülkiyet Hakkı
KULLANIMLARINA
GÖRE HAKLAR •DEVREDİLEMEYEN HAKLAR: "Kişilik Hakları"
Örn; Evlenme Hakkı, Boşanma Hakkı, İntifa Hakkı

11
1. ANAYASA (TBMM çıkarır – Anayasa Mahkemesi
denetler)

2. KANUN (TBMM çıkarır. Anayasa Mahkemesi

denetler.)
= K.H.K. (Bak. Kur. çıkarır. Anayasa
ÖRF VE ADET HUKUKU
Mahkemesi denetler.)
= M.A.A. (Yargısal denetimi yapılmaz.)
Unsurları;
1. Maddi Unsur: Süreklilik, Tekrarlama
3. TÜZÜK (Bak. Kur. Çıkarır. Danıştay denetler.)
2. Manevi Unsur: Genel İnanç
3. Kanuni Unsur: Maddi yaptırım, Devlet
4. YÖNETMELİK (Başbakanlık, Bakanlar Kurulu,
Desteği
Kamu Tüzel Kişileri çıkarır. Ülkede Danıştay,
bölgede İdare Mahkemeleri denetler.)

5. ADSIZ DÜZENLEYİCİ İŞLEMLER

(Genelge – Sirkü - Tamim)

HUKUKUN
KAYNAKLARI

YARDIMCI KAYNAKLAR
"bağlayıcı değil"
1. Bilimsel Görüşler (Doktrin, Öğreti)
2. İçtihatlar (Yargısal Karar)

NOT: İçtihat Birleştirme Kararı: Aynı konu üzerinde verilmiş farklı kararların (içtihatların) birleştirilmiş halidir.
HAKİMİ BAĞLAR. YAZILI KAYNAK NİTELİĞİNDEDİR.

12
 Ulaşılmak istenen Yürürlükten kaldırılan
Olması gereken hukuk hukuk

İDEAL
TARİHİ
HUKUK
HUKUK
(TABİİ)

POZİTİF “ONLAR”
Yazılı ve Yazısız OBJEKTİF
HUKUK Herkes için geçerli
kaynakların hepsi HUKUK
(MÜSBET)  KURALLAR

“SEN”
Belli bir kişiyi/kesimi
Yürürlükte olan MEVZUU HUKUKUN SUBJEKTİF ilgilendiren
Yetkili bir makam HUKUK FARKLI HUKUK  HAK VE
Yazılı kaynaklar (MEVZUAT) ANLAMLARI YETKİLER

EMREDİCİ KURALLAR TAMAMLAYICI KURALLAR

"Aksi düzenlenemeyen, zorunlu olan" "Eksikliğin giderilmesi amacıyla kullanılan"

HUKUK KURALARININ ÇEŞİTLERİ

TANIMLAYICI KURALLAR YORUMLAYICI KURALLAR

"Açıklama, tanım yapan" "Bir hükmün herkes tarafından aynı şekilde anlaşılması"

HUKUKTA BOŞLUK TÜRLERİ

KANUN BOŞLUĞU HUKUK BOŞLUĞU

YAZILI KAYNAKLARDA HÜKÜM YOK

KURAL İÇİ KURAL DIŞI

BOŞLUK BOŞLUK YAZILI + YAZISIZ HİÇBİR
KAYNAKTA HÜKÜM YOK
Kural koyucu BİLEREK AÇIK BOŞLUK: Yazılı kaynaklarda hüküm
VE İSTEYEREK boşluk olmaması HAKİM YARDIMCI KAYNAKLARA
bırakmış. BAKMAK ZORUNDA DEĞİLDİR.
ÇÖZÜM: ÖRF VE ADET HUKUKUNA
(Amaç:Esneklik) BAKILIR
ÇÖZÜM:
ÖRTÜLÜ BOŞLUK: Yazılı kaynaklarda
ÇÖZÜM: hüküm var ama somut olaya uymuyor. HAKİM HUKUK YARATIR.
HAKİM TAKDİR ÇÖZÜM: O HÜKÜM UYGULANMAZ.
YETKİSİNİ KULLANIR. 13
 DEVLET MODELLERİ

EGEMENLİĞİN KAYNAĞINA GÖRE HUKUKİ YAPILARINA GÖRE

KONFEDE-
MONARŞİ OLİGAŞİ TEOKRASİ CUMHURİYET ÜNİTER BÖLGELİ FEDERAL
RASYON

“TEK KİŞİ” Belli bir sınıf Din Halk Tek hukuk, Bünyesindeki Ortak bir Herkesin kendi
ya da egemenliği egemenliği yasama halklara anayasaya bağlı anayasası var
Soydan gelen zümrenin özerklik tanır. olması
egemenlik egemenliği İRAN TÜRKİYE TÜRKİYE Üyeler bağımsız
İSPANYA Bağımsızlık yok
* Mutlak SURİYE DÜNYADA
* Meşruti ABD ÖRNEĞİ YOK

HÜKÜMET MODELLERİ

KUVVETLER BİRLİĞİ KUVVETLER AYRILIĞI

YASAMADA YÜRÜTMEDE YUMUŞAK KARMA

BİRLEŞME BİRLEŞME SERT AYRILIK
AYRILIK AYRILIK
MECLİS HÜKÜMETİ SİSTEMİ MONARŞİ PARLEMENTER SİSTEM BAŞKANLIK SİSTEMİ YARI BAŞKANLIK SİSTEMİ
1921 Anayasası Padişahlık, Krallık (TÜRKİYE) (ABD)
1961 ve 1982 Anayasaları (FRANSA)
Meclisin başkanı devletin de DİKDATÖRLÜK “nefret ederek ayrılanlar”
başkanıdır. (Atatürk) Saddam, Hitler, Kaddafi “severek ayrılanlar”
Bakanlar meclis içinden
seçilir.
14
 ANAYASA TÜRLERİ

METNE GÖRE HÜKÜMLERE GÖRE DEĞİŞTİRİLEMEZ MADDELERE GÖRE

YAZILI YAZISIZ ÇERÇEVE KAZUİSTİK YUMUŞAK SERT

TEMEL METİN TEMEL METİN Genel hükümleri Ayrıntılara yer verir. Değiştirilemez Değiştirilemez madde var.
VAR YOK düzenler. 1924 Anayasası madde yok (Normal kanunlardan farklı
(İNGİLTERE) 1921 Anayasası 1961 Anayasası 1921 Anayasası usüllerde daha zor
(Teşkilat-ı Esasiye) 1982 Anayasası (EN) (Teşkilat-ı Esasiye) değiştirilen maddeler)
1924 Anayasası
1961 Anayasası
1982 Anayasası (EN)

TÜRK ANAYASA TARİHİ

TEŞKİLAT-I
SENED-İ TANZİMAT ISLAHAT
KANUN-İ ESASİYE 1924 1961 1982
İTTİFAK FERMANI FERMANI
ESASİ (1876) (1921 ANAYASASI ANAYASASI ANAYASASI
(1808) (1839) (1856)
ANAYASASI)

HUKUK DEVLETİNE GEÇİŞİN OSMANLI MİLLİ TÜRKİYE “CUMHURİYETİ”

İLK ADIMLARI DEVLETİNİN İLK MÜCADELE ANAYASALARI
ANAYASASI DÖNEMİ
ANAYASASI
ANAYASAL “BELGE”
15
 Misak (Anlaşma) Niteliğinde FERMAN Niteliğinde
Padişah ve AYANLAR Arasında Padişahın yetlikeri İKİNCİ KEZ
II. Mahmut Dönemi sınırlandı.
Uygulanmadı. (Kağıt üstünde kaldı.) Halka bir takım ayrıcalıklar verildi.
Padişahın yetkileri İLK KEZ sınırlandı. (EŞİTLİK)
Hukuk devletine geçişin
İLK ADIMI
ANAYASAL
BELGELER

ISLAHAT FERMANI
FERMAN Niteliğinde
Gayrimüslimlere küçük düşürücü sözler yasaklandı. (Gavur)
Hukuk devletine geçişin İKİNCİ ADIMI

KANUN-İ ESASİ (1876)

ÖZELLİKLERİ 1909 DEĞİŞİKLİKLERİ

TÜRK ve OSMANLI tarihinin ilk anayasasıdır. Padişahın yetkileri daraltıldı.
II. Abdülhamit Dönemi Meclisin yetkileri arttırıldı.
MECLİS-İ Padişah atar.
MECLİS-İ AYAN Ömür Boyu
UMUMİ MECLİS-İ Halk seçer.
MEBUSAN 4 yıl
Seçimler 4 yılda bir yapılır.
Devletin dini İslam, başkenti İstanbul’dur.
Yerel yönetimler ilk kez düzenlendi.
Kanun teklifi için padişahtan izin alınır. İzin kaldırıldı.
Padişahın yetkileri;
- Sürgün yetkisi Sürgün yetkisi kaldırıldı.
- Mutlak veto yetkisi Geciktirici vetoya çevrildi.
- Meclisi feshetme yetkisi Daraltıldı.

16
 1921 ANAYASASI (TEŞKİLAT-I ESASİYE)

ÖZELLİKLERİ 1923 DEĞİŞİKLİKLERİ

Çift anayasal dönem (Kanun-i Esasi + 1921 A.) Devletin şekli: CUMHURİYET
Milli mücadele dönemi anayasası Cumhurbaşkanlığı Makamı;
TEK yumuşak ve çerçeve anayasa Meclisin içinden seçilecek
İLK KEZ: Milli Egemenlik ilkesi Bir kişi en fazla iki defa seçilebilir.
Meclis hükümeti sistemi Devletin dini: İSLAM, dili:TÜRKÇE,
Seçimler 2 yılda bir başkenti:ANKARA* maddeleri eklendi.
Yerel yönetimler benimsenmiş
Çoğunlukçu demokrasi (Azınlık hakları *(Başkent Ankara ilk kez 1982’de
önemsiz) değiştirilemez hüküm olmuştur. )

1924 ANAYASASI

ÖZELLİKLERİ DEĞİŞİKLİKLER
Çift anayasal süreç sona erdi. 1928 : “Devletin dini İslamdır” ibaresi
Devletin şekli: CUMHURİYET (1. Madde) kaldırıldı.
Sert ve Kazuistik Kadınlara siyasi haklar verildi;
Seçimler 4 yılda bir yapılır. 1930 : Belediye seçimlerine katılma
KARMA hükümet sistemi benimsendi. 1933 : Muhtarlık seçimlerime katılma
Çoğunlukçu demokrasi benimsendi. (Azınlık 1934 : Vekillik seçimlerinde seçme ve
hakları önemsiz) seçilme
İLK KEZ değiştirilemez hüküm var. (1.Madde) 1937 : “Laik Devlet” ilkesi getirildi.
Atatürk İlkeleri anayasaya eklendi.*
(CHP’nin 6 Umdesi)
1946 : Çok partili hayata geçildi.
Demokrat Parti kuruldu.
Tek dereceli seçim sistemine geçildi.
1950 : Seçim Kanunu: Gizli Oy-Açık Sayım

*Devletçilik, Halkçılık ve İnkılapçılık 61 ve 82

anayasalarında YOK!

