Atatürk’ün çağdaşlaşma yolundaki eserlerinden soyadı kanunu.

Soyadı Kanunu

Soyadı Kanunu, her Türk vatandaşına bir soyadı taşıma yükümlülüğü getiren 2525 sayılı kanundur. İsviçre’den alınarak düzenlenen kanun[kaynak belirtilmeli], 21 Haziran 1934 tarihinde kabul edilmiş, 2 Temmuz 1934 günü Resmi Gazetede yayımlanmış ve 2 Ocak 1935′te yürürlüğe girmiştir. Bu kanunun kabulünden sonra soyadı, Türkiye’de kişilerin kimliğinin ayrılmaz bir parçası olmuştur. Soyadı Kanunu’nun kabulü, toplumsal alanda yapılan Atatürk Devrimlerinden birisidir.

Kanuna göre söylerken ve yazarken ön ad önde, soyadı sonda kullanılmalıdır. Edebe aykırı ve gülünç soyadlarının, aşiret, yabancı ırk ve millet isimlerinin, rütbe ve memuriyet bildiren isimlerin soyadı olarak alınmasına izin verilmez.

Yasanın amacı, o güne kadar kişilerin öz adlarının yanında bir soyadı yerine dini, sosyal ve ailevi unvanlar taşımalarının yol açtığı ayrımı ortadan kaldırmak ve nüfus işlemleri, askere alma, okul kaydı, tapu işlemleri gibi alanlarda yaşanan karışıklıkları gidermekti. Bu yasayı takiben 26 Kasım’da çıkarılan 2590 sayılı kanunla "ağa", "hacı", "hafız", "hoca", "efendi", "bey", "beyefendi", "hanım", "hanımefendi", "paşa", "hazret" gibi unvan ve lakapların kullanılması yasaklandı.

Soyadı Kanunu’nun çıkmasından 5 ay sonra 24 Kasım 1934 tarihinde TBMM tarafından oy birliği ile kabul edilen 2587 sayılı kanunla cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’e "Atatürk" soyadı verildi. 17 Aralık 1934’te çıkarılan yasa ile bu soyadının diğer kişiler tarafından kullanılması yasaklandı. (Kız kardeşi Makbule "Atadan" soyadını almıştır.)

Soyadı Kanunu çıktıktan sonra Gazi Mustafa Kemal Paşa için soyadı aranmaya başlandı. Bu konuda gerek Atatürk’ün sofrasında ve gerek CHP Meclis gurubunda ona layık bir soyadı bulmak için ileri gelen dil ve tarih uzmanlarının katılımlarıyla toplantılar yapılmış, bazı isimler tespit edilmiştir. Yapılan listedeki adlar Atatürk’e arz edilmiş ve Atatürk ise;" Arkadaşlarla bir kere konuşalım" demesi üzerine ikinci bir görüşmeye bırakılmıştır.

Çankaya’da yapılan son bir toplantıda Saffet Arıkan’ın bir yazısında kullandığı "Türkata", "Türkatası" gibi iki ad kendisine arz edilmiş fakat Atatürk’ün:

-"Birde arkadaşlar ne buyururlar bakalım" demesi üzerine Konya Milletvekili Naim Hazım (Onat) Bey;

-"Müsaade buyurulur mu Paşam?" diye söz istemesi üzerine Atatürk;

-"Arkadaşlar lütfen hocamızı dinleyelim" diye sözü kendisine bırakır.

Naim Hazım Bey Türk Dil Kurumunda da çalışmıştır. Türkçe’yi ve Osmanlıca’yı çok iyi biliyordu. Her iki alanın dil, kurallarını gerçekten iyi biliyordu.

Düşüncelerini şöyle açıkladı:

"Türkata", "Türkatası" gerek yazılışta, gerek söylenişte bana biraz tuhaf geliyor. Arkadaşlar biliyorsunuz. Tarihimizde bir "Atabey" sözü unvanı vardır. Anlamı da yine biliyorsunuz, Bey’in, Emir’in, Şehzade’nin Hatta Hükümdar’ın ilimde, idarede, askerlikte mürebbisi, müşaviri, hocası demektir. Atabey, kullanılmış tarihe geçmiş bir Unvan-ı resmidir. Bu unvanı taşıyan birçok Türk Büyüğü vardır. Binaenaleyh bizde Türk’e her alanda atalık etmiş Türklüğü kurtarmış istiklaline kavuşturmuş olan Büyük Gazi’mize Atatürk: diyelim, bu soyadını verelim. Bu bana, şivemize de daha munis, daha uygun gibi geliyor" der.

Gazi Mustafa Kemal Paşa, Naim Hazım Hoca’nın açıklamasını yerinde bulur ve kendisine teşekkür eder. Atatürk soyadı ittifakla kabul görür. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına üç maddelik bir kanun sureti verilir.

Kanun Numarası: 2587

Kabul Tarihi: 24.11.1934

Resmî Gazete Tarihi ve No: 27.11.1934 – 2865

Yayımlandığı Düstur: Tertip:3, Cilt:16, Sayfa:4

Madde 1- Kemal öz adlı Cumhurreisimize "Atatürk" soyadı verilmiştir.

Madde 2- Bu kanun neşir tarihinden muteberdir.

Madde 3- Bu kanun Büyük Millet Meclisi tarafından icra olunur.

Bu Kanun TBMM’nin 24 Kasım 1934 tarihli toplantısında oy birliği ile kabul edilmiştir.

17 Aralık 1934’te kabul edilen ikinci bir yasa ile "Mustafa Kemal’e verilen Atatürk soyadının veya bunun başına ve sonuna söz konularak yapılan adların hiç bir kimse tarafından öz ya da soyadı olarak alınamayacağı" hükmü getirilmiştir.

Etiketlendi:inkılap, Soyadı Kanunu, TARİH