17
 1961 ANAYASASI

ÖZELLİKLERİ 1971-73 DEĞİŞİKLİKLERİ

1982’den Farkı: Başlangıç metni iki anayasada da Temel Amaç; YÜRÜTMEYİ GÜÇLENDİRMEK
var ama 1961’de değiştirilemez hüküm değil.
Darbe Anayasasıdır.(Mevcut düzeni yıkar. ) Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi verildi.
Anayasayı Üniversitelerin özerkliği azaltıldı.
yapan TRT’nin özerkliği kaldırıldı.
meclis Milli Birlik Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) ve
Askerler
Kurucu Komitesi Devlet Güvenlik Mahkemesi* (DGM) kuruldu.
Meclis Temsilciler Temel hak ve hürriyetleri sınırlayıcı GENEL
Siviller
Meclisi SINIRLAMA SEBEPLERİ getirildi.*

2001: 1982 Anayasasında yapılan değişiklikle

En ÖZGÜRLÜKÇÜ anayasa
genel sınırlama sebepleri kaldırıldı, ÖZEL
Sert ve kazuistik
SINIRLAMA SEBEPLERİ getirildi.
Kuvvetler Ayrılığı İLK KEZ benimsendi.
Parlamenter Sistem İLK KEZ benimsendi.
*Sosyal Devlet 2004: 1982 Anayasasında yapılan değişiklikle
*Hukuk Devleti DGM ler kaldırıldı.
*Demokratik Devlet ilkeleri anayasaya eklendi.
*İnsan Haklarına
Dayalı Devlet
ANAYASA MAHKEMESİ KURULDU.
İLK KEZ izin alınmaksızın dernek, sendika kurma,
toplu sözleşme ve grev hakkı düzenlendi.
(TEK) Çoğulcu demokrasi benimsendi. (Azınlık
haklarına önem veren demokrasi)
HSYK ve Diyanet İşleri Başkanlığı yeniden
düzenlendi.
Yargıtay
Askeri Yargıtay
Uyuşmazlık Mahkemeleri düzenlendi.
Danıştay
Milli Güvenlik Kurumu (MGK) kuruldu.
Kanun-i Esasi
Meclis ve 1961
Yapısı Anayasalarında
Çift Meclis var.

Millet Meclisi
Okumuşlar
Çift Meclis
Meclisi (40
Cumhuriyet
yaş üstü
Senatosu
üniversite
mezunları)

18
 1982 ANAYASASI

ÖZELLİKLERİ DEĞİŞİKLİKLER
12 Eylül 1980’de TSK yönetime el koymuştur. 1995: Vekil sayısı 550 olmuştur.
Darbe anayasasıdır.(Mevcut düzeni yıkmıştır.)
Anayasayı 2001: Genel sınırlama sebepleri kaldırıldı özel
Yapan ÜYELERİ sınırlama sebepleri getirildi.
Meclis
MİLLİ
GÜVENLİK ASKERLER 2004: İdam kararı ve DGM ler kaldırıldı.
KURUCU KONSEYİ
MECLİS
DANIŞMA
SİVİLLER 2006: Millet vekili seçilme yaşı 25’e indirildi.
MECLİSİ

2007: Cumhurbaşkanını halkın seçeceği ve görev

süresinin 5 yıl olacağı belirlendi.
EN Sert ve EN Kazuistik anayasa
Kuvvetler ayrılığı ve Parlamenter sistem 2010: Kamu Baş Denetçisi Kurumu kuruldu.
benimsendi. (İlk Kamu Baş Denetçisi: Mehmet Nihat
Yürütme organı güçlendirildi. Ömeroğlu(2012) )
İnsan haklarına SAYGILI devlet ilkesi benimsendi.
Devlet Denetleme Kurulu (DDK)* ve
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği kuruldu. NOT:
Referandumla gelen ilk Cumhurbaşkanı:
* DDK, TSK ve yargıyı denetleyemez. Kenan EVREN

Depolitizsyon uygulandı. (Halkın siyasetten uzak

tutulması politikası) NOT: Milliyetçiliğin anayasalardaki şekli;
1921 -> Milli Egemenlik
1924 -> Milliyetçilik
1961 -> Milli Devlet
1982 -> Atatürk milliyetçiliğine bağlı devlet

19
 1982 ANAYASASI MADDELERİ

1. MADDE

Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

(24,61 ve 82 Anayasalarının ortak maddesi)

2. MADDE (CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ)

Sosyal devlet ilkesi

(1961)
Vatandaşlarının refahını Hukuk devleti ilkesi
Cumhuriyetçilik ilkesi Laik devlet ilkesi (1937) düşünen devlet "Vatandaşının hukuki
(24,61 ve 82 Demokratik devlet Din ve devlet işlerinin Amaçları: güvenliği"
Anayasaları ortak) ilkesi birbirinden ayrı Fırsat eşitliğini Yargı bağımsızlığı
Tek dereceli seçim tutulması sağlamak Yasama ve yürütmenin
İnsan haklarına (1946) Devletin resmi bir İşsisliğin önlenmesi yargısal denetimi
Gizli oy açık sayım dininin olmaması Gelir ve servet Kanuni idare ilkesi
SAYGILI devlet ilkesi
döküm (1950) Devletin vatandaşları farklılıklarının Kanuni hakim güvencesi
Genel oy (Herkes oy üzerinde din ve mezhep önlenmesi Hukukuun genel
Atatürk ayrımı yapmaması
kullanır.) Araçları: ilkelerine bağlılık
milliyetçiliğine BAĞLI Din kurumları ile devlet Düzenli idare ilkesi
Eşit oy (Herkesin 1 oy Vergide
devlet ilkesi : Subjektif hakkı vardır.) kurumlarının ayrı olması Adalet(Genellik) İdarenin mali
milliyetçilik Din hizmetlerinin bir Kamulaştrma sorumluluğu
Seçimlerin serbestliği
"Ne Mutlu Türk'üm kamu hizmeti olarak Devletleştirme İdari yargı sisteminin
(Serbest oy- Baskı Yok!)
Diyene!" görülmesi Planlama varlığı
Sosyal-Ekonomik Eşitlik ilkesi
hakları anayasal güvece
altına alma

3. MADDE

Türkiye devleti
vatanı ve milletiyle Milli marşı İstiklal Bayrağı beyaz al
Başkenti Ankara'dır. Dili Türkçe'dir.
bölünmez bir Marşı'dır. yıldızlı al bayraktır.
bütündür.

4. MADDE
İLK 3 MADDE DEĞİŞTİRİLEMEZ.

20
 TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER

SOSYAL VE EKONOMİK HAK

KİŞİNİN HAK VE ÖDEVLERİ SİYASİ HAK VE ÖDEVLER
VE ÖDEVLER

"NEGATİF STATÜ HAKLARI" "POZİTİF STATÜ HAKLARI" "AKTİF STATÜ HAKLARI"

"KORUYUCU HAKLAR" "İSTEME HAKLARI" "KATILMA HAKLARI"

… dokunulmazlığı iş hayatı Örnek:

… hürriyeti … korunması Türk vatandaşlığı
… özgürlüğü Seçme ve seçilme hakkı
İstisnası: Basın ve yayın Siyasi faaliyette bulunma hakkı
İstisnası: Çalışma ve sözleşme araçlarının korunması (kişisel Vergi ödevi
özgürlüğü (sosyal hak) hak) Mal bildirimi
Vatan hizmeti
Örnek: Örnek: Kamu hizmetlerine girme
Konut dokunulmazlığı Konu hakkı (TOKİ) Dilekçe hakkı
Mülkiyet hakkı Toprak mülkiyeti Bilgi isteme
Toplantı ve gösteri yürüyüşü Eğitim hakkı Kamu baş denetçisine
düzenleme hakkı Sağlık hakkı başvurma
Dernek kurma hakkı Toplu iş sözleşmesi yapma
İspat hakkı Sendika kurma
Kıyılardan yararlanma

NOT: TÜRK VATANDAŞLIĞINDAN ÇIKARTILMA kararını Bakanlar Kurulu alır. Bu karara karşı yargı yolu
kapatılamaz.

2001 Anayasa değişikliği ile yabancılara da karşılıklılık esası gözetilerek DİLEKÇE HAKKI tanınmıştır.

TEMEL HAK VE ÖZGÜRÜKLERİN

SINIRLANDIRILMASI

Bu haklara
dokunulamaz YAŞAMA HAKKI
• Sınırlama kanunla yapılır. (İstisna: KHK)
• Sınırlama anayasanın sözüne ve ruhuna uygun MASUMİYET KARİNESİ
olmalıdır.
• Sınırlama laik cumhuriyetin gereklerine uygun SUÇ VE CEZA GEÇMİŞE
olmalıdır. YÜRÜTÜLEMEZ
ÇEKİRDEK
• Sınırlama demokratik toplumun gereklerine HAKLAR
uygun olmalıdır. HİÇ KİMSE DİN VİCDAN
• Sınırlamada ölçülülük esas alınmalıdır. DÜŞÜNCE VE KANAAT
• Sınırlamada hakkın özüne dokunulmamalıdır. HÜRRİYETİNİN AÇIKLANMASINA
(Hak ortadan kaldırılmamalıdır.) ZORLANAMAZ
• Sınılamada milletlerarası hukuktan doğan
yükümlülükler ihlal edilmemelidir.

21
 SİYASİ PARTİLER

ÖZELLİKLERİ KİMLER
• Hakimler ve ÜYE OLAMAZ?
savcılar
• Sayıştay dahil yüksek yargı mensupları
• Devlet memurları
• Silahlı kuvvetler mensupları
• Serbest kuruluş sistemi ile kurulurlar. • İlk ve ortaöğretim öğrencileri
• Tüzel kişilikleri vardır.
• TC Vatandaşı en az 30 kişi gereklidir. • Not: Yüksek öğretim kurumundaki öğretim
• 18 yaşını doldurmuş kişiler üye olabilir. görevlileri üye olabilirler ANCAK yüksek
• Çifte vatandaşlık üye olmaya engel değildir. öğretim kurumunun üst kademelerinde
görev alamazlar.

• SİYASİ PARTİLERİN UYACAKLARI ESASLAR

• Ticari faaliyette bulunamazlar.

• Uluslararası kuruluşlardan, yabancı devlet kuruluşları, gerçek ya da tüzel kişilerden yardım alan parti
kapatılır.

• Kapatılan bir parti yeni bir adla açılamaz.

• Siyasi partilerin kapatılması davası YARGITAY CUMHURİYET BAŞ SAVCISI tarafından açılır, ANAYASA
MAHKEMESİNİN2/3 ÇOĞUNLUKLA alacağı kararla kapatılır.

• Siyasi partilerin mali denetimi ANAYASA MAHKEMESİ tarafından yapılır. (SAYIŞTAY'dan yardım alınarak)

• Partisinin kapatılmasına neden olan kurucular (üyeler de dahil) kapatma kararının gerekçeli olarak
resmi gazetede yayınlanmasından itibaren 5 yıl süre ile başka bir partiye üye olamazlar.

YÜKSEK SEÇİM KURULU

KİMLER OY KULLANAMAZ?
• Seçimlerin başlamasından bitimine kadar
• 18 yaşını doldurmayanlar - Seçimin düzen içinde yapılması
• Kısıtlı olanlar - Seçimin dürüstlüğü ile ilgili işlemler
• Silah altında bulunan er ve erbaşlar - Seçimle ilgili bütün yolsuzluk ve
şikayetlerin incelenmesi
• Askeri öğrenciler - TBMM üyelerinin seçim tutanaklarını
• Taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç diğer kabul etmek
HÜKÜMLÜLER YSK'nın görevidir.
• Kararları kesindir. (Yargı yolu kapalıdır.)
• NOT: Tutuklular oy kullanabilirler. • 7 asil, 4 yedek üyeden oluşur.
-Yargıtay 6, Danıştay 5 üyeyi kendi üyeleri
içinen seçer.

22
 YASAMA

ÖZELLİKLERİ

GENELLİK ASLİLİK DEVREDİLEMEZLİK

SINIRSIZDIR. İLKELDİR. Yasama yetkisi Türk Millet
adına TBMM’ye aittir ve
TBMM nin anayasaya aykırı TBMM ele aldığı konuyu araya devredilemez.
olmamak kaydıyla dilediği başka bir işlem ya da organ
konuyu dilediği ayrıntıda girmeden düzenleyebilir. İSTİSNA: Kanun Hükmünde
düzenlemesidir. Kararname (Bakanlar Kurulu
çıkarır.)

TBMM’nin Oluşumu (1982 Anayasası)

İlk hali 400 Milletvekili => 1987 değişikliği 450 Milletvekili => 1995 değişikliği 550 Milletvekili

1982 ANAYASASINA GÖRE SEÇİMLER

GERİYE
GENEL ERKEN SEÇİM
BIRAKILMASI ARA SEÇİM
SEÇİMLER (YENİLEME)
(ERTELEME)

CUMHUR SAVAŞ nedeniyle TBMM

4 yılda bir TBMM seçimlerin üyeliklerinde
BAŞKANI
yapılır. (2007 yenilenmesine boşalma olması
değişikliği) olanak durumunda
Anayasada belirtilen bulunmayan boşalan
TBMM istediği durumlarda üyeliklerin
zaman seçime şartlar dahilinde karar
verebilir. Bakanlar seçimlerin 1 yıl doldurulması
gidebilir. ertelenmesine için ara seçime
kurulunun
kurulamaması, meclis karar verir. gidilir.
Seçim tarihini Bu durumun
meclis belirler. kurulupta güven oyu
alamaması devamında
durumunda 45 gün erteleme kararı KURAL 1: Bir
TBMM yenileme yenilenebilir.
kararından içinde (Meclis seçim
vazgeçebilir. başkanına danışarak) döneminde bir
yenileme kararı defa ara seçim
alabilir. yapılabilir.
Yenileme kararının
alındığı tarihten 90
gün sonraki ilk pazar KURAL 2:
seçim yapılır. Seçimlerden 30
ay geçmedikçe
ve seçimlere 1
yıl kalmadıkça
ara seçime
İSTİSNA: (ARA SEÇİMLER) gidilemez.
1. TBMM üyeliklerinde %5 lik bir boşalma (55 vekil) durumunda 3 ay içinde
ara seçime gidilir. (Son 1 yıl gidilemez.)
2. Bir ilin ya da seçim çevresinin hiç milletvekili kalmamışsa 3 ay içinde
seçime gidilmesi zorunludur.
BOŞALMAYI TAKİP EDEN 90 GÜN SONRA İLK PAZAR GÜNÜ SEÇİM YAPILIR.
23
 MİLLETVEKİLLİĞİ -> 550 VEKİLİMİZ VAR!

GÖREVİNDEN ÇEKİLMESİ MİLLETVEKİLLİĞİ SIFATININ

SEÇİLEBİLME YETERLİĞİ
GEREKENLER KAZANILMASI
•TC. vatandaşı olmak •Hakimler ve savcılar •Milletvekilliği SIFATI il seçim
•25 yaşını doldurmuş olmak •Yüksek yargı organı mensupları kurulu tarafından milletvekili
•En az ilkokul mezunu olmak •Silahlı kuvvetler mensupları seçildiklerine dair tutanağın
(MAZBATA) hazırlandığı andan
•Askerlikle ilişkisi bulunmamak •Yüksek öğretim kurulu üyeleri
itibaren kazanılır.
•Kısıtlı olmamak •Yüksek öğreti kurumlarındaki
•Kamu hizmetlerinden yasaklı öğretim elemanları
•Bir vekilin TBMM'de göreve
olmamak •Kamu kurum ve kuruluşlarındaki
başlayabilmesi için ise YEMİN
•Taksirli suçlar hariç toplam 1 yıl memurlar ve işçi niteliği
ETMESİ gereklidir.
ya da daha fazla hüküm giymemiş taşımayan diğer kamu görevlileri
olmak
•NOT: Partisinin kapatılmasına
•Yüz kızartıcı suçlardan veya terör
neden olan vekilin milletvekilliği
suçlarından hiç hüküm giymemiş
sıfatı sona ermez. Dokunulmazlığı
olmak
kaldırılan vekilin milletvekili sıfatı
sona ermez.

YASAMA MUAFİYETİ (BAĞIŞIKLIĞI)

YASAMA SORUMSUZLUĞU YASAMA DOKUNULMAZLIĞI

"HUKUK + CEZA Mutlaktır. Nisbidir.

CEZA DAVALARI"na
DAVALARI" na karşı Kaldırılamaz. Kaldırılabilir. (Pazara
karşı korur.
korur. (Mezara kadar) kadar)

SÖZ + DÜŞÜNCE + OY Seçimlerden önce veya sonra SUÇ İŞLEDİĞİ İLERİ

SÜRÜLEN milletvekili meclis kararı olmadıkça
Meclis kararı olmadıkça, meclis
TUTULAMAZ, TUTUKLANAMAZ, SORGULANAMAZ ya
dışında sorumlu tutulamazlar.
da YARGILANAMAZ.
NOT: Meclis tarafından dokunulmazlığı kaldırılan İSTİSNA: - Ağır ceza gerektiren SUÇÜSTÜ hal
milletvekili ya da başka bir milletvekili 7 GÜN içinde - Soruşturmasına seçimlerden önce başlanmak kaydıyla
ANAYASA MAHKEMESİNE itiraz edebilir. Anayasa evletin bütünlüğüne yönelik eylemler (Anayasanın 14.
Mahkemesi 15 GÜN içinde kesin karara bağlar. maddesi)

MİLLETVEKİLLİĞİNİN SONA ERMESİ

KENDİLİĞİNDEN SONA ERME MECLİS KARARI İLE SONA ERME

* Ölüm * Cumhurbaşkanı seçilme

* İstifa ******
* Kısıtlama (Mahkeme kararının meclis genel kuruluna
* Devamsızlık (Bir ayda toplam 5 birleşim gününe
bildirilmesi ile)
katılmama)
* Kesin hüküm giyme (Mahkeme kararının meclis genel
* Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir işte ısrar etme
kuruluna bildirilmesi ile)

24
 MECLİS
SİYASİ PARTİ
BAŞKANLIK DİVANI KOMİSYONLAR DANIŞMA KURULU
GRUPLARI
• BAŞKAN •Mecliste bir siyasi partiyi • Kanunların meclis • Milletvekillerinden
temsil eden ve en az 20 genel kuruluna oluşur.
• BAŞKAN VEKİLLERİ milletvekilinden oluşan
• KATİP ÜYELER gelmeden önce
oluşum.
görüşülüp
• İDARE AMİRLERİ •*******************
olgunlaştığı yerler.
•YAPAMAYACAKLARI
İŞLEMLER:
• NOT: Hepsi
milletvekili olmak •1. Meclis başkanlığı için
aday gösteremezler.
zorundadır.
•2. Yasama
• TBMM çalışmalarını dokunulmazlığının
yürüten oluşum kaldırılması ile ilgili
görüşme yapamaz, karar
alamazlar.
•3. Meclis soruşturması
ile ilgili görüşmelere
katılaazlar, karar
alamazlar.

MECLİS İÇ TÜZÜĞÜ: Meclisin çalışmalarını düzenlemek amacıyla koyduğu kurallardır.

Denetimi ANAYASA MAHKEMESİ tarafından yapılır.

BAŞKANLIK DİVANI
MECLİS BAŞKANININ SEÇİMİ MECLİS BAŞKANI VE BAŞLAN
MECLİS BAŞKANININ GÖREVLERİ
(üye tam sayısına göre ) VEKİLLERİ
•1. TUR: 2/3 çoğunluk (367) •Meclis Başkanı 2 yılda bir seçilir. •* Meclisi temsil etmek
2. TUR: 2/3 çoğunluk (367) İlk seçilen meclis başkanının * Meclis toplantılarına başkanlık
3.TUR: Salt çoğunluk (276) görev süresi 2 yıldır. İkinci etmek
seçilenin görev süresi o yasama * Cumhurbaşkanına vekalet
4. TUR: 3. turda en çok oy alan iki
yılının sonuna kadardır. etmek (ölüm, istifa, yurtdışına
aday arasında oylama yapılır.
Meclis başkanı hiçbir oturumda seyehat, hastalık)
OY KULLANAMAZ.
* Cumhurbaşkanına seçimlerin
Başkan vekilleri yönettikleri yenilenmesi için görüş bildirmek
oturumlarda oy kullanamazlar. (bağlayıcı değil)
* Meclisin iç düzenini sağlamak
* Meclisin idari, mali ve kolluk
düzenini sağlamak
* Meclisi olağanüstü toplantıya
çağırmak (tatil ya da ara
vermedeki toplantılar)

MECLİSİ OLAĞANÜSTÜ TOPLANTIYA ÇAĞIRMA

MECLİS BAŞKANI CUMHUR BAŞKANI

Doğrudan 110 milletvekilinin Bakanlar Kurulunun

Doğrudan çağırabilir.
çağırabilir. istemi ile çağırabilir. istemi ile çağırabilir.

25
 MECLİSİN ÇALIŞMA DÜZENİ
Yasama Dönemi: İki milletvekili seçimi
Meclis üye tamsayısı: 550 arasındaki süre (4 YIL)
Meclisin KARAR alabilmesi için
Toplantı yeter sayısı: 184 Yasama Yılı: 1 ekim -30 Eylül arası toplantıya katılanların SALT
Karar yeter sayısı: 139 Birleşim: TBMM Genel Kurulunun belli bir ÇOĞUNLUĞU gereklidir. (Yarısından bir
günde açılan toplantısı fazla)
Meclisin toplanabilmesi için en az 184 Oturum: Birleşimin ara ile bölünen kısımları Bu sayı karar yeter sayısınından
milletvekili gerekir. (BASİT ÇOĞUNLUK) Tatil : 3 AY (139'dan) az olamaz.
Ara verme: En fazla 15 gün

NİTELİKLİ ÇOĞUNLUK ARANAN HALLER

• Anayasanın değiştirilmesi
• Genel ve özel af ilanı
• Meclis Başkanının seçilmesi
• Bir bakanın yüce divana sevki
• Güven oylaması (Gensoru sonucu)
• Güven isteminin reddi
• Devamsızlık nedeni ile milletvekilliğinin düşürülmesi
• Cumhurbaşkanının vatana ihanet ile suçlanması
• Anayasa Mahkemesine üye seçilmesi
• Kamu Baş Denetçisinin seçilmesi

TBMM’NİN GÖREV VE YETKİLERİ

• Kanunları koymak, değiştirmek ve kaldırmak
• Bakanları ve Bakanlar Kurulunu denetlemek
• BK'na KHK çıkarma yetkisi tanımak
• Meclis Başkanını seçmek
• Anayasa değiştirmek
• Genel ve özel af ilan etmek
• Bütçe ve kesinn hesap kanunlarını görüşüp karara bağlamak
• Savaş ilanına karar vermek
• TSK nın kullanılmasına karar vermek
• Para basılmasına karar vermek
• Millletler arası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak
• Sayıştay üyelerini ve başkanını seçmek
• Anayasa mahkemesine üye seçmek
• Kamu Baş Denetçisini seçmek
26
TBMM’NİN GÖREV VE YETKİLERİ

KANUN KOYMAK, DEĞİŞTİRMEK VE KALDIRMAK

KANUN ÖNERİSİ

KANUN TEKLİFİ KANUN TASARISI

(En Az 1 milletvekili) (Bakanlar Kurulu)

Meclis Başkanlığına gönderilir. İlgili komisyon inceler ve

tekrar gönderir.

TBMM Genel Kuruluna Gönderilir.

RED KABUL

1 yıl Cumhurbaşkanına
yenilenemez. gönderilir.

ONAY VETO
(15 gün) (15 gün)

TBMM ye geri gönderilir.

Resmi Gazetede
yayımlanır. Tarihi
belirtilmemişse
yayımını izleyen 45
gün sonra AYNEN
TBMM değişiklik
yürürlüğe girer. (değişiklik
yaparak tekrar yapmadan)
CUMHUR
tekrar CUMHUR
BAŞKANINA
BAŞKANINA
gönderir. gönderir.

Cumhur Cumhur
başkanı ya başkanı
ONAYLAR ya onaylamak
da VETO eder. zorundadır.
NOT: Cumhurbaşkanı BÜTÇE KANUNUNU
veto edemez. **************

ŞEKLİ KANUNLAR: Kanunlarda olduğu gibi genellik, soyutluk ve süreklilik özelliklerinin tamamına sahip
değildir.
* Bütçe Kanunu * Kesin Hesap Kanunu * MAA’nın Uygun Bulunması * Para Basılmasına Karar Vermek *
Genel/Özel Af Kanunları * Yeni Bir İlin, İlçenin Kurulması Veya Kaldırılması * Bakanlar Kuruluna KHK Yetkisi
Vermek
27
 ANAYASA DEĞİŞTİRMEK

>= 184 Milletvekili TEKLİF

ANAYASA KOMİSYONU inceler ve

rapor hazırlar TBMM BAŞKANLIĞI

Teklif Genel Kurulda oylanır. TBMM Genel Kurulu

Kabul < 330 ise 330<=kabul<367 ise kabul>=367 ise

değişiklik Cumhurbaşkanına Cumhurbaşkanına
gerçekleşmez. gönderilir. gönderilir.

Cumhurbaşkanı; Cumhurbaşkanı;
- Rederandum (Zorunlu - Rederandum
ve sonuçları kesindir.) (İsteğe bağlı
- TBMM’ye geri (ihtiyari) ve
gönderir. sonuçları kesindir.)
- TBMM’ye geri
gönderir.
- Onay

NOT: Anayasa değişikliklerinin TBMM genel kurulunda Referandum ilgili anayasa değişikliği kanununun
görüşülmesi; resmi gazetede yayımını takip eden 60 GÜN
SONRAKİ PAZAR GÜNÜ yapılır.
- 2 defa görüşülür.
- 2 görüşme arasında 48 saatlik SERİNLEME süresi Bakanlar Kurulu anayasa değişikliği TEKLİFİNDE
vardır. BULUNAMAZ.
- İvedilikle (aceleyle) GÖRÜŞÜLMEZ.

BÜTÇE KANUNU KESİN HESAP KANUNU MAA'ları UYGUN BULMAK

•CB VETO EDEMEZ. •Bütçe uygunluk denetimi için •1. Adım: İlgili bakan ya da
•BK çıkarır. çıkarılır. Başbakanca imzalanır.
•1 yıllıktır. •Denetimi TBMM adına SAYIŞTAY •2. Adım: Meclis tarafından uygun
•Mali yılbaşından en geç 75 gün önce yapar. bulunur.
bütçe kanunu taasarısı BK taraından •3. Adım: Cumhurbaşkanı tarafından
meclise sunulur. onaylanır.
•Bütçe ile ilgili hükümler dışında •4. Adım Resmi gazetede yayımlanır.
hüküm konulamaz.
•ANAYASA MAHKEMESİ tarafından •Eğer MAA usulüne uygun olarak
denetimi yapılır. yürürlüğe girmişse KANUN
•Bütçe komisyonu 400 üye den niteliğindedir.
oluşur. (25 iktidar + 15 •YARGISAL DENETİMİ YAPILAMAZ.
muhalefet,bağımsız) •MAA'lar temek hak ve özgürlüklere
ilişkin ise ve kanunlarla çatışıyorsa
MAA ESAS ALINIR.

28
 SAVAŞ İLANI VE TSK'NIN PARA BASILMASINA KARAR
GENEL VE ÖZEL AF İLANI
KULLANILMASI VERMEK
• TSK'nın yurtdışında • Meclis üye tamsayısının 3/5 i • Kağıt Para: Merkez Bankası
bulunmasına ve yabancı gereklidir. (360) • Madeni Para: Darphane ve
silahlı kuvvetlerin Türkiye'de • Genel Af; hem suç hem ceza Damga Matbaası
bulunmasına TBMM karar Tüm sonuçlarını ortadan • Dağıtım: Merkez Bankası
verir. kaldırır. Sicil temizlenir.
• TBMM tatilde ya da ara • Özel Af; Sadece ceza • TL simgesini TÜLAY LALE
verme sırasında ise bu yetki Sicil temizlenmez. tasarladı.
CUMURBAŞKANINA aittir. • ORMAN SUÇLARI af kapsamı
DIŞINDADIR.

ANAYASA MAHKEMESİNE ÜYE KAMU BAŞ DENETÇİSİNİ

SEÇMEK SEÇMEK
• Gizli oy sistemiyle seçilir. • Meclis Başkanı ile aynı şekilde
• 1. TUR: Meclis üye tam sayısının seçilir. (4 tur)
2/3ü
• 2. TUR: Meclis üye tamsayısının • İlk Kamu Baş Denetçisi: Mehmet
salt çoğunluğu Nihat Ömeroğlu (2012)
• 3. TUR: 2. turda en çok oy alan 2
aday yeniden oylanır.

BAKANLAR KURULUNU DENETEMEK

(TBMM'nin BAKANLAR KURULUNU DENETLEME YOLLARI)

MECLİS SORUŞTURMASI
GENSORU
MECLİS ARAŞTIRMASI CEZAİ SORUMLULUK
VAR! SİYASİ SORUMLULUK
TBMM'nin belli bir VAR!
GENEL GÖRÜŞME konuda bilgi edinmek İlgili bakan ya da
SORU için milletvekillerinden Başbakanın görevleri ile Bakanlar kurulunun
Devlet ya da toplum oluşan bir komisyon ilgili cezai sorumluluk genel politikası ya da
Bir milletvekilinin ilgili faaliyetlerini kurup konuyu doğuran denetleme bir bakanın kendi
bakan ya da ilgilendiren bir incelemesidir. yöntemidir. bakanlığında izlediği
Başbakan'a bilgi konunun genel kurulda politikalar hakkında
edinmek amacıyla soru görüşülmesidir. Hükümet Meclis üye tamsayısının yapılan denetleme
sormasıdır. Siyasi Parti Grupları 1/10 u tarafından yoludur.
Hükümet En Az 20 Milletvekili istenir. (55 Vekil)
1 Milletvekili Siyasi Parti Grupları GÜVEN OYLAMASINA
En Az 20 Milletvekili "Devlet Sırları" ve Yüce Divan'a sevkedilir.
Bakan suçlu bulunursa başvurulur
"Ticari Sırlar"
araştırma konusu bakanlığı düşer,
olamaz. Başbakan suçlu Siyasi Parti Grupları
bulunursa HÜKÜMET
En az 20 Milletvekili
DÜŞER:

29
 MECLİSTE OYLAMA USULLERİ

AÇIK OYLAMA GİZLİ OYLAMA

İŞARETLE OYLAMA
(buton) (3 zarf)

GİZLİ OYLAMA YAPILMASI ZORUNLU DURUMLAR

• Kamu Baş Denetçisini seçmek

• Anayasa Mahkemesine üye seçmek
• Meclis Başkanını seçmek
• RTÜK üyelerini seçmek
• Anayasa değişikliği tekliflerinin oylanması
• Milletvekilliği ile bağdaşmayan işte ısrar eden vekilin vekilliğinin düşürülmesi için
oylama
• Yüce Divan'a sevke ilişkin oylama
• Meclis soruşturması açılıp açılmayacağına ilişkin oylama

PARLAMENTO KARARLARI

• Meclis iç tüzüğü
• Milletvekilliği dokunulmazlığının kaldırılması
• Milletvekilliğinin düşürülmesi
• TBMM Başkanının seçimi
• Bakanlar kurulunu denetleme
• Güvenoyu işlemleri
• Cumhurbaşkanının vatana ihanet ile suçlandırılması
• Anayasa Mahkemesine üye seçmek
• Kamu Baş Denetçisini seçmek
• Sayıştay ve RTÜK üyelerini seçmek
• Savaş ilanına karar vermek

NOT: PARLEMENTO KARARLARININ YARGISAL DENETİMİ YAPILAMAZ.

İstisna:

- Meclis iç tüzüğü
- Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılması
- Milletvekilliğinin düşürülmesi

30
 YÜRÜTME

CUMHURBAŞKANI BAKANLAR KURULU

SORUMSUZ KANAT BAŞBAKAN + BAKANLAR

SORUMLU KANAT

CUMHURBAŞKANI
ADAY OLABİLMEK İÇİN GEREKLİ CUMHURBAŞKANLIĞINA ADAY CUMHURBAŞKANLIĞI
ŞARTLAR GÖSTERME SEÇİMLERİ

• TC Vatandaşı olmak • En az 20 MİLLETVEKİLİ • HALK TARAFINDAN SEÇİLİR.

• Milletvekili seçilme toplanarak meclis içinden • Mevcut cumhurbaşkanının
yeterliliğine sahip olmak veya dışından aday görev süresi dolmadan 60
• Meclis dışından olabilir. gösterebilir. GÜN önce seçimlere başlanır
• İlk kez 1982 Anayasası • Son genel seçimlerde geçerli ve tamamlanır.
oyların %10 unu oluşturan • Mevcut cumhurbaşkanının
• 40 yaşını doldurmuş olmak
siyasi partiler ortak aday görev süresi dolmadan önce
• Yükseköğretim mezunu olmak gösterebilir. herhangi bir sebeple
• Meclisteki siyasi partiler MAKAMI BOŞALIRSA 60 gün
olmak zorunda değil! içinde seçimler tamamlanır.
• Cumhurbaşkanlığı makamı
BOŞALDIĞINA MECLİS
BAŞKANI vekalet eder.

CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ

Adaylar arasından geçerli oyların SALT ÇOĞUNLUĞUNU

1. TUR alan aday cumhurbaşanı seçilir.

Hiçbir aday sağlayamazsa

1. tur seçimlerinden
en çok oy alan iki
2. tura tek bir aday
2. TUR aday arasından
OYLARIN ÇOĞUNU
kalırsa seçim
REFERANDUM
alan aday
şeklinde yapılır.
cumhurbaşkanı
seçilir.

31
 TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLARI NOT: Cumhurbaşkanının görev süresi 5
YILDIR. Bir kişi en fazla 2 DEFA
• 1. Mustafa Kemal ATATÜRK cumhurbaşkanı seçilebilir. CB seçilen
• 2. İsmet İNÖNÜ kişinin partisi ile ilişiği kesilir ve TBMM
• 3. Celal BAYAR üyeliği sona erer.
• 4. Cemal GÜRSEL
• 5. Cevdet SUNAY
Cumhurbaşkanının ölmesi, istifa etmesi vb.
• 6. Fahri KORUTÜRK
durumlarda yerine MECLİS (TBMM)
• 7. Kenan EVREN
BAŞKANI vekâlet eder.
• 8. Turgut ÖZAL
• 9. Süleyman DEMİREL Abdullah Gül 7 yıl görev yapacak!
• 10. Ahmet Necdet SEZER
• 11. Abdullah GÜL

CUMHURBAŞKANI’NIN GÖREV VE YETKİLERİ

YASAMA YÜRÜTME YARGI
•Meclisin açılış konuşmasını yapmak •Başbakanı atamak ve istifasını •Anayasa mahkemesine 14 üye
•Meclisi toplantıya çağırmak kabul etmek seçmek. (Diğer 3 üyesini TBMM
•Kanunları yayımlamak •Başbakanın teklifi üzerine seçer.)
•Anayasa değişikliklerini halk oyuna bakanları atamak ve görevlerine •Danıştay üyelerinin 1/4'ünü
sunmak son vermek seçmek. (3/4 üyeyi HSYK seçer.)
•Anayasa Mahkemesine iptal davası •Gerekli gördüğünde bakanlar •Yargıtay Cumhuriyet Baş Savcısını
açmak kuruluna başkanlık etmek ve vekilini seçmek.(Yargıtay
•Yabancı devlerlere Türk devletinin üyelerinin tamamını HSYK seçer.)
•Meclis seçimlerinin yenilenmesine
karar vermek temsilcilerini göndermek ve, TC ye •Askeri Yargıtay üyelerinin
gönderilecek yabancı devler tamamını seçmek.
•Kanunları tekrar görüşülmesi için
temsilcilerini kabul etmek •Askeri Yüksek İdare Mahkemesi
meclise geri göndermek
•Milletlerarası anlaşmaları (AYİM) üyelerinin tamamını
onaylamak ve yayımlamak seçmek.
•TBMM adına TSK'nın •HSYK'ya 4 asil üye seçmek.
başkomutanlığını temsil etmek
•TSK'nın kullanılmasına karar •NOT: Cumhurbaşkanı YARGITAY ve
vermek (kaçınılmaz olursa) UYUŞMAZLIK MAHKEMELERİNE
•Genel Kurmay Başkanını atamak üye SEÇMEZ!!!
•MGK'yı toplantıya çağırmak
•Kararnameleri imzalamak
•Sürekli hastalık, bunama ve
kocama sebebiyle belirli kişilerin
cezalarını hafifletmek, kaldırmak
•DDK üyelerini ve başkanını atamak
CB’nın YASAMA ile ilgili •DDK'ya inceleme, araştırma ve CB’nın YARGI ile ilgili görevleri
denetleme yaptırmak
görevleri; MECLİS, KANUN ve •YÖK üyelerini seçmek
genel olarak YÜKSEK
ANAYASA kavramları ile ilgilidir. •Üniversite rektörlerini seçmek MAHKEMELERE ATAMA
YAPMAK şeklinde karşımıza
çıkar.
İSTİSNA1: TBMM adına TSK
Başkomutanlığını temsil etmek
(YÜRÜTME GÖREVİ)
İSTİSNA2: ANAYASA
Mahkemesine üye
seçmek(YARGI GÖREVİ)
32
 CUMHURBAŞKANININ GÖREVİ İLE İLGİLİ
SORUMLLULUK VE SORUMSUZLUK HALİ

SİYASAL CEZAİ SORUMLULUĞU HUKUKİ SORUMLULUK

SORUMSUZLUK
"kişisel --> var ve tam" "kişisel --> var ve tam"
"yoktur" "görev --> yok" "görev --> yok"

Mutlak değildir. Sadece

KARŞI İMZA KURALI ile Görevi ile ilgili eylemlerde
görevi ile işelmlerde
düzenlenmiştir. yürütme sorumsuzdur. Görevi
sorumsuzdur. Adi suçlardan
işlemlerinden CB değil dışındaki meselelerden
her vatandaş gibi CB'da
Bakanlar Kurulu sorumludur. sorumludur.
sorumludur.

NOT : Cumhurbaşkanının GÖREVİ ile ilgili TEK SORUMLULUĞU: VATANA İHANET suçundan dolayı TBMM tarafından
Yüce Divan’a sevk edilebileceğidir.
Teklif-> Üye tam sayısının 1/3’ü (184 vekil), Karar-> Üye tam sayısının 3/4’ü (413 vekil)
NİTELİKLİ ÇÖĞUNLUK

KARŞI İMZA KURALI

•Cumhurbaşkanının anayasada ve kanunlarda tek başına yapabileceği belirtilen işlemler dışında bütün
kararlarının, Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanması ve bu kararlardan dolayı Başbakan ve ilgili
bakanların sorumlu olması

KARŞI İMZA KURALINA TABİ İŞLEMLER

•Bakanları atamak ve görevlerine son vermek (Başbakan önerir)
•Genel Kurmay Başkanını atamak (BK teklif eder)
•TBMM tatilde veya ara vermede iken TSK'nın kullanılmasına karar vermek
•Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak
•Kararnameleri imzalamak
•Yabancı ülkelere Türk temsilcilerini göndermek ve yabancı ülke büyükelçilerini kabul etmek
•Süürekli hastalık veya bunama sebebiyle belirli kişilerin cezalarını affetmek
•YÖK üyelerini seçmek
•Üniversite rektörlerini seçmek

CUMHURBAŞKANLIĞI GENEL
DEVLET DENETLEME KURULU
SEKRETERLİĞİ
•1982 Anayasası ile kuulmuştur. •1982 Anayasası ile kuulmuştur.
•Amaç: Yürüteyi güçlendirmek •Amaç: Yürüteyi güçlendirmek
•Cumhurbaşkanının artan görevlerini düzenlive verimli •İdarenin hukuka uygunluğunun ve verimliliğinin
bir şekilde yerine getirmesi amacıyla kurulmuştur. sağlanması amacıyla denetim yapar.
•Kuruluşu, teşkilat e çalışma esasları, personel atama •Sadece Cumhurbaşkanının istemi ile harekete geçer.
işlemleri CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ ile (Re'sen (kendiliğinden) harekete geçemez.)
düzenlenir. •Bağlayıcı karar alamaz. Raporlarını "gizli" olarak
•Genel Sekreteri doğrudan CUMHURBAŞKANI ATAR. Cumhurbaşkanına sunar.
•Üyelerini ve içinden başkanını CUMHURBAŞKANI
SEÇER.
•TSK'yı ve YARGI organlarını DENETLEYEMEZ.
33
 BAKANLAR KURULU (HÜKÜMET) (KABİNE)

BAŞBAKAN BAKANLAR

TEORİK: TBMM içinden Cumhurbaşkanı tarafından TBMM üyeleri veya milletvekili seçilme
atanır. (Tüm anayasalarda ortak hüküm) yeterliliğine sahip TBMM dışındaki adaylar
arasından seçilir. (TBMM dışından bakan atanması
PRATİK: Siyas karışıklık yaratmamak için ilk kez 1961 Anayasasında düzenlendi.)
Cumhurbaşkanı en çok oy alan siyasi partinin
başkanını seçer. Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanı
tarafından atanır ve görevine son verilir.
Görevleri:
- Bakanlıklar arasında işbirliğin sağlamak Parlamento dışından atanan bakanlar, bakan
- Hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini sıfatına sahip oldukları sürece milletvekillerinin
gözetmek tabi oldukları kayıt ve şartlara uyarlar ve YASAMA
- Milli Güvenlik Kuruluna katılmak
DOKUNULMAZLIĞINA sahip olurlar.
- Yönetmelik çıkarmak

Görevleri:
1982 Anayasası Başbakanı bakanlar karşısında
güçlendirmiştir. Başbakan EŞİTLERARASI BİRİNCİ - Devlet tüzel kişiliğini temsil etme
- Hiyerarşi yetkisi
konumundadır. (Yani Bakanlar Kurulunun
- Yönetmelik çıkarma yetkisi
başkanıdır ancak hiyerarşik amiri değildir.) - Atama yetkisi
- Her bakan başbakana karşı sorumludur. - İdari vesayet yetkisi
- Bakanların görevine gerektiğinde
başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanı Bakanların izinli veya özürlü bir bakana vekalet etme
son verir. görev ve yetkisi vardir. (BİR BAKAN YALNIZCA BİR
BAKANA VEKALET EDER.)
Başbakanın görevi herhangi bir sebeple sona ererse
HÜKÜMET DÜŞER. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri
ve teşkilatı KANUNLA DÜZENLENİR.

Herhangi bir sebeple boşalan bir bakanlığa EN GEÇ 15

GÜN içinde atama yapılır.

BAKANLAR KURULUNUN KURULMASI

• Kurulması ve göreve devam edebilmesi için 45 gün içinde 6 adım:
• 1. Cumhurbaşkanı milletvekilleri arasından bir kişiyi başbakan olarak atar.
• 2. Başbakan, BK'nu oluşturur ve CB onayına sunar.
• 3. CB, BK listesini onaylar ve BK görevine başlar. (Güvenoyuna ihtiyaç yok)
• 4. BK göreve başladıktan sonra 7 GÜN içinde Başbakan ya da görevlendirdiği bir bakan bakanlar
kurulu programını meclise okur.
• 5. Program okunduktan 2 TAM GÜN sonra güvenoyu görüşmeleri başlar. (göreve deva etmek
güvenoyuna ihhtiyaç var)
• 6. Görüşmeler bittikten 1 TAM GÜN (SERİNLEME SÜRESİ) sonra güvenoyu oylaması yapılır.
34
 BAKANLAR KURULUNUN ÇALIŞMA ESASLARI BAKANLAR KURULUNUN GÖREVLERİ

• Bakanlar kurulunun çalışma yöntemi bir kanun • Kanun Hükmünde Kararname çıkarmak
veya tüzükle DÜZENLENMEMİŞTİR. Bu işleyiş • Tüzük Çıkarmak
geleneklere bağlı olarak yürütülmektedir. • Kanun tasarısı hazırlamak
• Bakanlar Kurulu, "KURUL" halinde çalışmaktadır. • Bütçe ve kesin hesap kanun tasarısı
Görüşmeler gizli yapılmaktadır. yapmak(karara bağlayan TBMM)
• Gerekli durumlarda, olağanüstü hal, sıkı yönetim • Ollağanüstü hal ve sıkıyönetim ilan etmek
lanında ve bu durumlara ilişkin kanun
• Milli güvenliği sağlamak
hükmünde kararname çıkarırken
Cumhurbaşkanı Bakanlar Kuruluna başkanlık • TSK'yı yurt savunmasına hazırlamak
etmektedir. • Genel Kurmay Başkanını seçmek(atamak CB'nın
görevi)
• YÖK'e üye önermek
• Yönetmelik çıkarmak

BAKANLAR KURULU ÜYELERİNİN SORUMLULUKLARI

SİYASİ HUKUKİ CEZAİ

SORUMLULUK SORUMLULUK SORUMLULUK

GÖREV
GÖREVLE
KOLEKTİF S. BİREYSEL S. KİŞİSEL S. KİŞİSEL S. SUÇLARI İLE
İLGİLİ S.
İLGİLİ S.

Bakanın Dokunulmazlı Meclis

BK'nın başında ğının Soruşturması
sorumluluğu, bulunduğu Var ve Tam Var ve Tam kaldırılması (Yüce Divan'a
Gensoru bakanlık ilgili, (Ceza Mahk. Sevk kararı
Gensoru yargılanır.) gerekir.)

Siyasi sorumluluk; bakanların Hukuki sorumluluk; bakanların Cezai sorumluluk; bakanların

görevine parlamento tarafından devlete verdikleri zararların görevleriyle ilgili suçlardan dolayı
son verilebilmesi TAZMİNAT yoluyla taşıdıklarıı sorumluluktur.
ödettirilmesidir.
Kolektif sorumluluk; MECLİS SORUŞTURMASI yolu ile
Hükümetin genel siyasetinin Bakanların görevleri ile ilgili araştırılır. Soruşturma sonrasında
yürütülmesinden doğan işlerden ve kişisel eylemlerinden ilgili bakan Yüce Divan’a sevk
sorumluluktur. BK birlikte hukuki sorumluluları tamdır. edilebilir böylece bakanlıktan
sorumludur. düşer. (Başbakanın soruşturma
sonucunda Yüce Divan’a sevki
Bireysel sorumluluk; HÜKÜMETİ DÜŞÜRÜR.)
Her bakan kendi yetkisi içindeki
Hükümet üyelerinin görev dışında
işlerden ve emri altındaki işlerden
adi suçtan yargılanabilmeleri için
sorumludur. Tek bir bakanın
öncelikle dokunulmazlıklarının
görevine son verilebilir.
kaldırılması gerekir.

35
 SEÇİM
GÜVENOYUNA İHTİYACI YOKTUR. DÖNEMİNDE
YENİ MECLİS TOPLANINCA GEÇİCİ
GÖREVİ SONA ERER. BAKANLAR
KURULU

TBMM KARARI İLE CB KARARI İLE

OLAĞAN
OLAĞANÜSTÜ GENEL OLAĞANÜSTÜ
GENEL SEÇİM
SEÇİM (ERKEN SEÇİM) GENEL SEÇİM

Karar alındıktan
sonra 5 gün içinde
Seçimler başlamadan Karar alındıktan kurulur. CB geçic
3 gün öncesine kadar sonra 5 gün içinde bakanlar kurulunu
kurulur. kurulur. kurması için meclis
içinden bir
BAŞBAKAN atar.

Başbakan; Başbakan;
- Adalet Bakanı - Adalet Bakanı
- İçişleri Bakanı - İçişleri Bakanı
- Ulaştırma Bakanı - Ulaştırma Bakanı
‘nı meclis içinden veya dışından BAĞIMSIZ ‘nı meclis içinden veya
kişilerden atar. dışından BAĞIMSIZ
kişilerden atar. Diğer
bakanlıklar siyasi parti
gruplarının üye sayısı
oranında temsili olarak
MECLİS BAŞKANI
TARAFINDAN belirlenir.

•Ölümü
•İstifası
BAŞBAKANIN GÖREVİNİ SONA •Milletvekilliği sıfatının sona ermesi
ERDİREN HALLER •Yüce Divan'a sevki
•Güvensizlik oyları ile karşılaşması
•Cumhurbaşkanı seçilmesi

•Güvenoyu alamaması
BAKANLAR KURULUNUN •Yeni seçilen TBMM'nin toplanması
GÖREVİNİ SONA ERDİREN •Geçici Bakanlar Kurulunun Toplanması
•Başbakanın görevinin sona ermesi
HALLER •Bakanlar Kurulunun istifası

36
 YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ

KANUN
CUMHURBAŞKANLIĞI ADSIZ DÜZENLEYİCİ
TÜZÜK YÖNETMELİK HÜKMÜNDE
KARARNAMESİ İŞLEMLER
KARARNAME

İlk defa 1982 İlk defa 1924 İlk defa 1961 Anayasası Olağan dönem KHK Genelge
Anayasası ile Anayasası ile ile tanımlanmıştır.
tanımlanmıştır. tanımlanmıştır. Olağanüstü dönem Sirkü
Anayasaya göre; KHK
Sadece Kanunların Başbakanlık Tamim
CUMHURBAŞKANLIĞI açıklamasını Bakanlıklar
GENEL SEKRETERLİĞİ yapmak, onlara nasıl Kamu Tüzel Kişileri
ile ilgili uyulacağını kendi görev ve
düzenlemeler için göstermek ve alanlarını ilgilendiren OLAĞAN DÖNEM KHK
çıkarılır. emrettiği işleri kanunların ve •Başbakan başkanlığında toplanan BK
belirtmek üzere tüzüklerin çıkarır.
Cumhurbaşkanının •Yetki kanununa ihtiyaç vardır.
çıkarılır. uygulanmasını •Temel hak ve hürriyetlerden, kişinin hak
TEK BAŞINA yaptığı
sağlamak ve bunlara ve ödevleri ile siyasi hak ve ödevler
bir işlemdir. BAKANLAR KURULU üzerinde düzenleme yapılamaz.
aykırı olmamak üzere •Sosyal ve ekonomik haklar düzenlenebilir.
çıkarır. yönetmelik çıkarabilir.
Yargısal denetimi •CB tarafından imzalanır, Resmi gazetede
yayımlanır.
yapılamaz. DANIŞTAY’ın Tüm ülkeyi ilgilendiren •Tarih belirtilmemişse yayımlandığı gün
incelemesine yürürlüğe girer.
yönetmelikler Resmi •Yayımlandığı gün TBMM'nin onayına
sunmak zorunludur, Gazetede yayımlanır. sunulur.
sonucu bağlayıcı (Kanunla belirlenir.)
•Yayımlandıkları gün TBMM'nin onayına
sunulmayan KHK'lar o tarihte, TBMM'ce
değildir. reddedilen KHK'lar ise reddedilme
Ülke çapında kararının resmi gazetede yayınlandığı gün
Cumhurbaşkanı YÜRÜRLÜKTEN KALKAR.
denetim:DANIŞTAY •Yargısal denetim: ANAYASA MAHKEMESİ
ONAYLAR.
Bölge çapında
denetim:İDARE OLAĞANÜSTÜ DÖNEM KHK
Kanunlar gibi resmi
MAHKEMELERİ yapar. •Cumurbaşkanı başkanlığında toplanan BK
gazetede yayınlanır. çıkarır.
(Tarih belirtilmişse o (Bölge İ.M. değil!!!) •Yetki kanununa ihtiyaç YOKTUR.
•Temel hak ve hürriyetlerin kullanılması
tarihte, kısmen veya tamamen durdurulabilir veya
Anayasada açıkça
belirtilmemişse önlem alınabilir.
belirtilmediği halde •ÇEKİRDEK HAKLARA DOKUNULAMAZ.
yayımlanmasından BAKANLAR KURULU’da •CB tarafından imzalanır, Resmi gazetede
sonraki 45 gün sonra yönetmelik çıkarabilir.
yayımlanır.
yürürlüğe girer.) •Tarih belirtilmemişse yayımlandığı gün
(Bu yönetmeliği CB yürürlüğe girer.
imzalar.******) •Yayımlandığı gün TBMM'nin onayına
Yargısal denetimini sunulur.
DANIŞTAY yapar. •Yayımlandıkları gün TBMM'nin onayına
Aksine bir hüküm sunulmayan KHK'lar o tarihte, TBMM'ce
yoksa yayınlandıkları reddedilen KHK'lar ise reddedilme
kararının resmi gazetede yayınlandığı gün
gün yürürlüğe girerler. YÜRÜRLÜKTEN KALKAR.
Yetki Kanununda olması gerekenler; •YARGI YOLU KAPALIDIR.

Amacı
Kapsamı
İlkeleri
Süresi
1 den dazla çıkarılıp çıkarılamayacağı
37
 OLAĞANÜSTÜ YÖNETİM USULLERİ

OLAĞANÜSTÜ HAL SIKI YÖNETİM

• Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan BK • Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan BK

tarafından ilan edilir. tarafından ilan edilir.
• Sebepleri; • Sebepleri; (Hepsinde MGK Görüşü)
-Doğal afet -OHAL'den daha ağır şiddet olayları
-Tehlikeli salgın hastalık -Savaş, ayaklanma
-Ağır ekonomik bunalım -Yakın savaş
-Kamu düzeninin bozulması (MGK Görüşü) -Cumhuriyet ve vatana karşı eyleme kalkışma
-Şiddet olaylarının artması (MGK Görüşü) • Süresi; En fazla 6 AYLIĞINA ilan edilebilir.
• Süresi; En fazla 6 AYLIĞINA ilan edilir. • Temel hak ve hürriyetleri düzenleyebilir.
• Temel hak ve hürriyetleri düzenleyebilir. • TBMM izniyle en fazla 4 AYLIĞINA uzatılabilir.
• TBMM izniyle en fazla 4 AYLIĞINA uzatılabilir. Uzatma kararının tekrarlama sınırı yoktur.
Uzatma kararının tekrarlama sınırı yoktur. SAVAŞ sebebiyle ilan edildiğinde 4 aylık uzatma
sınırı ARANMAZ!
• Sıkı yönetim durumunda kolluk yetkileri ASKERİ
MAKAMLARA GEÇER.

MİLLİ GÜVENLİK KURULU (MGK)

•İlk kez 1961 Anayasasında düzenlenmiştir.

•Devletin milli güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanması ile devletin varlığı ve bağımsızlının, ülkenin bütünlüğünü ve
bölünmezliğinin vb. konuların görüşüldüğü merkezi yönetime yardımcı bir kuruluştur.
•Kararları tBK için tavsiye niteliğindedir, bağlayıcı değildir.
•Gündem Başbakan ve Genel Kurmay Başkanının önerileri üzerine CUMHURBAŞKANI tarafından belirlenir.
•Kurulun başkanı Cumhurbaşkanıdır. Yoksa yerine Başbakan vekalet eder.
•Üyeleri;
-Cumhurbaşkanı
-Başbakan
-Milli Savunma Bakanı
-İçişleri Bakanı
-Dışişleri Bakanı
-Genel Kurmay Başkanı
-Kara Kuvvetleri Komutanı
-Hava Kuvvetleri Komutanı
-Deniz Kuvvetleri Komutanı
-Jandarma Genel Komutanı
-Başbakan Yardımcıları (2001 değiş.)
-Adalet Bakanı (2001 değiş.)

BAŞKOMUTANLIK VE GENEL KURMAY BAŞKANLIĞI

• Başkomutanlık TBMM'nin manevi varlığından ayrılamaz ve CB tarafından temsil edilir.

• Milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasında kullanılmasından
TBMM'ye karşı Bakanlar Kurulu sorumludur.
• Genel Kurmay Başkanı, Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta başkomutanlık görevini
Cumhurbaşkanı namına yerine getirir.
• Genel Kurmay Başkanı Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
Genel Kurmay Başkanı BAŞBAKAN'A karşı sorumludur.

38
 YARGI
"Yargı yetkisi Türk Milleti adına BAĞIMSIZ MAHKEMELRCE kullanılır. "
ANAYASA UYUŞMAZLIK
YARGISI YARGISI

Anayasa ile Mahkemeler arası

ilgili konulara uyuşmazlıklarla
ilgilenir. ADLİ ASKERİ ilgilenir.
YARGI YARGI
ANAYASA UYUŞMAZLIK
Kişilerle ilgili İDARİ Askerler ve askerlikle
MAHKEMESİ MAHKEMESİ
konularla ilgilenir. YARGI ilgili konularla ilgilenir.

İLK DERECE YÜKSEK Devletle ilgili ASKERİ İDARİ ASKERİ CEZA

MAHKEMELERİ MAHKEMESİ konularla ilgilenir. YARGI YARGISI

HUKUK “temyiz İLK DERECE İTİRAZ YÜKSEK “temyiz İLK DERECE

MAHKEMELERİ; mahkemesi” MAHKEMELERİ MAHKEMELERİ MAHKEMESİ mahkemesi” MAHKEMELERİ;
-Sulh Hukuk M. YARGITAY ASKERİ -Askeri Mahk.
-Asliye Hukuk M. YÜKSEK İDARE -Disiplin Mahk.
-Aile Mahk. -İdare Mahk. -Bölge İdare “temyiz MAHKEMESİ
-İş Mahk. -Vergi Mahk. Mahkemesi mahkemesi” (AYİM) YÜKSEK
-Ticaret Mahk. DANIŞTAY MAHKEMESİ;
“temyiz mahk.”
CEZA -ASKERİ
MAHKEMELERİ; YARGITAY
-Sulh Ceza M.
-Asliye Ceza M.
-Ağır Ceza M.
-Çocuk M.
MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI HAKİMLİK TEMİNATI

Hakimler görevlerinde bağımsızlardır. Yasama ve Hakimler ve savcılar azlolunamaz, kendileri

TAM YARGI DAVASI (İdari Yargı): Yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına istemedike anayasada gösterilen yaştan önce
uymak zorundadır. emekliye sevkedilemez, bir mahkemenin veya
Kişilerin DEVLET yüzünden uğramış oldukları zararın Hiçbir organ ve makam, yargı yetkisinin kullanımında kadronun kaldırılması sebebiyle bile olsa aylık,
giderilmesi için açılan davadır. mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremez. ödenek veya diğer özlük haklarından yoksun
bırakılamaz.
39
 HAKİMLER SAVCILAR YÜKSEK KURULU, SAYIŞTAY VE YÜKSEK
YÜKSEK MAHKEMELER SEÇİM KURULU yüksek mahkeme değildir!!!!!

ASKERİ
ANAYASA ASKERİ UYUŞMAZLIK
YARGITAY DANIŞTAY YÜKSEK İDARE
MAHKEMESİ YARGITAY MAHKEMESİ
MAHKEMESİ

17 üyeden oluşur. Adliye İdare ve vergi Askeri mahkemelerin AYİM, askeri idari yargı Adli, idari ve askeri
Cumhurbaşkanı 14 Mahkemelerince mahkemelerinin kurul verdiği kararların son alanında ilk ve son yargı merciileri
(yüksek mahkemelerin verilen karar ve olarak aldıkları inceleme merciidir. derece mahkemesi arasındaki görev e
içinden), TBMM 3 (1 hükümlerin son kararların son (TEMYİZ MERCİİ) olarak görev yapar. hüküm
barolar birliği, 2 inceleme merciidir. inceleme merciidir. UYUŞMAZLIKLARINI
sayıştaydan) üye seçer. (TEMYİZ MERCİİ) (TEMYİZ MERCİİ) Askeri Yargıtay AYİM üyelerinin kesin olarak çözmeye
(2010 değişikliği. üyelerinin TAMAMINI TAMAMINI yetkili mahkemedir.
2010’dan önce 11 asıl Üyeleri HAKİMLER VE Danıştay üyelerinin CUMHURBAŞKANI CUMHURBAŞKANI
4 yedek üye vardı. SAVCILAR YÜKSEK 1/4’ünü seçer. seçer. Yargıtay, Danıştay,
Yedek üyelik kaldırıldı.) KURULU tarafından CUMHURBAŞKANI, Askeri Yargıtay ve
seçilir.(Cumhurbaşkanı 3/4'ünü HSYK seçer. AYİM üyelerinden
Üyelerin görev süresi üye seçmez…) oluşan KARMA YAPILI
12 yıldır. Bir üye tekrar bir yargı koludur.
seçilemez. Yargıtay Cumhuriyet
Uyuşmazlık
Başsavcısını ve
mahkemesinin
Üyeler kendi Başsavcı Vekilini
başkanını; ANAYASA
aralarından bir CUMHURBAŞKANI
MAHKEMESİ üyeleri
BAŞKAN ve bir BAŞKAN seçer.
KENDİ İÇİNDEN
VEKİLİ seçerler.
kendileri seçer.
(Başkan ve vekili tekrar
seçilebilir.)

Kendi çalışma düzenini

kendi çıkardığı TÜZÜK
ile belirler.

İLK DEFA:1961
ANAYASASI
40
 ANAYASA MAHKEMESİ
ANAYASAYA UYGUNLUK
GÖREVLERİ
DENETİMİ
•Yasama dokunulmazlığının kaldırılması kararlarına karşı
yapılan itirazları karara bağlamak
•Milletvekilliğinin sona erdirilmesi kararlarına karşı yapılan SOYUT NORM SOMUT NORM
itirazları karara bağlamak DENETİMİ (İPTAL DENETİMİ (İTİRAZ
•Bireysel başvuruları karara bağlamak (***2010) DAVASI) DAVASI)
•Siyasi partilerin kapatılmasına TOPLANTIYA KATILANLARIN
2/3ü ile karar vermek
•Sayıştayın yardımı ile siyasi partilerin mali denetimini
yapmak.
ŞEKİL ESAS
•Kendi üyeleri arasında bir kişiyi Uyuşmazlık Mahkemesine
BAŞKAN olarak seçmek
BAKIMINDAN BAKIMINDAN
•Kanun, KHK ve TBMM İç Tüzüğünün esas ve şekil bakımından
Anayasaya uygunluğunu denetlemek
•Anayasa değişikliklerini sadece şekil bakımından Anayasaya
SOYUT NORM DENETİMİ (İPTAL)
uygunluğunu denetlemek
•YÜCE DİVAN sıfatı ile yargılama yapmak KANUNLAR VE
KHK'LAR VE TBMM
KANUNLAR ANAYASA
İÇ TÜZÜĞÜ
DEĞİŞİKLİKLERİ
ÇALIŞMA ESASLARI
•ESAS BAKIMINDAN •ŞEKİL BAKIMINDAN •ESAS VE ŞEKİL
•2 Bölüm ve Genel Kurul BAKIMINDAN
•Genel Kurul en az 12 üye ile toplanır. •Cumhurbaşkanı •Cumhurbaşkanı
•Kararlar salt çoğunlukla alınır. •İktidar partisi meclis •TBMM üye tam •Cumhurbaşkanı
•Siyasi partilere ilişkin başvurular, iptal ve itiraz davaları, yüce grubu sayısının 1/5 i (110) •İktidar partisi meclis
divan yargılamaları Genel Kurul tarafından karara bağlanır. •Ana muhalefet grubu
•Bireysel Başvurular Bölümler tarafından karara bağlanır. partisi meclis grubu •Dava açma süresi: •Ana muhalefet
•***Anayasa değişikliğinin iptali, siyasi partilerin kapatılması •TBMM üye tam 10 gün partisi meclis grubu
ve devlet yardımından yoksun bırakılması kararı TOPLANTIYA sayısının 1/5 i (110) •TBMM üye tam
KATILANLARIN 2/3 çoğunluğu ile alınır. sayısının 1/5 i (110)
•Dava açma süresi:
YÜCE DİVANDA YARGILANANLAR 60 gün •Dava açma süresi:
60 gün
•Cumhurbaşkanı
•Bakanlar Kurulu Üyeleri (Başbakan+Bakanlar)
•Yüksek yargı organı başkan üye ve başsavcıları
•Cumhuriyet Başsavcısı Vekili SOMUT NORM DENETİMİ (İTİRAZ)
•HSYK Başkan ve üyeleri
•SAYIŞTAY Başkan ve üyeleri Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uyguladığı kanunu ya da
•TBMM Başkanı (***2010) KHK’yı Anayasaya aykırı bulursa veya taraflardan birinin ileri
•Genel Kurmay Başkanı (***2010) sürdüğü aykırılık iddiasını ciddiye alırsa davayı durdurur(erteler) ve
•Kuvvet Komutanları (***2010)
Anayasa Mahkemesine İTİRAZ DAVASI açar.
•Jandarma Genel Komutannı (***2010)

•Milletvekilleri Yüce Divanda YARGILANMAZ!!!!!!!!! KANUN ve KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER için uygulanan
bir denetim yoludur.
DENETLENMEYEN İŞLEMLER ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ ve TBMM İÇ TÜZÜĞÜ için somut norm
•Uluslararası Antlaşmalar (M.A.A)
denetimi konu olamaz.
•Olağanüstü hal, sıkıyönetim ve savaş döneminde çıkarılan
KHK'lar ŞARTLARI:
•Devrim (İnkılap) Kanunları - Görülmekte olan bir dava ve bakan mahkeme olacak
•Parlamento Kararları (İstisnası: TBMM iç tüzüğü, Yasama
Dokunulmazlığının kaldırılması, Milletvekilliğinin düşürülmesi
- Dava konusu uygulanan kanun veya KHK’nın anayasaya aykırılığı
iddiası olacak
- İddia mahkeme tarafından haklı görülecek ve Anayasa
KARARLARININ NİTELİĞİ
Mahkemesine götürülecek
•Kesindir.
•Bağlayıcıdır. (Herkesi ilgilendirir.) Anayasa mahkemesi 5 AY içinde karar verir. Bu süre içinde karar
•Resmi Gazetede yayımlanır. verilmezse mahkeme mevcut kanuna göre davayı sonuçlandırır.
•İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.
•Uyuşmazlık durumunda Anayasa Mahkemesinin kararları esas Eğer Anayasa mahkemesi iddiayı reddederse kararın RG’de
alınır. yayınlanmasından itibaren 10 YIL geçmedikçe aynı kanun için itiraz
edilemez.

41
 YARGI DENETİMİ DIŞINDA OLAN DURUMLAR

•Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işler

•Silahlı kuvvetler mensuplarıa verilen disiplin cezaları
•Milletlerarası antlaşmalar
•İnkılap Kanunları
•Sayıştay Kararları
•Yüksek Seçim Kurulu Kararları
•Olağanüstü dönemlerde çıkarılan KHK'lar
•YÜKSEK ASKERİ ŞURA KARARLARI
*** Terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayrılma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına
karşı yargı yolu açıktır.(2010)
•HSYK KARARLARI
*** Meslekten çıkarma cezalarına ilişkin yargı yoluna başvurulabilir. (2010)

HSYK HSYK'NIN GÖREVLERİ *** 2010 değişikliği

Kurulun başkanı ADALET Yargıtay ve Danıştaya üye
BAKANI'dır. seçmek HSYK kararlarının hepsine karşı
yargı yolu kapalı iken 2010
değişikliği ile kurulun
HSYK, mahkemelerin Adalet Bakanlığının bir MESLEKTEN ÇIKARMA cezası
bağımsızlığı ve hakimlik teminatı mahhkemenin kaldırılması veya dışındaki kararlarına karşı yargı
esaslarına göre kurulur ve görev yargı çevresinin değiştirilmesi yolu kapatılmıştır.
yapar. konusundaki tekliflerini karara
bağlamak

22 asil, 12 yedek üyeden oluşur.

3 daire halinde çalışırlar. Hakim ve Savcıların;
(***2010) Mesleğe kabul etme
Atama ve nakletme
Geçici yetki verme
Her türlü yükselme ve birinci
Üyeler 4 yıl için seçilirler, süresi sınıfa ayırma
biten üye yeniden seçilebilir. Kadro dağıtma
Disiplin cezası verme
Görevden uzaklaştırma
işlemlerini yapmak

Anayasada ve kanunlarda
belirtilen diğer görevleri yapmak

SAYIŞTAY

•TBMM adına kamu kurum ve kuruluşlarının bütün gelir ve giderlerini inceler ve karara bağlar.
•Sayıştayın kesin hükümleri hakkında ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde bir kereye mahsus olmak
üzere kararın düzeltilmesi isteminde bulunabilitler.
•Sayıştayın kararlarına karşı YARGI YOLU KAPALIDIR. Yine sayıştaya başvurulur.

•***2005 değişikliği ile mahalli idarelerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin hükme bağlanması SAYIŞTAY
tarafından yapılır.

•Danıştay ve Sayıştay kararlarının çatışması durumunda DANIŞTAY kararları esas alınır.

42
43
44
45
46
47